Η Αξία των Ελληνικών Γραμμάτων για την Ομογένεια της Αμερικής

Σπυρίδων ... Η Παρακαταθήκη

Η Αξία των Ελληνικών Γραμμάτων για την Ομογένεια της Αμερικής
Ομιλία κατά τον εορτασμό της «Ημέρας των Ελληνικών Γραμμάτων»
( Νέα Υόρκη - 31 Ιανουαρίου 1999 )

Ευλαβές Ιερατείον,
Ελλόγιμοι και εντιμότατοι Εκπαιδευτικοί Λειτουργοί,
Εκλεκτή Ομήγυρις,

Είμαστε σήμερα όλοι εδώ για να τιμήσουμε, εκτιμήσουμε, ακόμα δε και να αποτιμήσουμε το έργο μας στα Ελληνικά Γράμματα και την καλλιέργειά τους στα Σχολεία μας και τις Εκκλησιαστικές μας Κοινότητες.

Είναι η 11η επέτειος του γεγονότος αυτού στην Αρχιεπισκοπή μας, ενός γεγονότος που εκ παραδόσεως πανηγυρίζεται κατά την εορτή των Τριών Ιεραρχών, Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Η παράδοση αυτή, που θέλει τους τρεις σοφούς και άγιους Πατέρες της Εκκλησίας μας προστάτες των Γραμμάτων, πάει πολλούς αιώνες πίσω, κάπου εκεί στα τέλη του ια’ αιώνα. Και δεν είναι τυχαία η επιλογή των μεγάλων αυτών Πατέρων της Εκκλησίας. Η υμνογραφία της Εκκλησίας μας τους εξυμνεί ως “διδασκάλους της οικουμένης”. Οι εμβριθείς δε μελετητές του βίου, του έργου και των συγγραφών τους μας λένε πώς:

ο Μέγας Βασίλειος εκφράζει το παιδευτικό μήνυμα, καλώντας τους Χριστιανούς ν' αντλήσουν κάθε δυνατή ωφέλεια από τον εκλεπτισμένο ελληνικό λόγο (“ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγον”)·
ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, όπως το λέει και το προσωνύμιό του, αποτελεί τον κατ' εξοχή θεολογούντα διανοητή και συγγραφέα στη χορεία των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας·
ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος εκφράζει κυρίως το κοινωνικό μήνυμα του Χριστιανισμού.

Ακριβώς η σύνθεση του πνεύματος των τριών αποτελεί και τον κεντρικό πυρήνα της ελληνορθόδοξης παιδείας και αγωγής στα Ελληνικά μας Σχολεία, αποβλέποντας στη μόρφωση των νέων μας σύμφωνα με τις παραδόσεις, ιδέες, αξίες και του διαχρονικού τρόπου ζωής του Γένους μας.

Χριστιανικός Ανθρωπισμός, λοιπόν, η πεμπτουσία του. Ο φιλόσοφος Αρίστιππος (435-355 π.Χ.) διαλαλεί “ἄμεινον ... ἐπαίτην ἢ ἀπαίδευτον εἶναι· οἱ μέν γάρ χρημάτων, οἱ δ' ἀνθρωπισμοῦ δέονται” (Διογένης Λαέρτιος 11,8,70).

Ο υπαρκτός και καθημερινά βιούμενος πολιτισμός του Ελληνισμού είναι το σώμα της εκκλησιαστικής μας Ορθοδοξίας. Η αρχαιοελληνική μας κληρονομιά θα παρέμενε ουτοπικό ιδεολόγημα ή στην καλλίτερη των περιπτώσεων θεωρία των Σπουδαστηρίων έξω από την ιστορική της μετεξέλιξη στην εκκλησιαστική δραματουργία της Θείας Λειτουργίας, την ποίηση/υμνολογία, ζωγραφική, μουσική και φιλόμουση και φιλόσοφη πατερική σκέψη. Αυτό το θρησκευτικό-πολιτισμικό μας αγαθό είναι πλούσιο, συνάμα δε ανθεκτικό και ευεργετικό, ιδιαίτερα σε εποχές σύγχυσης και ηθικού χάους πού:

τό δίκαιο κινδυνεύει να χαρακτηρισθεί ως άδικο,
η κακία να επιβληθεί ως αρετή,
η βία να θεωρείται ως μέσο επίτευξης πολιτικών δικαιωμάτων,
η συγγνώμη ως αδυναμία,
η λήθη του μίσους ως προδοσία,
η ανηθικότητα να καθιερωθεί ως ηθικά επιτρεπτή (η λέξη ευήθης -ο έχων καλόν ήθος (εύ+ήθος), ο αγαθός την καρδίαν, ο απλός και άδολος- κατάντησε να σημαίνει τον ανόητο, τον μωρόν, τον βλάκα, τον κουτό δηλαδή).

Γιορτάζοντας η κοινωνία μας πρόσφατα τα πενήντα (50) χρόνια από την Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, φαίνεται πως πανηγύρισε μάλλον μισόν αιώνα υποκρισίας, διγλωσσίας και προκλητικής μεροληψίας.

