top

Ἀριθμ. Πρωτ. 759/94

Τῇ Αὐτοῦ Θειοτάτῃ Παναγιότητι
τῷ Οἰκουμενικῷ Πατριάρχῃ
κυρίῳ μοι κυρίῳ Βαρθολομαίῳ,

προσκυνητῶς.

Παναγιώτατε καί Θειότατε Πάτερ καί Δέσποτα,

Σεπτῇ τῆς Ὑμετέρας προσκυνητῆς Κορυφῆς ἐντολῇ ὑπείκων, καθυποβάλλω εὐλαβῶς τὰ ἀμέσως κατωτέρω, ὡς καὶ τὸ ἐπισυναπτόμενον ᾧδε ἐκ συντόμων παρατηρήσεων καὶ σχολίων κείμενον, εἰς ἀπάντησιν πρὸς τὸ ὑπ’ ἀριθ. πρωτ. 1314 (αὔξ. 238) ἔγγραφον τῆς Ἀρχιγραμματείας τῆς Ἁγίας καὶ Ἱερᾶς Συνόδου περὶ τῆς διὰ νομοσχεδίου προωθήσεως τοῦ θέματος τοῦ “Συμβουλίου Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ”.

Οἱ κατὰ τὴν τελευταίαν πεντηκονταετίαν καὶ ἰδίως δεκαετίαν ἐπιμόνως ἐπιδιωχθέντες καὶ εἰσέτι σταθερῶς ἐπιδιωκόμενοι ὑπὸ τῶν ἐνταῦθα ἐκπροσώπων τοῦ Ἑλλαδικοῦ Κράτους στόχοι (ὡς, μεταξὺ ἄλλων, ἡ διάλυσις ἱστορικῶν κοινοτήτων καὶ οἰκειοποίησις τεραστίων κοινοτικῶν περιουσιῶν· ἡ ἵδρυσις εἰκονικῶν κοινοτήτων καὶ σχολείων, παραλλήλων πρὸς τὰ ἤδη ὑπάρχοντα ἐκκλησιαστικο- κοινοτικὰ ἢ ἐνοριακά τοιαῦτα· ὁ διορισμὸς διδασκάλων εἰς ἀνύπαρκτα κατ’ οὐσίαν σχολεῖα· κτλ.) ὁδηγοῦσι τὸν εὐλαβῶς ὑποσημειούμενον, ὅπως ἐκλάβῃ τὴν προώθησιν τοῦ ὡς ἄνω νομοσχεδίου ὡς νέαν ἀπόπειραν δυναμικῆς διεισδύσεως τῶν ἑλλαδικῶν Ἀρχῶν εἰς τὰ τῆς ἐν Δυτικῇ Εὐρώπῃ, Ἀμερικῇ καὶ Αὐστραλίᾳ Ὁμογενείας ἡμῶν πρὸς μείζονα ἢ καὶ πλήρη, εἰ δυνατόν, ἔλεγχον αὐτῆς. Διὰ τῆς διεισδύσεως ταύτης θέλει ἀσφαλῶς μειωθῆ κατὰ πολὺ τὸ γόητρον καὶ ἡ ἐπιρροὴ τῆς Ἐκκλησίας ἐν τῷ χώρῳ τῆς Ὁμογενείας, μετ’ ἀπροβλέπτων πρὸς τοῖς ἄλλοις συνεπειῶν διὰ τὴν φυσικὴν ἀνάπτυξιν καὶ τὸ μέλλον ἐν γένει τῶν ἐν ταῖς εἰρημέναις ἠπείροις Ἐπαρχιῶν τοῦ Θρόνου.

