top

Status - Ιούλιος 1996

Η ΔΙΑΔΟΧΗ του Ιακώβου

Αυτός ο "κλήρος" σε ποιον θα πέσει;
Η αντίστροφη μέτρηση για τη διαδοχή
του Αρχιεπισκόπου Αμερικής έχει ήδη αρχίσει.
Η απόφαση του Ιακώβου να αποχωρήσει,
πυροδότησε τις φιλοδοξίες των υποψηφίων.

από τον Μιχάλη Παπασωτηρίου

Καθώς ο χρόνος πλησιάζει στην οριακή ημερομηνία της 29ης Ιουλίου 1996, η αγωνία κορυφώνεται. Πρόκειται για την καταληκτική προθεσμία που έθεσε στον εαυτό του ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος, προκειμένου να ενεργοποιηθεί η γραπτή παραίτηση που υπέβαλε πέρυσι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, και έγινε δεκτή από την Πατριαρχική Σύνοδο. Το πρόβλημα της διαδοχής του Ιακώβου δεν είναι εύκολο. Ήδη στη διάρκεια του χρόνου που πέρασε, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, που έχει κατ' ουσίαν την αποκλειστική ευθύνη της επιλογής, έδειξε πως τον απασχολεί σοβαρά το ζήτημα. Γι' αυτό και θέλησε να έχει τις γνώμες διάφορων φορέων, ή και μεμονωμένων προσώπων που γνωρίζουν τα πράγματα της Εκκλησίας της Αμερικής. Από ό,τι έγινε γνωστό, ο Πατριάρχης κάλεσε κοντά του στην Πόλη όλους σχεδόν τους Επισκόπους της Αρχιεπισκοπής Αμερικής και συζήτησε μαζί τους το πρόβλημα. Κάλεσε ακόμη μέλη του Αρχιεπισκοπικού Συμβουλίου, που μπορούν από τη θέση που κατέχουν να διαμορφώσουν το κλίμα που θα καθοδηγήσει τη σκέψη του προκαθημένου της Ορθοδοξίας στην πιο επιτυχημένη εκλογή. Εξουσιοδοτημένα, εξάλλου, από τον Πατριάρχη πρόσωπα του περιβάλλοντός του, ζήτησαν τηλεφωνικώς τη γνώμη διάφορων παραγόντων της ομογένειας. Έτσι, όλα δείχνουν ότι κυοφορείται η λύση, που θα γίνει γνωστή στις αρχές Αυγούστου, δηλαδή ύστερα από ένα μήνα.

1. Ο Αρχιεπίσκοπος     Αμερικής Ιάκωβος     αποσύρεται. 2. Ο Σεβασμιώτατος     Ελβετίας Δαμασκηνός.

Είναι φυσικό, βέβαια, να υπάρχει και ευρύτερο ενδιαφέρον -και όχι μόνο εκκλησιαστικό- για το πρόσωπο που θα διαδεχτεί τον κ. Ιάκωβο, αφού η θέση του Αρχιεπισκόπου Αμερικής έχει ασφαλώς και εθνικές διαστάσεις, μιας και βρίσκεται τόσο κοντά στα κέντρα λήψης αποφάσεων της μόνης υπερδύναμης που κυβερνά σήμερα τον κόσμο. Και είναι γνωστές οι παρεμβάσεις που επιχείρησαν οι πολιτικοί της Ελλάδας στο Πατριαρχείο, επισημαίνοντας τη σημασία που θα έχει για τη χώρα μας η επιλογή του καταλληλότερου προσώπου, αν και θα προτιμούσαν να παραμείνει στη θέση του ο κ. Ιάκωβος, τουλάχιστον μέχρι τον προσεχή Νοέμβριο, οπότε πραγματοποιούνται στις ΗΠΑ οι προεδρικές εκλογές. Όμως, φαίνεται πως η πρόταση αυτή δεν βρήκε ανταπόκριση στο Φανάρι. Άλλωστε, τυχόν παλινωδία του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου και υπαναχώρηση του θα τραυμάτιζε ανεπανόρθωτα το παγκόσμιο κύρος του και θα τον εξέθετε στα μάτια της Ιστορίας. Οι μεγάλοι του κόσμου δεν έχουν περιθώρια ούτε για μικρά λάθη. Και ο Ιάκωβος, αναμφίβολα, ανήκει στους μεγάλους.