Σύμφωνα με στοιχεία της UNISEF, που διαβάζουμε στον Τύπο, στις αναπτυσσόμενες χώρες περίπου ένα δισεκατομμύριο (1.000.000.000) άνθρωποι θα περάσουν στην τρίτη χριστιανική χιλιετία χωρίς να γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Κι αυτό τη στιγμή που για εκατόν-τριάντα εκατομμύρια (130.000.000) παιδιά στις χώρες αυτές θα μπορούσε να εξασφαλισθεί το ανεκτίμητο δώρο της στοιχειώδους παιδείας, αν διατίθενταν τόσα όσα ξοδεύονται ετησίως για καλλυντικά στις ΗΠΑ ή για παγωτά στην Ευρώπη ή το ένα δέκατο (1/10) μόνο απ' όσα ξοδεύονται παγκοσμίως για στρατιωτικούς εξοπλισμούς.

Στις βιομηχανικές πάλι χώρες γύρω στο 20% των παιδιών εγκαταλείπουν το Σχολείο χωρίς στοιχειώδη εφόδια για μια αξιοπρεπή ζωή.

Στα Πανεπιστήμια της χώρας που ζούμε κάθε δυο ώρες αυτοκτονεί ένας φοιτητής ηλικίας μεταξύ 15 και 24 ετών, όπως διαβάζουμε στον Τύπο. Τέσσερις (4) στους δέκα (10) φοιτητές εξετάζουν τουλάχιστον μια φορά στη διάρκεια των σπουδών τους το ενδεχόμενο να θέσουν τέρμα στη ζωή τους. Πέντε δε στους εκατό αποπειρώνται κάτι τέτοιο, μας λένε οι στατιστικολόγοι.

Και εδώ ακριβώς τίθεται το ερώτημα: Τι μόρφωση δίνουμε στα παιδιά μας και πως τα προετοιμάζουμε για τη ζωή;

Και πάλι οι στατιστικές μας λένε, ότι η δικιά μας Ομογένεια έρχεται πρώτη από πλευράς σχολικής μόρφωσης και παιδείας και αναλογικά δεύτερη από πλευράς οικονομικής ευρωστίας στη χώρα που ζούμε.

Πολλοί Ομογενείς μας κατέχουν σήμερα υψηλές και αξιοζήλευτες πολιτειακές και πολιτικές θέσεις στην κοινωνία, στο χώρο των επιστημών, των γραμμάτων, των τεχνών, της εμπορίας, της βιομηχανίας, της σύγχρονης τεχνολογίας και όπου αλλού μπορείτε να φαντασθείτε.

Πολλοί, πάρα πολλοί απ' αυτούς φοίτησαν στα Σχολεία μας τα Κοινοτικά και πήραν τα πρώτα φώτα της γνώσης και της μόρφωσής τους σ' αυτά. Κι είναι περήφανοι γι' αυτό και για τον πνευματικό εξοπλισμό που απέκτησαν εκεί και τα ψυχικά εφόδια για τη ζωή.

Σήμερα, λοιπόν, για να δούμε και τους αριθμούς, η Ιερά μας Αρχιεπισκοπή αριθμεί 19 Ελληνοαμερικανικά Κοινοτικά Σχολεία με τεσσεράμισυ χιλιάδες (4.500) περίπου μαθητές και μαθήτριες και 277 Απογευματινά Κοινοτικά Σχολεία με περίπου είκοσι χιλιάδες (20.000) μαθητές. Την παιδευτική φροντίδα τους την έχουν 850 Εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων. Το Τμήμα Παιδείας της Αρχιεπισκοπής, που μας δίνει τα στοιχεία αυτά, συμπληρώνει ότι τα δυο (2) Γυμνάσια και τα δέκα-επτά (17) Ημιγυμνάσια στοιχίζουν ετησίως ένδεκα εκατομμύρια (11.000.000) δολλάρια.

Και φυσικά, και παρά το αριθμητικά άδηλο του συνολικού πληθυσμού της Ομογένειάς μας εδώ στην Αμερική, ο αριθμός των Σχολείων και των μαθητών που παρακολουθούν τα Ελληνικά Γράμματα δεν μπορεί να μας ικανοποιεί. Έχουμε σίγουρα μεγαλύτερο αριθμό μαθητών που θα μπορούσε να φοιτήσει στα Σχολεία μας, κι αντί να κλείνουμε Σχολεία θάπρεπε να προβληματιζόμαστε πως ν' ανοίξουμε και άλλα, τη στιγμή που περισσότερες από τις μισές Εκκλησιαστικές μας Κοινότητες δεν έχουν ούτε Απογευματινό Σχολείο!

Σήμερα μάλιστα που η σύγχρονη τεχνολογία μας βοηθάει αφάνταστα στην επικοινωνία και καθημερινή επαφή όχι μόνο με το ελληνικό γλωσσικό περιβάλλον της μητρικής πατρίδας μας, της Ελλάδας, αλλά και με ολόκληρο το φάσμα της κοινωνίας της, θα έπρεπε κατά τεκμήριο να είναι πολύ ευκολότερη η εκμάθηση και εμπέδωση της ελληνικής γλώσσας και το βίωμα της θρησκευτικο-πολιτισμικής μας κληρονομιάς.