Ταῦτα, ὁμοῦ μετὰ τοῦ ἐπισυναπτομένου ᾧδε σχετικοῦ κειμένου, εὐλαβῶς καθυποβάλλων τῇ Ὑμετέρᾳ θεοτιμήτῳ Κορυφῇ, τὴν δὲ τιμίαν καὶ χαριτόβρυτον Αὐτῆς δεξιὰν κατασπαζόμενος, ὑποδιατελῶ,

ἐν Βενετίᾳ τῇ 29ῃ Νοεμβρίου 1994,

[ χειρογράφως:

μετά βαθυτάτου σεβασμού

και υιϊκής αφθίτου ευγνωμοσύνης,   ]

[ υπογραφή ]

( †  ο Ιταλίας Σπυρίδων )

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΕΠΙ ΕΠΙ ΜΕΡΟΥΣ ΣΗΜΕΙΩΝ
ΤΟΥ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟΥ ΠΕΡΙ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΠΟΔΗΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
ΚΑΙ ΕΠΙ ΤΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΕΩΣ ΑΠΟΔΗΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

α) Σκόπιμον ἴσως, ὅπως εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς τονισθῇ, ὅτι, ὡς τυγχάνει εὐρέως γνωστόν, ἡ ὅλη περὶ τὸ ὑπὸ μελέτην νομοσχέδιον κίνησις ὀφείλεται ἀποκλειστικῶς εἰς πρωτοβουλίαν τῆς Γενικῆς Γραμματείας Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ, οὐχὶ δὲ εἰς τοιαύτας παραγόντων τῆς ἐκτὸς τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου Ὁμογενείας, ὡς θὰ ἀνέμενέ τις.

Συνοδευτικὸν γράμμα

β) Προκειμένου τουλάχιστον περὶ τῆς ἐν Ἰταλίᾳ Ὁμογενείας, τὰ ἐν τῷ συνοδευτικῷ γράμματι ἀναφερόμενα περὶ ἐπεξεργασίας τοῦ ἐν λόγῳ νομοσχεδίου “με βάσῃ τις προτάσεις των Ομογενειακών Οργανώσεων” καὶ περὶ γενικῆς ἀποδοχῆς τοῦ “Συνεδρίου των Πατρών” (παραγρ. 2) στεροῦνται ἀκριβείας, δυνάμενα ἵνα εὐκόλως φέρωσιν εἰς διαμόρφωσιν ἐσφαλμένων ἐντυπώσεων. Ἐν τῇ πραγματικότητι, τῶν πρὸς τὰς ὡς ἄνω κινήσεις σχετικῶν διαδικασιῶν ἀπέσχον ἐμφαντικῶς αἱ κυριώτεραι ἐν Ἰταλίᾳ κοινότητες, μετεῖχον δὲ τούτων ἐκπρόσωποι κυρίως εἰκονικῶν τινων κοινοτήτων, ἀμοίρων πάντῃ ἐκπροσωπευτικῆς βάσεως καὶ συναποτελούντων τὴν ἐπὶ χάρτου καὶ μόνον ὑφισταμένην “Συνομοσπονδία Ελληνικῶν Κοινοτήτων Ιταλίας”.

Νομοσχέδιον

γ) Ὁ ὅρος “ἀπόδημος ἑλληνισμὸς” χρῄζει ἴσως ποιᾶς τινος διασαφήσεως. Χρησιμοποιούμενος ὡς χρησιμοποιεῖται ἐν τῷ νομοσχεδίῳ, ὁ ὅρος οὗτος φαίνεται περιλαμβάνων ἅπασαν τὴν ἐκτὸς τοῦ Ἑλλαδικοῦ Κράτους Ὁμογένειαν, καίτοι τυγχάνει γνωστόν, ὅτι οἱ πλεῖστοι τῶν ἀνὰ τὴν οἰκουμένην ὁμογενῶν ἡμῶν ἐγεννήθησαν ἐκτὸς τῆς Ἑλλαδικῆς Ἐπικρατείας καὶ τυγχάνουν πολῖται ἄλλων κρατῶν, μηδαμῶς θεωροῦντες ἑαυτοὺς ὡς μέλη τοῦ “ἀποδήμου ἑλληνισμοῦ”.

