Το παρασκήνιο της εκλογής Σπυρίδωνος

ΤΟ ΒΗΜΑ - 4 Αυγούστου 1996

Γιατί το Φανάρι επέλεξε για τη θέση του προκαθημένου
Βορείου και Νοτίου Αμερικήs τον Μητροπολίτη Ιταλίας

ΌΣΟΙ μίλησαν για έκπληξη ή αιφνιδιασμό στην εκλογή του νέου Αρχιεπισκόπου Αμερικής φαίνεται ότι βιάστηκαν -τονίζουν κύκλοι που γνωρίζουν καλά τα του Φαναρίου, μετά την εκλογή του κ. Σπυρίδωνος στη θέση αυτή: ο Μητροπολίτης Ιταλίας δεν ήταν το «αουτσάιντερ» και ούτε το «κρυφό χαρτί» που έβγαλε ο Οικουμενικός Πατριάρχης την τελευταία στιγμή, προσέθεταν: η ανάδειξή του ως προκαθημένου της Εκκλησίας της Βορείου και Νοτίου Αμερικής ήταν θέμα «ρουτίνας» για το Φανάρι.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Ο κ. Σπυρίδων, γεννημένος πριν από 52 χρόνια στην πόλη Γουόρεν του Οχάιο των Ηνωμένων Πολιτειών, από γονείς Ροδίτες που είχαν μεταναστεύσει, είναι «παιδί τον Φαναρίου». Από μικρός σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και έμαθε να υπακούει στους κανόνες της Μητέρας Εκκλησίας. Άνθρωπος της απολύτου εμπιστοσύνης του Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, είναι ακόμη γνωστός στους ειδικούς περί τα εκκλησιαστικά για την εμμονή στις θέσεις και στις επιλογές του Φαναρίου, σε αντίθεση με τη διπλωματικότητα του ιεράρχη που διαδέχεται στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής κ. Ιακώβου. Είναι χαρακτηριστική και η προσφώνηση του Οικουμενικού Πατριάρχη προς τον νέο Αρχιεπίσκοπο Αμερικής. Ο κ. Βαρθολομαίος εξήρε την «άνευ όρων πίστη και αφοσίωση» του κ. Σπυρίδωνος προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στο δε μήνυμά του προς την Ιερά Σύνοδο ο κ. Βαρθολομαίος ήταν σαφής: «Εάν ιεράρχης τις έχει πάντα τα λοιπά τάλαντα, πάντα τα λοιπά προσόντα, πάσας τας λοιπάς αρετάς, αφοσίωσιν δε τυφλήν και πιστότητα απεριόριστον και ευγνωμοσύνην διά βίου μη έχη, ουδέν εστι ουδέν ωφελείται, αλλά «γέγονε χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον».

Ο νέος Αρχιεπίσκοπος δεν έχει ασφαλώς «εύκολη δουλειά» στις Ηνωμένες Πολιτείες, αφού καλείται να «τροποποιήσει» την πολιτική που ακολουθούσε ως σήμερα ο κ. Ιάκωβος. Σύμφωνα με εκκλησιαστικούς παρατηρητές, δύο είναι οι κύριες κατευθύνσεις της νέας στρατηγικής του Πατριαρχείου στην Εκκλησία της Αμερικής: Πρώτον, ο περιορισμός της συμμετοχής του λαϊκού στοιχείου στη διοίκηση της Εκκλησίας. Αυτό σημαίνει -κατά τις ίδιες πηγές- αλλαγή στον τρόπο αντιμετώπισης της «κληρικολαϊκής συνέλευσης», που είχε δημιουργήσει ο κ. Ιάκωβος και στην οποία συμμετείχαν σημαντικές προσωπικότητες της Ομογένειας. Δεύτερον, ο περιορισμός των γεωγραφικών ορίων αρμοδιότητας της Εκκλησίας της Αμερικής και «ανύψωση» σε Μητροπόλεις των Επισκοπών Καναδά, Νοτίου Αμερικής και Κεντρικής Αμερικής, που θα υπάγονται πλέον απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Η «νέα πολιτική» έπρεπε να προωθηθεί όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα. Αυτό εξηγεί και τον τρόπο με τον οποίο «έδρασε» το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την ανάδειξη του κ. Σπυρίδωνος, δηλαδή του ιεράρχη που εκλήθη να εφαρμόσει τη «γραμμή». Έτσι, ενώ από καιρό -όπως αναφέρουν οι πληροφορίες- είχε αποφασισθεί ότι διάδοχος του κ. Ιακώβου θα είναι ο κ. Σπυρίδων, τον τελευταίο καιρό στο Φανάρι «θόλωναν τα νερά», διοχετεύοντας φήμες ότι βασικοί υποψήφιοι θα είναι δύο: ο 67χρονος Τιτουλάριος Μητροπολίτης Βρεσθένης, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και κορυφαία προσωπικότητα της Ορθοδοξίας κ. Δημήτριος Τρακατέλης (αδελφός του ευρωβουλευτή της ΝΔ), και ο 60χρονος Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας κ. Στυλιανός. Ως «τρίτη λύση» είχε ακουσθεί και το όνομα του κ. Σπυρίδωνος.