Το πρόσωπο του νέου Αρχιεπισκόπου Αμερικής δεν είναι μέχρι αυτή τη στιγμή γνωστό, και κανείς δεν μπορεί να διακινδυνεύσει προγνωστικά. Ωστόσο, έχουν αρκούντως περιγραφεί τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να διαθέτει, δηλαδή τα προσόντα του. Οι γνωρίζοντες τα της Εκκλησίας της Αμερικής επιμένουν σε τρία βασικά προτερήματα που θα πρέπει να έχει ο νέος Αρχιεπίσκοπος.

1. Ο Σεβ. Δημητριάδος     Χριστόδουλος. 2. Ο Σεβ. Αυστραλίας     Στυλιανός. 3. Ο Σεβ. Ιταλίας Σπυρίδων.

Πατερική Πνευματικότητα. Σήμερα, η Ορθόδοξη Εκκλησία Αμερικής πάσχει από εσωτερική συνοχή και αυτοσυνειδησία. Ως τώρα της έχει δοθεί η ευκαιρία να ανοιχτεί προς τα έξω, να επεκταθεί σε οριζόντια διάσταση και να αποκτήσει επιφάνεια. Όλα αυτά καλλιέργησαν την εκκοσμίκευση στους κόλπους της, της αφαίρεσαν, όμως, το βασικότερο χαρακτηριστικό, που είναι η πνευματικότητα. Με άλλα λόγια, η Εκκλησία μας στην Αμερική κινδυνεύει αυτή τη στιγμή να χάσει -αν δεν την έχει χάσει- την ορθόδοξη ταυτότητά της και να αφομοιωθεί από τις άλλες χριστιανικές ομολογίες, ή να φανεί πως είναι μία από αυτές. Γι' αυτό χρειάζεται επείγουσα επιστροφή στις ρίζες της, μια κρίσιμη κίνηση που θα της προσδώσει την ορθόδοξη ταυτότητά της και θα την προικίσει και πάλι με το θησαυρό της πατερικής σοφίας. Αυτό μόνο ένας νέος Αρχιεπίσκοπος με πατερική συνείδηση, με πνευματική κατάρτιση και ορθόδοξο ήθος μπορεί να το εμπνεύσει στους ανθρώπους της Εκκλησίας. Το ευτύχημα είναι ότι τώρα όλοι είναι ώριμοι να δεχτούν μια τέτοια πρωτοβουλία. Γιατί είναι κουρασμένοι από την κοσμικότητα που λεηλατεί τις ψυχές και μετατρέπει την Εκκλησία σε... σύλλογο επιφανών πολιτών.

Άκρα προσήλωση προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Η προϋπόθεση αυτή θα αποτρέψει διασπαστικές κινήσεις και αυτονομιστικές τάσεις, που έχουν ήδη κάνει δειλά δειλά την εμφάνισή τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής. Φαίνεται ότι μέχρι τώρα ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος, αν δεν τα προκαλούσε ή ευνοούσε ο ίδιος, τουλάχιστον τα ανεχόταν. Και αυτός ήταν και ο κύριος λόγος της διαμάχης του με το Πατριαρχείο, το οποίο επ' ουδενί λόγω δεν δέχεται να στερηθεί της πολύτιμης γι' αυτό, από κάθε άποψη, παρουσίας της Εκκλησίας της Αμερικής. Τυχόν αυθαίρετη αυτονόμησή της θα σήμαινε αυτόματα σχίσμα στους κόλπους της Ορθοδοξίας και αφετηρία σοβαρής ανωμαλίας στη ζωή της Εκκλησίας, με τις αναγκαίες προεκτάσεις στην ενότητα του ελληνισμού. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος θα κληθεί να τιθασεύσει τις ορέξεις εκείνων που ευνοούν το σχίσμα και να προσανατολίσει εκ νέου την ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής, προς την ορθή, πατρογονική εστία, που έχει την έδρα της στην Κων/πολη.