δ) Προκειμένου περὶ τῶν σκοπῶν τοῦ Συμβουλίου (ἄρθρον 1) ἡ προσοχὴ τοῦ ἀναγνώστου θὰ ἔδει νὰ ἐπικεντρωθῇ μᾶλλον εἰς τὸ ἐδάφιον γ΄, ἐν ᾧ ἀναφέρεται ὅτι τὸ Συμβούλιον ἀποσκοπεῖ “στην παροχή στήριξης και συμπαράστασης στον απόδημο ελληνισμό για την καλύτερη οργανωτική του ανάπτυξη”. Ἡ ὀργάνωσις αὕτη φαίνεται ἀποτελοῦσα καὶ τὸν πραγματικὸν σκοπὸν συστάσεως τοῦ Συμβουλίου, ἅτε τῶν λοιπῶν καὶ ἐν τοῖς ἄλλοις ἐδαφίοις τῆς ὑπ’ ἀριθ. 1 παραγράφου τοῦ αὐτοῦ ἄρθρου 1) μνημονευομένων δραστηριοτήτων καλυπτομένων ἤδη ὑπὸ δαπανηροτάτων κρατικῶν ἐν τῷ ἐξωτερικῷ ὑπηρεσιῶν (πρβλ. κυρίως ἐδάφια β, δ, ε).

ε) Παρὰ τὴν ἐντυπωσιακὴν αὐτοῦ ὀνομασίαν τὸ ὑπὸ ἐκκόλαψιν Συμβούλιον Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ ἔχει μόνον εἰσηγητικὸν-γνωμοδοτικὸν χαρακτῆρα, οὐδεμίαν δὲ ἁρμοδιότητα πρὸς λῆψιν ἐκτελεστέων ἀποφάσεων, ἀποτελοῦν δηλονότι βοηθητικὸν ἁπλῶς σῶμα παρὰ τῷ Γενικῷ Γραμματεῖ Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ (βλ. ἄρθρον, παραγρ. 1 καὶ 2· πρβλ. ἄρθρον 8, παραγρ. 5).

ς) Ἐν τῷ νομοσχεδίῳ ἐξισοῦνται αἱ ἐν τοῖς ὁμογενειακοῖς χώροις νεοφανεῖς “αὐτοτελείς” λεγόμεναι “κοινότητες” (ἄρθρον 2, παραγρ. 2, ἐδάφιον α΄ καὶ ἀλλαχοῦ) πρὸς τὰς παραδοσιακὰς τοιαύτας. Ἡ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ ἐπιπέδου τοποθέτησις ἀμφοτέρων τυγχάνει βεβαίως ἄστοχος, καθ’ ὅτι αἱ “αὐτοτελείς κοινότητες” στεροῦνται τῶν γνωστῶν ἐκ τῆς ἱστορίας κοινοτικῶν χαρακτηριστικῶν, ἀπαραιτήτων πρὸς δημιουργίαν καὶ διαμόρφωσιν δομῆς ἀναφερομένης εἰς τὴν σύνολον πραγματικότητα ὁμάδος ἢ κοινωνίας ἀνθρώπων. Κατὰ κανόνα αἱ πρωτοβουλίᾳ καὶ συχνάκις καὶ χρηματοδοτήσει τῶν ἐν τῇ ξένῃ ἑλλαδικῶν κρατικῶν ὑπηρεσιῶν δημιουργούμεναι “αὐτοτελείς κοινότητες” ὑφίστανται ὡς ἁπλᾶ σωματεῖα, ἄμοιρα ἐπισήμου κρατικῆς ἀναγνωρίσεως· στεροῦνται ἐκπροσωπευτικῆς βάσεως, ἐκφράζουσαι τὴν ἄποψιν τῶν μελῶν μόνον τῶν συμβουλίων των· φέρουσιν ἔντονον ἀντι-ἐκκλησιαστικὸν χαρακτῆρα· ἐπιδίδονται ἀποκλειστικῶς εἰς τὴν ὀργάνωσιν “ελληνικών βραδυών” (μετὰ παραδοσιακῶν δῆθεν ἐδεσμάτων, μουσικῆς καὶ χορῶν), χαρακτηριζομένων ὡς “πολιτιστικών” δραστηριοτήτων. Ἐν ἑνὶ λόγῳ, οἱ σύλλογοι-σύνδεσμοι-σωματεῖα οὗτοι φέρουσι καταχρηστικῶς, ἂν ὄχι καὶ κατὰ παρῳδίαν, τὴν ἱστορικὴν ὀνομασίαν τῆς “κοινότητος”, μηδεμίαν σχέσιν ἔχοντες πρὸς τὴν ἐκ τῆς ἱστορίας γνωστὴν κοινοτικὴν πραγματικότητα.

