top

Τω Σεβ. Μητροπολίτη Ιταλίας
κ.κ. Σπυρίδωνι,
ενταύθα.


Σεβασμιώτατε Πάτερ και Δέσποτα,

Σεπτή εντολή της Υμετέρας Σεβασμιότητος ανεχώρησα την Παρασκευήν 30ήν Απριλίου ε.έ. εκ Βενετίας δια Καλαβρίαν, προκειμένου ως εκπρόσωπος Αυτής “παραλάβω” τον υπό του Δήμου Gerace της επαρχίας Ρηγίου “παραχωρηθέντα” τη κατ' Αυτήν Ιερά Μητροπόλει Ναόν του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (συνημ. 1), δια της τελέσεως εν αυτώ της Θείας Λειτουργίας την Κυριακήν 2αν Μαΐου, των Μυροφόρων.


Α)  ΤΑ ΤΟΥ ΤΑΞΕΙΔΙΟΥ

Αφιχθείς σιδηροδρομικώς εις Ρώμην περί την 13ην μ.μ. ώραν της Παρασκευής 30ής Απριλίου και υπαντηθείς υπό της γραμματέως της αυτόθι ελληνορθοδόξου ημών Κοινότητος δίδος Ζωής Κουτσούκου, ήλθον πάραυτα εις τηλεφωνικήν επικοινωνίαν μετά του εκ Καλαβρίας ορμωμένου καθηγητού του Πανεπιστημίου κ. Giorgio Barone, ενός των κυριωτέρων συντελεστών της “παραχωρήσεως” του εν λόγω Ναού. Συνεννοηθείς δια την εις Καλαβρίαν αναχώρησιν ημών και ορισθέντος ως σημείου εκκινήσεως της οικίας αυτού, περί την 17ην απογευματινήν ώραν ανεχωρήσαμεν οδικώς δι' αυτήν, οδηγόν έχοντες τον ευσεβή φοιτητήν της ιατρικής εν τω Πανεπιστημίω της Ρώμης κ. Βασίλειον Παπασπυρόπουλον. Του αυτοκινήτου επέβαινεν εκτός του καθηγητού Barone και ο εκ Καλαβρίας ορμώμενος ανώτερος υπάλληλος της Προεδρίας της Ιταλικής Κυβερνήσεως δικηγόρος Antonello Agostini.


Β)  ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗΝ ΗΜΕΡΑΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ

Περί την 3ην πρωϊνήν ώραν του Σαββάτου 1ης Μαΐου αφίχθημεν αισίως εις την παράλιον του Ιονίου Πελάγους κωμόπολιν Marina di Gioiosa Jonica, την Μυστρίαν της ελληνο-ρωμαϊκής περιόδου, και κατελύσαμεν εις ωραιότατον διαμέρισμα ιδιοκτησίας της οικογενείας Agostini. Εις την ιδίαν πολυκατοικίαν αλλ' εις έτερον όροφον και εις εξ ίσου ωραιότατον διαμέρισμα της αυτής ως άνω ιδιοκτησίας είχον καταλύσει από της 22ας νυκτερινής ώρας της Παρασκευής οι αγιορείται πατέρες Μάξιμος ιερομόναχος και Κοσμάς μοναχός. Ούτοι αφίχθησαν αυτόθι προερχόμενοι οδικώς εξ Αθηνών τη συνοδεία δυο ευσεβών κυρίων, εξ ων ο είς ονόματι Κωνσταντίνος γνωστός μου, καθ' όσον τυγχάνει σύζυγος παλαιάς συμφοιτητρίας μου. Ούτοι είχον φέρει εξ Αθηνών εικόνας, σκεύη, καλύμματα, βιβλία και άπαντα τα σχετικά δια την τέλεσιν της Θείας Λειτουργίας και τινα στοιχειώδη προς εξοπλισμόν του Ναού.

Περί την 10ην πρωϊνήν ώραν του Σαββάτου ανήλθομεν εις Gerace (Ιέρακα κατά την ελληνο-ρωμαϊκήν περίοδον, Αγίαν Κυριακήν κατά την βυζαντινήν τοιαύτην), κωμόπολιν κτισθείσαν επί ακροπόλεως δια τον φόβον των Σαρακηνών, απέχουσαν 10 χιλιόμετρα εκ της παραλίου πόλεως Locri, τους Επιζεφυρίους Λοκρούς της ελληνο-ρωμαϊκής περιόδου. Αυτόθι συνηντήθημεν μετά του αρμόδιου δημοτικού Συμβούλου κ. Giacomo Oliva, αρχαιολόγου εις τας σπουδάς, όστις ωδήγησεν ημάς εις τον Ναόν του San Giovannello δια τους εντοπίους, ανακαινισθέντος προσφάτως υπό του ιταλικού Κράτους, ιδιοκτησία του οποίου τυγχάνει. Ούτος αποτελεί εν κομψόν βυζαντινόν κτίσμα του 10ου αιώνος (συνημ. 2) ευρισκόμενον εις το κέντρον της πόλεως, απέχον μερικάς δεκάδας μέτρων εκ του Καθεδρικού Ναού αυτής, επί μακράν δε σειράν ετών παρέμενεν κλειστός. Τυγχάνει ρυθμού βασιλικής, διαθέτει έξ μικρά παράθυρα, τρία εις την βόρειον και τρία εις την νότιον πλευράν, επί της οποίας ευρίσκεται και η σημερινή θύρα αυτού, της αρχικής τοιαύτης, ευρισκόμενης εις την δυτικήν πλευράν και μικροτέρας ταις διαστάσεσιν ούσης, κτισθείσης, εφ' ης και τα ερείπια του άλλοτε υψουμένου επ' αυτής μικρού κωδωνοστασίου. Εις την ανατολικήν πλευράν εξέχει ωραία κόγχη του ιερού μετά μικρού παραθύρου, εκατέρωθεν δε αυτής υπάρχουν ομοιόμορφαι εντετοιχισμέναι κόγχαι της προθέσεως και του διακονικού αντιστοίχως. Παρά την κόγχην του ιερού εύρημεν έτοιμον πρόχειρον αγίαν Τράπεζαν εκ ξύλου τύπου “νοβαπάν”, η οποία ηυπρεπίσθη δια καλυμμάτων υπό του μοναχού Κοσμά, όστις και ητοίμασεν γενικώς τον Ναόν δια την Θείαν Λειτουργίαν της επόμενης, Κυριακής 2ας Μαΐου.