Διοικητική πυγμή και επάρκεια. Έχουν συσσωρευθεί πάμπολλα προβλήματα στην Εκκλησία της Αμερικής. Προβλήματα πειθαρχίας του κλήρου, οικονομικών ατασθαλιών, ακαταλληλότητας προσώπων. Ο νέος Αρχιεπίσκοπος θα πρέπει να διαθέτει πυγμή για να επιβάλει την τάξη και για να επιβληθεί με το κύρος της προσωπικότητάς του, ένας χαρακτήρας ήπιος μόνο και "ευγενής", που δεν θα είναι σε θέση να επιβάλει αλλαγές, όπου αυτό κριθεί αναγκαίο, και που θα προτιμήσει να μη θίξει τα τυχόν κακώς κείμενα, τελικά θα αποτύχει, γιατί θα εξαντληθεί σε τυπικότητες, ενώ το καζάνι θα βράζει κάτω από τα πόδια του. Εκεί τώρα χρειάζεται ένας άνθρωπος με σύνεση και σοφία, με διοικητική επάρκεια και με αποφασιστικότητα. Τον διάδοχο του Ιακώβου δεν θα πρέπει να τον σκιάσει το μέγεθος του προκατόχου του.

Τελικά, όλα δείχνουν ότι η επιλογή είναι δύσκολη. Τα ονόματα που έχουν μέχρι στιγμής ακουστεί δεν είναι πολλά. Για το καθένα όμως υπάρχει κάποιος λόγος που δεν συνηγορεί στην επιλογή του: Ο Σεβ. Αυστραλίας κ. Στυλιανός δεν έχει πιθανότητες εκλογής, διότι οι εν Αμερική παράγοντες του ελληνισμού έχουν τοποθετηθεί αρνητικώς απέναντι του, επειδή θεωρείται υπαίτιος του διχασμού του ελληνισμού της Αυστραλίας. Ο Σεβ. Ελβετίας κ. Δαμασκηνός είναι διευθυντής του Διορθόδοξου Κέντρου Γενεύης και διαδραματίζει αναντικατάστατο ρόλο στους θεολογικούς διαλόγους της Ορθοδοξίας με τις άλλες Εκκλησίες και θρησκείες. Ο Σεβ. Δημητριάδος κ. Χριστόδουλος, ο οποίος φέρεται ως ο επικρατέστερος για τη θέση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και, παρότι του έχει γίνει εμμέσως βολιδοσκόπηση για την Αμερική, απέφυγε να δεσμευτεί. Ο Σεβ. Βρεσθένης κ. Δημήτριος, μολονότι έχει μεγάλη θεολογική μόρφωση κι είναι ήδη γνωστός στις ΗΠΑ από την εκεί υπηρεσία του ως καθηγητής στο Χάρβαρντ και στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού, θεωρείται ήπιου χαρακτήρα και πολλοί θεωρούν ότι δεν θα κατορθώσει να επιβληθεί. Ο Σεβ. Ιταλίας κ. Σπυρίδων, όταν εμφανίστηκε στην Αμερική προ ενός έτους, ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, έδωσε την εικόνα ανθρώπου με μικρές δυνατότητες. Ο Σεβ. Χαλκηδόνος κ. Ιωακείμ, που είναι και ο στενότερος συνεργάτης του Οικουμενικού Πατριάρχη, έχει δηλώσει ότι δεν επιθυμεί τη θέση της Αμερικής, διότι έτσι αποδυναμώνεται ο Οικουμενικός θρόνος. Από τους επισκόπους της Αμερικής, τέλος, μολονότι έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από τους Επισκόπους Αγίου Φραγκίσκου Αντώνιο και Σικάγου Ιάκωβο, δεν φαίνεται ότι συγκεντρώνουν πολλές πιθανότητες, για ευνόητους λόγους.

Τελικά, τι θα γίνει; Κανένας δεν γνωρίζει. Μόνο ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος κρατάει ως επτασφράγιστο μυστικό το όνομα του νέου Επισκόπου Αμερικής. Αλλά "κοντός ψαλμός, αλληλούια"...

[ Status - Τεύχος 100 - Ιούλιος 1996, σσ. 62-63 ]