ζ) Διὰ τοῦ νομοσχεδίου τούτου ὑποβαθμίζεται αἰσθητῶς ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας, καθισταμένης ἁπλῶς μιᾶς καὶ μόνον συνισταμένης, μεταξὺ ἄλλων πολλῶν, τοῦ “Απόδημου Ελληνισμού”, τιθεμένης δὲ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ, ἢ καὶ κατωτέρου (πρβλ. πρόταξιν “αυτοτελών” κοινοτήτων ἐν τῷ ἄρθρῳ 2, παραγρ. 2, ἐδαφίοις α΄ καὶ β΄), ἐπιπέδου τῶν διαφόρων πραγματικῶν ἢ εἰκονικῶν πολιτιστικῶν συλλόγων.

η) Ἐν τῷ νομοσχεδίῳ προβλέπεται ἡ τακτὴ εἰς τὸ Συμβούλιον Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ συμμετοχὴ ἐκκλησιαστικῶν συλλογικῶν μόνον ὀργάνων (ἄρθρον 2, παραγρ. 2, ἐδαφ. β). Προκειμένου δὲ περὶ ὑπερχιλιετῶν θεσμῶν, οἷοι αἱ Ἱεραὶ Ἀρχιεπισκοπαὶ καὶ Μητροπόλεις (“εκκλησιαστικές οντότητες”· πρβλ. ἄρθρον 2, παραγρ. 2, ἐδαφ. γ), οὗτοι, τιθέμενοι ἐπὶ τοῦ ἐπιπέδου οἱουδήτινος πολιτιστικοῦ κέντρου-ἱδρύματος ἄνευ οἱασδήποτε ἐκπροσωπευτικῆς βάσεως, δύνανται ἵν’ ἀποτελέσωσι μέλη τοῦ Συμβουλίου κατὰ τὴν κρίσιν τοῦ Γενικοῦ Γραμματέως Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ. Παρατηρητέον σχετικῶς, ὅτι οὐδὲ ἅπαξ χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος “Ἀρχιεπισκοπή” ἢ “Μητρόπολις” ἢ “Ἐπισκοπή” ἐν τῷ ὑπὸ μελέτην νομοσχεδίῳ.

θ) Τὸ Συμβούλιον, καίπερ ἔχον ἁπλοῦν γνωμοδοτικὸν χαρακτῆρα, στερεῖται καὶ τῆς στοιχειωδεστέρας αὐτονομίας, ἐλεγχόμενον πλήρως ὑπὸ τοῦ Γενικοῦ Γράμματέως Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ, ὅστις ἐπὶ παραδείγματι :

α. συγκαλεῖ τὰς συνεδριάσεις τόσῳ τοῦ Συμβουλίου (ἄρθρον 6, παραγρ. 1, 2 καὶ 3), ὅσῳ καὶ τῶν Περιφερειακῶν τοιούτων (ἄρθρον 6, παραγρ. 2 καὶ 3)·

β. καταρτίζει κατ’ οὐσίαν μόνος τὴν ἡμερησίαν διάταξιν τῶν συνεδριάσεων τόσῳ τοῦ Συμβουλίου, ὅσῳ καὶ τῶν Περιφερειακῶν τοιούτων (ἄρθρον 6, παραγρ. 1, 2, 3 καὶ 4)·

γ. προσδιορίζει κατὰ τὴν “διακριτική ευχέρεια” αὐτοῦ τίνες αἱ “οργανώσεις στρατηγικής σημασίας” (ἄρθρον 3, παραγρ. 2) καὶ τίνες, ἐν τῇ συνήθει περιπτώσει ἐλλείψεως προϋποθέσεών τινων, αἱ λεγόμεναι “αὐτοτελείς” κοινότητες ἢ αἱ “κοινότητες-ενορίες με την πιο έντονη δραστηριότητα” (ἄρθρον 2, παραγρ. 2, ἐδάφιον β· ἄρθρον 3, παραγρ. 1, ἐδάφια Β καί Ἑ), αἱ δυνάμεναι νὰ συμμετάσχωσιν εἰς τὸ Συμβούλιον·