Και όμως, ελάχιστοι από τους «κοινούς θνητούς» γνώριζαν ότι ο κ. Δημήτριος, άνθρωπος της μελέτης και αυθεντία στο Κανονικό Δίκαιο, είχε αρνηθεί από καιρό να ασχοληθεί με τα διοικητικά της Εκκλησίας, ζητώντας να αφιερωθεί αποκλειστικά σχεδόν στο μελετητικό του έργο. Ο δε κ. Στυλιανός αποτελούσε το «κόκκινο πανί» για την Ομογένεια των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς είχε αποσταλεί από το Πατριαρχείο πριν από μερικούς μήνες για να επιλύσει τα θέματα που είχαν δημιουργηθεί με τις «μικροανταρσίες» του Αρχιεπισκόπου Ιακώβου.

Ένδειξη ότι ο κ. Σπυρίδων γνώριζε για την εκλογή του -σημειώνουν τώρα οι καλώς πληροφορημένοι- ήταν και το γεγονός ότι βρισκόταν στο Φανάρι από το περασμένο Σάββατο, ενώ δεν είχε κανέναν λόγο να παρευρίσκεται εκεί καθώς δεν συμμετείχε στις διαδικασίες. Σε αυτές παίρνουν μέρος τα 12 μέλη της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου που έχουν Μητροπόλεις στην τουρκική επικράτεια.

Όπως και να έχουν τα πράγματα, ο αιφνιδιασμός έπιασε τόπο για πολλούς. Το «Τριπρόσωπο», δηλαδή το ψηφοδέλτιο που πρότεινε ο κ. Βαρθολομαίος, ήταν τυπικό. Εκτός από τον κ. Σπυρίδωνα, περιελάμβανε τον Μητροπολίτη Ν. Ζηλανδίας κ. Διονύσιο και τον Επίσκοπο Ζηνουπόλεως (Βρετανία) κ. Αρίσταρχο. Η εκλογή ήταν θέμα «ρουτίνας» και ο κ. Σπυρίδων στη μυστική ψηφοφορία απέσπασε το σύνολο των ψήφων.

Τώρα ο κ. Σπυρίδων έχει να αντιμετωπίσει δύο βασικά «αγκάθια»: Πρώτον, αν θα τον στηρίξει ο κ. Ιάκωβος, ο οποίος αντέδρασε στην εκλογή του αντικαταστάτη του με μια μάλλον τυπική δήλωση, ότι «δεν τίθεται εν αμφιβόλω ότι η Μήτηρ Εκκλησία, έχουσα υπόψη της πολλά άλλα πράγματα και προβλήματα, έκανε την επιλογή κατά τη γνώμη της, που έπρεπε». Για να προσθέσει λίγο αργότερα: «Είμαι βέβαιος ότι αυτό το οποίο οικοδόμησα δεν θα είναι εύκολο να γκρεμισθεί». Και δεύτερον, τη στάση των κορυφαίων προσωπικοτήτων της Ομογένειας, με τους οποίους ο προκάτοχός του διατηρούσε άριστες σχέσεις. Η πλευρά αυτή δεν έχει δώσει προς το παρόν ενδείξεις για την τοποθέτησή της.

Η ενθρόνιση του νέου Αρχιεπισκόπου θα γίνει την 21η Σεπτεμβρίου και ως τότε Επίτροπος της Εκκλησίας της Αμερικής ορίσθηκε ο Επίσκοπος Τορόντο κ. Σωτήριος.

Κ. ΧΑΛΒΑΤΖΑΚΗΣ

[ ΤΟ ΒΗΜΑ - 4 Αυγούστου 1996 - σ. _ ]