Εις τον κ. Oliva επέδωσα την επιστολήν της Υμετέρας Σεβασμιότητος, ούτος δε εξέφρασεν την χαράν του δια την αυτόθι έλευσιν ημών και τας ευχαριστίας του προς Αυτήν δια την σχετικήν Αυτής ανταπόκρισιν, τονίσας την σημασίαν του γεγονότος δια την πόλιν και τον λαόν του Gerace. Ανεφέρθη εις την εξ Ελλάδος τουριστικήν κίνησιν, τονίσας συγκεκριμένως ότι την παρελθούσαν εβδομάδα επεσκέφθη την πόλιν όμιλος φοιτητών εκ του Πανεπιστημίου Αθηνών και ότι εβδομάδα παρ' εβδομάδα αφικνούνται έλληνες επισκέπται. Άλλωστε το τοιούτον απετέλεσεν και τον κυριώτερον λόγον “παραχωρήσεως” του Ναού, έχοντες κατά νούν την λειτουργικήν εξυπηρέτησιν των ελλήνων ορθοδόξων επισκεπτών της πόλεως και της ευρυτέρας περιοχής. Η τοιαύτη εξυπηρέτησις δύναται να πραγματοποιήται είτε δι' αποστολής ιερέως υπό της Ιεράς Μητροπόλεως Ιταλίας, είτε δια της υπ' αυτής παροχής κανονικής αδείας προς τους τυχόν συνοδεύοντας τους έλληνας επισκέπτας του τόπου κανονικούς κληρικούς. Εις περίπτωσιν υπάρξεως του τοιούτου συνεφωνήσαμεν να αναφέρηται το γεγονός δια τηλεαντιγραφήματος εις την Ιεράν Μητρόπολιν Ιταλίας και αύτη αποστέλη κληρικόν τινα ή υπάρχοντος τοιούτου μεταξύ των επισκεπτών, ελέγξασα προηγουμένως την κανονικότητα αυτού, παραχωρή δια τηλεαντιγραφήματος την σχετικήν κανονικήν άδειαν προς τέλεσιν της Θείας Λειτουργίας. Προς τούτο ετονίσθη κατηγορηματικώς εις τον κ. Oliva και φαίνεται ότι, κατέστη πλήρως κατανοητόν και αποδεκτόν, ότι της χρήσεως του Ναού αποκλείονται οι Ουνίται κληρικοί και σχισματικοί (π.χ. παλαιοημερολογίται) τοιούτοι, προς τούτο και η αναγκαιότης της σχετικής ενημερώσεως και κανονικής αδείας εκ μέρους της Ιεράς Μητροπόλεως Ιταλίας.

Ακολούθως ο κ. Oliva εξενάγησεν ημάς εις τον Καθεδρικόν Ναόν της πόλεως, όστις τυγχάνει ο μεγαλύτερος Καθεδρικός Ναός της Νοτίου Ιταλίας, αναγόμενος εις την βυζαντινο-νορμανδικήν περίοδον. Ούτος κοσμείται δι' ωραιοτάτων κιόνων της πρώτης βυζαντινής περιόδου, οίτινες, ως εξήγησεν ημίν ο κ. Oliva, μετεφέρθησαν αυτόθι εκ Συρίας, εκ της οποίας μετηνάστευσεν πλήθος ορθοδόξων μοναχών, δια να αποτελέσωσιν εν συνεχεία τους προδρόμους του μεγάλου μοναχισμού της Καλαβρίας. Εις τον Ναόν, την Καθέδραν του οποίου κατέλαβε μεταξύ άλλων και ο περίφημος πολέμιος του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά Βαρλαάμ ο Καλαβρός, υπάρχει ο τάφος του εκ Κωνσταντινουπόλεως ορμωμένου Επισκόπου της πόλεως Αθανασίου Χαλκαιοπούλου του Βατοπεδινού, μετ' επιγραφής ότι ούτος εν έτει 1468ω μετέστρεψεν την Επισκοπήν Ιέρακος “εκ της ελληνικής εκκλησίας εις την αγίαν ρωμαϊκήν εκκλησίαν”.