δ. αὐξομειοῖ κατὰ τὸ δοκοῦν οὐσιαστικῶς, ἐν τῇ συνήθει περιπτώσει ἐλλείψεως προϋποθέσεών τινων, τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐκπροσώπων ἐν τῷ περὶ οὗ ὁ λόγος Συμβουλίῳ (πρβλ. ἄρθρον 3, παραγρ. 1, ἐδάφιον Δ καὶ ἄρθρον 5) ἢ καὶ ἐν τοῖς Περιφερειακοῖς τοιούτοις (αὐτόθι)·

ε. καθορίζει κατ’ ἰδίαν κρίσιν τοὺς ἐν τῇ ἰδιότητι παρατηρητοῦ μετὰ δικαιώματος λόγου μετέχοντας τῶν συνεδριάσεων τοῦ Συμβουλίου ἐκπροσώπους τῶν κρατικῶν καὶ ἄλλων ὀργανισμῶν καὶ ὑπηρεσιῶν (ἄρθρον 4 καὶ ἄρθρον 8, παραγρ. 1)· κτλ. κτλ.

ι) Κατὰ τὰς συνεδριάσεις τοῦ Συμβουλίου περιορίζεται αἰσθητῶς ἡ δυνατότης ἐλευθέρας καὶ ἀνέτου ἐκφράσεως τῶν ἐκπροσώπων τοῦ Συμβουλίου Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ διὰ τῆς συμμετοχῆς εἰς αὐτὰς καὶ σωρείας ὅλης κρατικῶν καὶ ἄλλων παρατηρητῶν ἐχόντων καὶ τούτων δικαίωμα λόγου (ἄρθρον 4 καὶ ἄρθρον 8, παραγρ. 1).

*  *  *

Πάντα ταῦτα φέρουσιν ἀναποφεύκτως εἰς τὴν διαμόρφωσιν τῆς ἀπόψεως, ὅτι ἡ Γενικὴ Γραμματεία Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ ἐπιδιώκει διὰ τοῦ ὑπ’ αὐτῆς κατευθυνομένου ἐν πᾶσι καὶ πλήρως ἐλεγχομένου “Συμβουλίου Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ”, ὅπως ἐφαρμόσῃ ἰδίαν ἐν τοῖς ὁμογενειακοῖς χώροις πολιτικήν, παρουσιάζουσα μάλιστα ταύτην, χάριν ἐντυπώσεων ἀλλὰ καὶ εὐχερεστέρας ἐπιτεύξεως συγκεκριμένων στόχων καὶ ἀποτελεσμάτων, ὡς ἔκφρασιν ὁλοκλήρου τοῦ Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ καὶ τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ. Οὐδεμία, τουλάχιστον διὰ τὸν γράφοντα, ὑπάρχει ἀμφιβολία, ὅτι ἐκ τῆς οὑτωσὶ διαμορφουμένης κινήσεως ταύτης ζημειωθήσονται πρωτίστως αἱ ἐν Δυτικῇ Εὐρώπῃ, Αὐστραλίᾳ καὶ Ἀμερικῇ Ἐπαρχίαι τοῦ Θρόνου, εἶτα δὲ καὶ ὁλόκληρος ἡ αὐτόθι Ὁμογένεια ἡμῶν, ἕξουσα τοῦ λοιποῦ ὡς σημεῖον σταθερᾶς ἀναφορᾶς οὐχὶ τὴν Ἐκκλησίαν ἀλλὰ τὰ ποικίλα συμβούλια τῆς Γενικῆς Γραμματείας Ἀποδήμου Ἑλληνισμοῦ, εὑρεθησομένη δὲ μοιραίως περιπεπλεγμένη εἰς τὰς πολιτικο-κομματικὰς διενέξεις καὶ διαιρέσεις τῆς ἑλλαδικῆς ἠγετικῆς τάξεως.