Πού να ονειρευόμασταν εμείς οι παλαιότεροι στα μαθητικά μας χρόνια Τηλεόραση-Internet-Video-CD-ROM, καλογραμμένα και φιλοτεχνημένα διδακτικά Εγχειρίδια, κλπ. κλπ.!

Η οικογένεια φυσικά είναι και παραμένει ο πρωταρχικός και θεμελιώδης πυρήνας της ελληνομάθειας. Ακολουθούν οι βρεφονηπιακοί σταθμοί, τα νηπιαγωγεία, τα Δημοτικά λεγόμενα Σχολεία, τα Κατηχητικά και λοιπά Κοινοτικά Σχολεία με το μεγάλο σχολείο του τακτικού εκκλησιασμού και της συμμετοχής των παιδιών στις εορταστικές και λοιπές εκδηλώσεις κάθε Κοινότητας.

Η βούλησή μας για τη διατήρηση και προαγωγή της ελληνομάθειας και της ελληνικής παιδείας γενικά είναι το θεμελιώδες στοιχείο της όλης προβληματικής.

Θέλω σημαίνει δύναμαι! Ο τρόπος και τα μέσα βρίσκονται μετά. Οι γονείς, λοιπόν, πρώτοι μαζί με τους ιερείς, τους δασκάλους και καθηγητές είναι αυτοί που ποδηγετούν τους νέους μαθητές.

Η ενεργός και υπεύθυνη συμμετοχή τους στα Κοινοτικά Εκπαιδευτικά και λοιπά Συμβούλια αποτελεί εχέγγυο για το μέλλον των Ελληνικών Γραμμάτων που μπορούν να λάμψουν και φωτίσουν κι άλλων εθνοτήτων τα παιδιά. Στόχος μας πρέπει νάναι να καταστήσουμε τα Σχολεία μας πρότυπα και αξιοζήλευτα.

Σ' αυτό μεταξύ άλλων αποβλέπει και η σημερινή μας εδώ πανηγυρική συνέλευση. Κάτω από τη σκέπη της Εκκλησίας μπορούν να προαχθούν τα Ελληνικά Γράμματα. Η Ιερά μας Αρχιεπισκοπή καταβάλλει ιδιαίτερες προσπάθειες και για την τριτοβάθμια εκπαίδευση των μελλοντικών Κληρικών και λαϊκών Εκπαιδευτικών Λειτουργών της. Η επανασύσταση και λειτουργία της Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου στο Garrison της Νέας Υόρκης και το δίδυμο Ελληνικό Κολλέγιο/Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη αποτελούν Ιδρύματα ιδιαίτερης φροντίδας και προικοδότησης. Οι σπουδές των μελλοντικών μας Κληρικών πρέπει να εξασφαλίζονται με υποτροφίες για νάναι απερίσπαστα τα παιδιά μας κατά την διάρκεια των σπουδών τους από οικονομικά στενώματα και ν' αφοσιώνονται πλήρως στην επιστημονική και πνευματικο-ψυχική τους προετοιμασία, εφόδια απαραίτητα για τα καθήκοντα που πρόκειται ν' αναλάβουν μετά την αποφοίτησή τους.

Χρειαζόμασθε, λοιπόν, την ηθική αλλά και οικονομική συμπαράσταση της Ομογένειας για την κατάλληλη μόρφωση των παιδιών μας, των αυριανών πνευματικών ταγών μας. Είναι η ιδεωδέστερη επένδυση που θα μπορούσε να γίνει για το μέλλον της Ομογένειάς μας και των παραδόσεών της.

Η προσωπική ανάληψη κάλυψης των εξόδων για παράδειγμα ενός ή και περισσοτέρων φοιτητών στη Θεολογική μας Σχολή είναι ένας τρόπος και ανθρώπινου δια βίου στενού δεσμού του χορηγού μετά του ευεργετημένου φοιτητή.

Κατακλείοντας, θέλω να εκφράσω και από τη θέση αυτή ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ προς τους Εκπαιδευτικούς μας Λειτουργούς για την μεγάλη τους προσφορά στην προσπάθεια της Ιεράς μας Αρχιεπισκοπής προς ανάταξη και περαιτέρω προαγωγή της ελληνομάθειας και των ελληνικών Γραμμάτων γενικά.

Ευχαριστώ, τέλος, όλους σας που με τόση προθυμία προσήλθατε στην συνεστίαση αυτή, τιμώντας έτσι τις παραδόσεις μας και διαδηλώνοντας πανηγυρικά, για μια ακόμη φορά, την σταθερή και αμετάκλητη απόφασή μας να διατηρήσουμε τα Ελληνικά Γράμματα στην ευλογημένη φιλόξενη και ελεύθερη αυτή χώρα.

[ Σπυρίδων, Αρχιεπίσκοπος Αμερικής (1996-1999), Η Παρακαταθήκη,
Αθήνα (Εκδ. Ελληνικά Γράμματα), 2005, σσ. 68-72 ]