Συνεννοηθέντες μετά του κ. Oliva δια το πρόγραμμα της Κυριακής, επεστρέψαμεν εις Marina di Gioiosa Jonica ένθα εγευματίσαμεν εις την οικίαν της οικογενείας Agostini. το απόγευμα επεσκέφθημεν τας ελληνο-ρωμαϊκάς αρχαιότητας των Επιζεφυρίων Λοκρών (Locri), και τας εν τη περιοχή του χωρίου Στύλος (Stilo) ερειπωμένας μονάς του αγίου Ιωάννου του Θεριστού (εις ήν πραγματοποιούνται υποτυπώδεις αναστηλωτικαί εργασίαι), ένθα ετελέσαμεν τον Εσπερινόν της Κυριακής, των αγίων Αποστόλων, της Παναγίας Καθολικής και το Προσκύνημα της Παναγίας Σπηλαιωτίσσης, ανακαινισθέντος προσφάτως υπό της εις ην ανήκει Επισκοπής Locri-Gerace.

Τό εσπέρας της ιδίας ημέρας αφίχθησαν οδικώς εις Marina di Gioiosa Jonica προερχόμενοι εκ Ρώμης οι ημέτεροι θεολόγοι υπότροφοι του Βατικανού κ.κ. Μιχαήλ Φουντούλης και Θεμιστοκλής Χριστοδούλου μετά δυο ιταλών, ενός δικηγόρου κυβερνητικού υπαλλήλου και ενός ιατρού ομοιοπαθητικής ορμωμένων εκ Λέτσε Απουλίας και Σάμου Καλαβρίας αντιστοίχως, οίτινες και κατέλυσαν εις διαμέρισμα της διπλανής πολυκατοικίας και τούτο ιδιοκτησίας της οικογενείας Agostini. το βράδυ εδειπνήσαμεν εις παραδοσιακόν καλαβρόν εστιατόριον έξω της κωμοπόλεως.


Γ)  ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗΝ

Τήν Κυριακήν 2αν Μαΐου περί την 9ην πρωϊνήν ανήλθομεν εις Gerace προς τέλεσιν της Θείας Λειτουργίας εις τον “παραχωρηθέντα” Ναόν. Τήν Θ. Λειτουργίαν ετέλεσεν προεξάρχουσα η ταπεινότης μου μετά του αγιορείτου ιερομονάχου Μαξίμου και επί Πατριαρχικού Αντιμηνσίου. Ο χορός απετελείτο εκ του μοναχού Κοσμά, του θεολόγου Θεμιστοκλέους Χριστοδούλου, του καθηγητού Barone και του εξ Αθηνών συζύγου της πρώην συμφοιτητρίας μου.

Συμφώνως τω υπό του κ. Oliva τη συνεργασία του μοναχού Κοσμά και του καθηγητού Barone καταρτισθέντι ήδη προγράμματι, το οποίον τελικώς εδέχθην και ο ίδιος, πρό της Θείας Λειτουργίας θα ετελείτο η Ακολουθία του Αγιασμού και μάλιστα δια του σταυρού-κειμηλίου του Καθεθρικού Ναού. Πρόκειται περί ενός μικρού σταυρού ευλογίας επενδυμένου δια μαργαριτών και περιέχοντος τίμιον Ξύλον, μεταφερθέντος εις Gerace υπό του εξωμότου Επισκόπου Αθανασίου Χαλκαιοπούλου.

Ούτω ψαλλομένου του αργού “Άγιος ο Θεός” της Δοξολογίας, εξήλθομεν του Ναού προς τέλεσιν του Αγιασμού. Τόν σταυρόν του Χαλκαιοπούλου μετέφερεν εν πομπή ο Αρχιπρεσβύτερος (Arciprete) του Καθεδρικού Ναού, όστις παραδώσας μοι αυτόν είπεν, επί τη ευκαιρία, ολίγα τινά περί της σταυρικής θυσίας του Κυρίου και περί τής, εις την βυζαντινήν περίοδον αγομένης, παραδόσεως της λατρείας των τοπικών αγίων, μη παραλείψας να κατατάξη μεταξύ των αγίων και τον Χαλκαιόπουλον, το σώμα του οποίου, ως είπεν, ευρέθη ακέραιον ότε πρό 70 ετών ανοίχθη ο τάφος αυτού. Απήντησα εκφωνήσας ιταλιστί σύντομον λόγον, αναφερθείς εις τους αιωνίους ιερούς δεσμούς μεταξύ Ελλάδος και Καλαβρίας, ιδιαιτέρως δε μεταξύ ΚΠόλεως και τοιαύτης, ευχαριστήσας εν τέλει δεόντως (συνημ. 3). Ακολούθως τον λόγον έλαβεν ο κ. Oliva, χαιρετίσας κατ' αρχάς εν τω προσώπω μου την Υμετέραν Σεβασμιότητα εκ μέρους του λαού του Gerace. Εν συνεχεία ανεφέρθη εις την ιστορίαν του Ναού, την βυζαντινήν θρησκευτικήν παράδοσιν της πόλεως, της οποίας πολιούχοι τυγχάνουν οι άγιοι Παρασκευή και Παντελεήμων και ανέγνωσε την επιστολήν της Υμετέρας Σεβασμιότητος, ήτις και προυκάλεσε μεγάλην εντύπωσιν εις το πλήθος των παρευρεθέντων (συνημ. 4). Τέλος ο ελληνόφων καθηγητής Domenico Minuto, γαμβρός του γνωστού ρωμαιοκαθολικού καθηγητού εν Ρώμη Vittorio Peri και εκ των πρωτεργατών του κινήματος των ελληνοφώνων (Grecanici) της επαρχίας Ρηγίου, ανέγνωσεν ιταλιστί κείμενον με την υπογραφήν “Un pellegrino greco di Calabria” (Είς έλλην προσκυνητής της Καλαβρίας), του οποίου συντάκτης, ως αντελήφθην, υπήρξεν ο ιταλομαθής αγιορείτης μοναχός Κοσμάς, φιλόλογος εις τας σπουδάς και παλαιός υπότροφος του Κρατικού Ιδρύματος Υποτροφιών της Ελλάδος εν τη αιωνία πόλει (συνημ. 5). Περατωθέντος του Αγιασμού και αγιασθέντος εξωτερικώς τε και εσωτερικώς του Ναού, ήρχισεν η Θεία Λειτουργία, του αποστολικού και ευαγγελικού αναγνώσματος της ημέρας αναγνωσθέντων και εις την ιταλικήν, παρουσία πλήθους λαού εκ του Gerace και των παραλίων του Ιονίου πόλεων, επικεφαλής έχοντος τον Αρχιπρεσβύτερον του Gerace, καθώς και αρκετών ελληνοφώνων, κυρίως εκ του γειτονικού χωρίου Βούα (Bova), επικεφαλής εχόντων τον ειρημένον καθηγητήν Minuto. Τήν Θείαν Λειτουργίαν παρηκολούθησεν και “ουνίτης” τις κληρικός ονόματι Κυριακός (Domenico), όστις κατάγεται εκ του ελληνοφώνου χωρίου Βούα, τουτέστιν ουχί “αρβανίτης”, και λειτουργεί κατά το ελληνορθόδοξον τυπικόν εις τινα μικράν σκήτην κτισθείσαν υπ' αυτού έξωθεν του χωρίου τούτου και μόνον εις αυτήν, καθ' όσον, ως επληροφορήθην εξωδίκως, το Βατικανόν απέρριψεν αίτησιν διατυπωθείσαν μόλις πρό ολίγων ετών υπό της υπό τον καθηγητήν Minuto ομάδος εκ των ελληνοφώνων της περιοχής προς λήψιν του “ελληνικού” λειτουργικού τυπικού. Άξιον εισέτι παρατηρήσεως τυγχάνει το γεγονός ότι, κατά το τέλος του Όρθρου ενεφανίσθη άτομόν τι ονόματι Ιωάννης Μερκούρης, κομίζων εξ Αθηνών εικόνας του Χριστού και της Παναγίας και άπαντα τα λειτουργικά της Εκκλησίας ημών βιβλία, προσφορά του εκδοτικού οίκου “Ακρίτας”, ο οποίος ετοιμάζει, ως ήκουσα, την έκδοσιν ελληνιστί τε και ιταλιστί βιβλίου με τας συντόμους βιογραφίας πάντων των Καλαβρών αγίων. Ο εν λόγω κύριος (Giovanni Mercuri) τυγχάνει τη καταγωγή εκ Βούας Καλαβρίας και γνωστός του κ. Oliva. Νυμφευθείς μεθ’ ελληνίδος, από εικοσαετίας είναι μονίμως εγκατεστημένος εις Αθήνας, ένθα ασκεί το επάγγελμα του ταξειδιωτικού πράκτορος, τυγχάνει μάλλον προσήλυτος αλλά του χειρίστου είδους, ενδιαφερόμενος αποκλειστικώς και μόνον δια το οικονομικόν του όφελος. Κατά τα τελευταία έτη διοργανώνει εκδρομάς εις την Μεγάλην Ελλάδα, το δε γεγονός της παραχωρήσεως του Ναού εν Gerace αποτελεί δι' αυτόν μοναδικήν ευκαιρίαν προς διεύρυνσιν των επαγγελματικών του επιδιώξεων. Μάλιστα το πρακτορείον του εν λόγω κυρίου διεφήμισε το γεγονός εν Αθήναις, επρόκειτο δε να αφιχθή όμιλος εξ είκοσι και δυο ελλήνων επισκεπτών, όπερ δεν επετεύχθη τελικώς λόγω κακής οργανώσεως του πράγματος. Το εν λόγω άτομον δια της επιπολαίου συμπεριφοράς αυτού κατέλιπεν εντύπωσιν τυχοδιώκτου, αρνούμενος εις σχετικάς συστάσεις του καθηγητού Barone να κατανοήση την λεπτότητα του όλου θέματος. Περατωθείσης της Θείας Λειτουργίας, πάντες προσήλθον και ησπάσθησαν τον τίμιον Σταυρόν, ο δε καθηγητής Barone διένειμεν αναμνηστικόν τι των “θυρανοιξίων” του Ναού (συνημ. 6). Πάντες εξέφρασαν την ικανοποίησίν των δια το γεγονός, ιδιαιτέρως δε οι ελληνόφωνοι. Μετ' εκπλήξεως διεπίστωσα ότι οι περισσότεροι εκ των τελευταίων ωμίλουν αρίστως την νέαν ελληνικήν, μάλιστα δε μερικοί εξ αυτών παρηκολούθησαν μαθήματα εις το Πανεπιστήμιον Θεσσαλονίκης.

Τό όλον γεγονός εκαλύφθη τηλεοπτικώς και δημοσιογραφικώς υπό πάντων των τηλεοπτικών σταθμών και εφημερίδων της Καλαβρίας, ως δε μοι εδήλωσεν τηλεφωνικώς την μεθεπομένην ημέραν ο καθηγητής Barone, η τοπική τηλεόρασις RAI 3 αφιέρωσεν ολόκληρον δεκάλεπτον της ώρας.

Ακολούθως ωδηγήθημεν υπό του κ. Oliva εις παραδοσιακόν εστιατόριον της πόλεως, ένθα το Διοικητικόν Συμβούλιον του γυναικείου θρησκευτικού Σωματείου “Santa Margarita Regina di Savoia” παρέθεσεν εις ημάς και τους ιταλούς φίλους το γεύμα. Κατ' αυτό η Πρόεδρος του εν λόγω Σωματείου ευχαρίστησεν δια τας “ωραίας πνευματικάς στιγμάς” τας οποίας έζησαν, ο κ. Oliva είπεν ολίγα τινά, μη παραλείψας να αναφερθή εις την Υμετέραν Σεβασμιότητα και ευχαριστήση εκ νέου Αυτήν δια την ανταπόκρισιν Αυτής ταύτην και τέλος η ταπεινότης μου ευχαριστήσας καταλλήλως και δωρήσας εις τον κ. Oliva κάδρον περιέχων αντίγραφον χαλκογραφίας του εν Βενετία Ι. Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων.

Περί την 16ην απογευματινήν ώραν επεσκέφθημεν εις Λοκρούς εν τω Επισκοπείω τον Επίσκοπον Λοκρών και Ιέρακος κ. Αντώνιον Ciliberti, όστις έδειξεν ενήμερος των πάντων. Ηρώτησεν εάν άπαντα εξελίχθησαν καλώς, ανεφέρθη εις τον “συμπατριώτην” αυτού άγιον Νείλον εκ Rossano και τους ασκητάς του Aspromonte. Δεν παρέλειψε να τονίση τον “οικουμενιστικόν” χαρακτήρα της “παραχωρήσεως” του Ναού, ευχηθείς όπως ούτος παραχωρηθή οριστικώς, δεδομένου ότι το τοιούτον συμφέρει εις το Κράτος, διότι εκείνος όστις λαμβάνει κατά παραχώρησιν τοιούτου είδους μνημεία, είναι κατά νόμον υπεύθυνος και δια την συντήρησιν αυτών. Πάντως μοι εφάνη πολύ συγκρατημένος ως προς την τελικήν έκβασιν του όλου πράγματος. Λαβών τον λόγον ηυχαρίστησα τον Θεοφιλέστατον και δια την ιδικήν του συμβολήν εις το γεγονός της “παραχωρήσεως” του Ναού, αφού ως ετόνισεν κατ' αρχάς της συναντήσεως ταύτης ο κ. Oliva, το τοιούτον έτυχε της ευλογίας αυτού. Ο Επίσκοπος διένειμεν ημίν την ποιμαντορικήν αυτού εγκύκλιον επ' ευκαιρία του αγίου Πάσχα (συνημ. 7), ο δε καθηγητής Barone το αναμνηστικόν των “θυρανοιξίων” του Ναού. Ως επληροφορήθην ύστερον υπό του κ. Agostini πρόκειται περί “ενός δυναμικού ανθρώπου με λαμπρόν μέλλον”, τυγχάνει δε ο κυριώτερος αλιεύς ψήφων του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος (Democrazia Cristiana) και της κάποιας εισέτι δυνάμεως αυτού εις την περιοχήν.

Περατωθείσης της εις Καλαβρίαν αποστολής μου ταύτης και αποχαιρετήσας πάντας τους αυτόθι πλήρης ευχαριστιών, ιδιαιτέρως δε προς την οικογένειαν Agostini, περί την 18ην εσπερινήν ώραν ανεχώρησα οδικώς δια Ρώμην τη συνοδεία των κ.κ. Μιχαήλ Φουντούλη, Θεμιστοκλέους Χριστοδούλου και Βασιλείου Παπασπυροπούλου, του και οδηγού ημών, αφιχθείς περί την 4ην πρωϊνήν της επόμενης, Δευτέρας 3ης Μαΐου. Μετά δίωρον ανάπαυσιν εις την οικίαν του κ. Παπασπυροπούλου, την 7ην πρωϊνήν ανεχώρησα σιδηροδρομικώς επιστρέφων εις τον τόπον της ταπεινής διακονίας μου, αινών τον Θεόν δια την ευλογίαν του εις την αγιασμένην γήν της Καλαβρίας προσκυνήματός μου και ευχαριστών υιϊκώς την Υμετέραν Σεβασμιότητα δια την εμπιστευθείσαν μοι λεπτήν αποστολήν ταύτην.


Δ)  ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1.  Ως μέχρι τούδε διεπιστώσατε τοποθετώ πάντοτε εντός εισαγωγικών την λέξιν παραχώρησιν. Πράττω το τοιούτον διότι κατ' ουσίαν δεν πρόκειται περί οριστικής παραχωρήσεως του εν λόγω Ναού εις την Ιεράν Μητρόπολιν Ιταλίας. Επειδή ο Ναός τυγχάνει βυζαντινόν μνημείον χρειάζεται η επί τούτω έγκρισις της Κυβερνήσεως. Ως μοι ετόνισαν οι κ.κ. Oliva και Barone υφίσταται η έγκρισις δια την παραχώρησιν του Ναού επί ωρισμένω πάντοτε χρονικώ διαστήματι (maximum 10 ετών ανανεουμένων), συνεπαγομένη βεβαίως και την ευθύνην συντηρήσεως αυτού, δέον όμως ίνα το τοιούτον πραγματοποιηθή δια του Δημοτικού Συμβουλίου της πόλεως το οποίον αναμένεται να εκλεγή περί τα μέσα του μηνός Ιουνίου ε.έ. Μέχρι τότε ο Δήμος διοικείται υπό Νομαρχιακού Επιτρόπου. Ως μοι διαβεβαίωσεν ο κ. Oliva το τοιούτον τυγχάνει καθαρώς γραφειοκρατικής υφής θέμα και ουδείς υφίσταται φόβος περί μη παραχωρήσεως τελικώς του Ναού. Βεβαίως η πορεία του όλου πράγματος εξαρτάται εκ δυο τινών: α) εκ της εξ Ελλάδος τουριστικής κινήσεως και β) εκ της όλης εμφανίσεως της Ιεράς Μητροπόλεως Ιταλίας εις την περιοχήν. Περί της πρώτης δεν ημπορούμε να είπωμεν άλλον τι εκτός της ευχής η κίνησις αύτη να είναι συχνή και διαρκής· δια το δεύτερον έχω να προτείνω ταπεινώς την πραγματοποίησιν δις του έτους πανιταλικού ορθοδόξου προσκυνήματος εν Gerace δια της τελέσεως αυτόθι αρχιερατικής Θείας Λειτουργίας. Η πρώτη φορά θα ημπορούσε κάλλιστα να είναι εκάστη γ΄ Κυριακή από του Πάσχα κατά την οποίαν η ανά την Ιταλίαν Ελληνορθόδοξος Εκκλησία θα εορτάζη την σύναξιν πάντων των Καλαβρών αγίων και διατί όχι και το πανορθόδοξον, σχετική της Υμετέρας Σεβασμιότητος εισηγήσει προς την Αγίαν και Ιεράν Σύνοδον του πανσέπτου Οικουμενικού Πατριαρχείου, επιμελουμένης της κατ' Αυτήν θεοσώστου Επαρχίας και της εκδόσεως σχετικής ιεράς Ακολουθίας, μάλιστα πριν προλάβη ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και η δευτέρα εκάστη 13η Νοεμβρίου, μνήμη του εν Αγιοις Πατρός ημών Ιωάννου του Χρυσοστόμου Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης.

Θά επρότεινον, τέλος, την επανίδρυσιν Μονής τινος ή την απ' αρχής ίδρυσιν Μονυδρίου τινός, εξασφαλιζομένης προηγουμένως της επανδρώσεως αυτής τουλάχιστον δι' ενός, ιεραποστολικώ τω ζηλώ, ιερομονάχου, όστις έχων ως βάσιν την περιοχήν θα ηδύνατο ανέτως να εξυπηρετή τας θρησκευτικάς ανάγκας των υπέρ των χιλίων τον αριθμόν ημετέρων πιστών των πόλεων της Μεσσήνης και της Κατάνης εν τη Ανατολική Σικελία, απεχουσών δι' αυτοκινήτου απ' εκείθεν μίαν και ημίσειαν και δυο ώρας αντιστοίχως, αλλά προς το παρόν και δι' αρκετόν εισέτι χρονικόν διάστημα το τοιούτον μοι φαίνεται πράγμα ακατόρθωτον.

2.  Ως διεπίστωσα η Ιερά Μητρόπολις Ιταλίας εισήλθεν εις την όλην υπόθεσιν τελευταία και δη την παραμονήν ακριβώς του γεγονότος. Τα πάντα είχον προσχεδιασθή εν αγνοία αυτής, ίσως δε “ο φόβος των Ιουδαίων” επέβαλεν αυτήν την μυστικότητα και ο αυτός φόβος την εκ του ασφαλούς φανέρωσιν του πράγματος. Εις την όλην υπόθεσιν έλαβον μέρος πλείστοι όσοι παράγοντες ως το Assessorato al Culto e ai Beni Culturali e Ambientali (κ. Oliva)· τουριστικά γραφεία εν Ελλάδι (π.χ. Μερκούρης)· αγιορείται πατέρες (π.χ. π. Κοσμάς)· εκδοτικοί οίκοι (π.χ. Ακρίτας)· θρησκευτικά σωματεία (π.χ. η νεοϊδρυθείσα εν Θεσσαλονίκη Αδελφότης του Αγίου Φαντίνου του εκ Καλαβρίας)· ελληνόφωνοι (π.χ. καθ. Minuto) και εντόπιοι αστοί (π.χ. οικογένεια Agostini). Θεωρώ ενδεικτικόν ίνα αναφέρω τα εξής: Ο π. Κοσμάς τυγχάνει πολύ γνωστός των κ. Oliva, καθ. Minuto, οικογ. Agostini και πολλών κατοίκων της περιοχής, τινές των οποίων κατέχουν αυτόθι υψηλάς θέσεις. Γνωρίζει πολύ καλώς την περιοχήν και την εν αυτή επικρατούσαν κατάστασιν, μάλιστα δε διήλθε τα Χριστούγεννα εις Marina di Gioiosa Jonica φιλοξενούμενος της οικογενείας Agostini εις εν των πολλών αυτής παραθαλασσίων πολυτελών διαμερισμάτων, τα οποία ενοικιάζει εις τους παραθεριστάς. Εις την συνείδησιν πολλών ανθρώπων της περιοχής είναι ο μοναχός του Αγίου Όρους, όστις ζει εργαζόμενος και προσευχόμενος εις το δάσος, όπως ακριβώς αιώνας πριν οι άγιοι ασκηταί του τόπου των εις τα σπήλαια των γειτονικών ορέων. Ούτος εφιλοξένησε τον κ. Oliva και τον υιόν Agostini εις το Άγιον Όρος. Άξιον ομολογίας τυγχάνει η διακριτικότης και προσεκτικότης με τας οποίας δρά. Κινείται ως φίλος και ομιλεί δια την μεγάλην μοναστικήν παράδοσιν της Καλαβρίας, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι εις τον λαόν ζει εισέτι έντονος η μνήμη των μεγάλων ασκητών αγίων των, αποφεύγων συστηματικώς πάσαν θρησκευτικήν και δογματικήν αναφοράν και κριτικήν εις την Ρωμαιοκαθολικήν Εκκλησίαν. Το μόνον σημείον αναφοράς του τυγχάνει, επαναλαμβάνω, οι μεγάλοι άγιοι της Καλαβρίας, πλείστοι των οποίων συνδέονται με την Ελλάδα και ιδιαιτέρως την Θεσσαλονίκην και το Άγιον Όρος. Επίσης λίαν διαδεδομένη εις την περιοχήν και τους κατοίκους αυτής τυγχάνει η λατρεία της Παναγίας της Οδηγητρίας, μεταλαμπαδευθείσα αυτόθι εκ Κωνσταντινουπόλεως κατά την διάρκειαν των δυσκόλων καιρών της εικονομαχίας.

3.  Εις την Ελλάδα ήρχισεν εσχάτως αναπτυσσόμενον μεγάλον ενδιαφέρον δια την Καλαβρίαν. Ανακαλύπτονται οι άγιοι αυτής· εκδίδονται οι βίοι των (εκδόσεις “Ακρίτας”)· ιδρύθη εν Θεσσαλονίκη Αδελφότης υπό το όνομα του Αγίου Φαντίνου, ενός των μεγαλυτέρων αγίων της Καλαβρίας, του οποίου η μνήμη εορτάσθη πανηγυρικώς εφέτος δια πρώτην φοράν την Κυριακήν 2αν Μαΐου ε.έ., ομού με αυτήν πάντων των Θεσσαλονικέων αγίων υπό της ομωνύμου Εκκλησίας. Παρενθετικώς αναφέρω ότι εις την σύνταξιν του βίου του εν λόγω αγίου ειργάσθη και η φημισμένη ρωμαιοκαθολική καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Ρώμης κ. Enrica Follieri, μια των κυρίων εισηγητών εις το επιστημονικόν συνέδριον το οποίον ωργανώθη από της 7ης έως της 9ης Μαΐου 1993 εν Gerace και έσχεν ως θέμα την βυζαντινήν περίοδον της πόλεως. Η αυτή καθηγήτρια, εις συνάντησιν μετ' αυτής εν Βενετία την 6ην Μαΐου 1993 εις την έδραν του ενταύθα Διεθνούς Μουσικολογικού Ιδρύματος “Ugo e Olga Leni”, όπου έδωσε διάλεξιν, μοί ανέφερεν ότι ετοιμάζεται η ίδρυσις ελληνικής ορθοδόξου μονής εις την εν λόγω περιοχήν της Καλαβρίας. Τέλος, και τέμπλον ήκουσα ότι ετοιμάζεται εν Ελλάδι δια τον Ναόν και μοναχοί του Αγίου Όρους καταβάλλεται προσπάθεια να έρχωνται εκ περιτροπής εις την περιοχήν και εκδρομή την 13ην Νοεμβρίου ε.έ. προγραμματίζεται υπό της εν Θεσσαλονίκη Αδελφότητος του Αγίου Φαντίνου, δεδομένου ότι εις την περιοχήν του Ιέρακος έζησε και έδρασεν ο εν λόγω άγιος, όστις εκοιμήθη οσίως εις την Μακεδονικήν πρωτεύουσαν, εγκαταλείψας προηγουμένως την Καλαβρίαν τη προτροπή της Θεοτόκου, διότι ως απεκάλυψεν αυτώ μια των ημερών θα κατεστρέφοντο αι ορθόδοξοι Μοναί και ο Μοναχισμός εν Καλαβρία, όπερ και εγένετο. Πάντα ταύτα αγνοεί επισήμως η Ιερά Μητρόπολις Ιταλίας, καίτοι αφορώσιν αυτήν αμέσως και δύναται κατά το μέτρον των δυνατοτήτων αυτής να βοηθήση σχετικώς και έτι περισσότερον να βοηθηθή εκ του ρεύματος τούτου.

4.  Συστηματική τυγχάνει η προσπάθεια εξαφανίσεως κάθε τι το οποίον ενθυμίζει εις τον λαόν το μεγαλειώδες ελληνορθόδοξον παρελθόν αυτού. Δεκάδες ωραιοτάτων βυζαντινών μοναστηρίων καταρρέουν συνεχώς και ουδεμία ή εις μεμονωμένας περιπτώσεις, ως αυτήν της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεριστού, μηδαμινή καταβάλλεται προσπάθεια αναστηλώσεως των μνημείων αυτών υπό του Ιταλικού Κράτους. Μόνον εις την ευρυτέραν περιοχήν του χωρίου Στύλος υφίστανται περί τας 15 βυζαντινάς μονάς και μονύδρια, πλήν όμως ερειπωμέναι. Μοι φαίνεται ότι δεν θα ήτο υπερβολή εάν η κατάστασις αύτη παρομοιασθή με την αντίστοιχον των βυζαντινών εν Τουρκία μνημείων, άτινα εγκαταλελειμένα παντελώς καταρρέουσι σύν τω χρόνω. Εκ της ορθοδόξου πίστεως εις τον λαόν δεν έμεινεν άλλον τι παρά η μνήμη των ασκητών αγίων των και η λατρεία της Παναγίας, κυρίως δε της Οδηγητρίας. Εις το σημείον τούτο πρέπει να τονισθή ότι οι Ιταλο-έλληνες (Grecanici) ηναγκάσθησαν να γίνουν λατίνοι πλήρως, μέχρι του νυν αρνουμένου του Βατικανού όπως λάβωσι το λεγόμενον “ελληνικόν λειτουργικόν ρυθμόν”. Ουνίται τυγχάνουσι οι Ιταλο-αλβανοί, ορθόδοξοι αλβανοί χριστιανοί οίτινες αφίχθησαν εις Καλαβρίαν προερχόμενοι εκ της σημερινής Αλβανίας μετά την κατάκτησιν της χώρας των από τους Τούρκους και οι οποίοι ηναγκάσθησαν να γίνωσι ρωμαιοκαθολικοί διατηρούντες το λειτουργικόν αυτών τυπικόν. Οι Italo-greci κατοικούν εις τα παράλια του Ιονίου Πελάγους εν τη επαρχία του Ρηγίου (Reggio Calabria), ενώ οι Italo-albanesi η Αρβανίται κατοικούν εις 20 περίπου χωρία της περιοχής της Cosenza εις τα σύνορα των Νόμων Καλαβρίας και Καμπανίας (Νεάπολις), με κέντρον την κωμόπολιν Lucro, έδραν της Ουνιτικής αυτών Επισκοπής. Ούτοι έχουσι τελευταίως αλβανοποιηθή τελείως, διακρίνονται δε δια τον σφοδρόν αυτών ανθελληνισμόν και την προπαγάνδαν υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων της καταπιεζόμενης δήθεν αρβανιτικής μειονότητος της Αττικοβοιωτίας και της Πελοποννήσου, περιοχών ανηκουσών κατ' αυτούς εις την Νότιον Αλβανίαν. Αντιθέτως εντός των Ιταλο-ελλήνων (Grecanici) υφίσταται έντονον ρεύμα αναγεννήσεως της ελληνικής αυτών διαλέκτου, μάλιστα δε εσχάτως το Δημοτικόν Συμβούλιον της κωμοπόλεως Βοvα, η οποία τυγχάνει το μεγαλύτερον ελληνόφωνον κέντρον της Καλαβρίας, απεφάσισε την και εις την ελληνικήν γλώσσαν γραφήν των ενδείξεων των οδών και μνημείων της κωμοπόλεως, το δε Σάββατον 15ην Μαΐου 1993 εγκαινιάσθη αυτόθι μετά πάσης επισημότητος “Ινστιτούτον Νέο-ελληνικών Σπουδών”, το οποίον ιδρύθη, ως επληροφορήθην, τη πρωτοβουλία των ελληνοφώνων της περιοχής, οι οποίοι εξησφάλισαν και τα προς τούτο αναγκαία χρήματα, συμπεριλαμβανομένου και ποσού τινος της Ελληνικής Κυβερνήσεως, δια μέσω του εν Νεαπόλει Γενικού της Ελλάδος Προξενείου. Πρωταρχικός σκοπός του εν λόγω Ινστιτούτου τυγχάνει η αναγέννησις εις την περιοχήν της ελληνικής γλώσσης, η οποία κινδυνεύει να εξαφανισθή παντελώς.

5.  Κατά την ταπεινήν μου γνώμην ο μόνος σταθερός παράγων ο οποίος δύναται να βοηθήση αποφασιστικώς εις την ελληνορθόδοξον αναγέννησιν, της φυσικώς ελληνορθοδόξου ταύτης περιοχής, είναι αποκλειστικώς και μόνον η Εκκλησία και δη η Ιερά Μητρόπολις Ιταλίας. Το τοιούτον δυνηθήσηται μετά την επίσημον αυτής αναγνώρισιν εκ μέρους του Ιταλικού Κράτους, ήτις επιτρέψασα, συν Θεώ αγίω και εν καιρώ ευθέτω, την, ην πάντες θέλομεν να ελπίζωμεν, οικονομικήν αυτής αυτάρκειαν, αρξώμεθα δράττοντες ευεργετικώς εις την εν λόγω περιοχήν. Η δε δράσις αύτη δύναται να είναι τριπλή αποβλέπουσα : α) εις την διάδοσιν και καλλιέργειαν της ελληνικής γλώσσης και του ελληνικού πολιτισμού μεταξύ των ελληνοφώνων της περιοχής και κυρίως της νεολαίας· β) εις την ίδρυσιν λαϊκής Αδελφότητος εξ εντοπίων στελεχών εμφορουμένων υπό των ελληνορθοδόξων ιδεωδών της βυζαντινής παραδόσεως του τόπου των, ελεγχομένης κατά το δυνατόν πλήρως υπό της Ιεράς Μητροπόλεως Ιταλίας και γ) εις την ανακαίνισιν και επάνδρωσιν βυζαντινής τινος Μονής, τη βοηθεία και προσκλήσει της εν λόγω Αδελφότητος, μακάρι υπό αγιορειτών μοναχών, ώστε εάν τυχόν οι “φίλοι” ημών δημιουργήσουν προβλήματα να παραπέμπωνται εις την Αδελφότητα και αύτη να παραπέμπη αυτούς εις το Άγιον Όρος κ.ο.κ.


Ταύτα τη Υμετέρα πολυσεβάστω μοι Σεβασμιότητι αναφέρων, συν τη διαβαβαιώσει ότι πειθήνιον Αυτής τέκνον πάντοτε τυγχάνων, διατελώ μετά βαθύτατης υιϊκής αγάπης, αφοσιώσεως και σεβασμού.

Εν Βενετία τη 24η Μαΐου 1993,

[ υπογραφή ]

(Αρχιμανδρίτης Πολύκαρπος Σταυρόπουλος)