top

Μάϊος 1998

Μνήμη Αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως

Προς τους Ιερατικώς προϊσταμένους, τους μοναχούς και τις μοναχές, τα Ενοριακά Συμβούλια των ελληνορθοδόξων Κοινοτήτων, τα Ελληνικά Ημερήσια και Απογευματινά Σχολεία, τις Φιλόπτωχες Αδελφότητες, τους Ελληνικούς Συλλόγους και Οργανώσεις, τη Νεολαία και όλους τους ευσεβείς Χριστιανούς της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αμερικής

Τέκνα εν Κυρίω πεφιλημένα,
Χριστός Ανέστη!

Το χαρμόσυνο εόρτιο μήνυμα της Αναστάσεως που ανταλλάσσουμε μεταξύ μας σε τούτη την περίοδο της Πεντηκοστής δεν σημαίνει ότι όλα τελείωσαν στη διαμάχη ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Η διαμάχη συνεχίζεται μέχρι την συντέλεια του αιώνος. Η νίκη του Χριστού επάνω στο κακό και στη δύναμή του, που είναι η αμαρτία και ο θάνατος, είναι η «ἀπαρχή». Η τελική όμως φάση ακολουθεί αργότερα («εἶτα τὸ τέλος») -όπως λέμε στο Πιστεύω, «προσδοκῶ ανάστασιν νεκρῶν καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος».

Ο Απόστολος Παύλος εξηγεί αυτή τη διάκριση μεταξύ αρχικής και τελικής νίκης λέγοντας ότι η Ανάσταση του Χριστού είναι «αρραβών», δηλαδή προετοιμασία για γάμο. Μας λέγει έμμεσα, με άλλα λόγια, αυτό που ο Ιωάννης εκφράζει άμεσα, ­ότι ο γάμος του Αρνίου με την Εκκλησία, θα επιτελεσθεί στη γενική ανάσταση των νεκρών στο τέλος του κόσμου, στην «παλιγγενεσία». Η Ανάσταση του Χριστού μας διαβεβαιώνει για την τελική νίκη, στην οποία όμως δεν θα πάρουμε μέρος χωρίς ορισμένες προϋποθέσεις.

Η βασική προϋπόθεση για την συμμετοχή μας στην τελική νίκη είναι η ίδια μ' εκείνη που προηγήθηκε της Αναστάσεως του Κυρίου. Είναι η «ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» πολιτεία, ο αγώνας ο καλός που προάγει την αλήθεια, την αρετή και την αγάπη ακόμη και αν αυτές συνεπάγονται δοκιμασία, θλίψη, ακόμη και πάθη και θάνατο, δηλ. η συμμετοχή μας στον καθαρό, άγιο και αναμάρτητο βίο του Χριστού. Γι' αυτό έγινε η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος κατά την Πεντηκοστή, για να μορφωθεί ο Χριστός στην Εκκλησία και ν' αξιωθεί η Εκκλησία να συμπορευθεί, να συναναστηθεί και να συμβασιλεύσει με τον Χριστό εις τους αιώνες.

Προέχει λοιπόν στο μήνυμα «Χριστός Ανέστη» η αντίληψη της πραγματικής σημασίας του «νῦν καιροῦ»: ότι οι χριστιανοί δεν σπαταλούν τον καιρό τους σε ουτοπικές επίγειες επιδιώξεις, αλλά εξαγοράζονται τον καιρόν για την σωτηρία, τη δική τους και των συνανθρώπων τους, για την οικοδομή του σώματος του Χριστού. Επίσης, ότι οικοδομούν πάνω στο θεμέλιο του Χριστού για να μην εκπλαγούν όταν θα επανέλθει «μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς». Η βασιλεία του Χριστού, που δεν έχει τέλος, δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου» που είναι πρόσκαιρος και παρέρχεται.

Μ' αυτή την προοπτική πορεύεται και προετοιμάζεται η νύμφη του Χριστού, η Εκκλησία, μέσα στην ιστορία, και μ' αυτήν ερμηνεύει ορθά τα ευχάριστα και δυσάρεστα γεγονότα του ιστορικού βίου της που συνθέτουν το ιστορικό δίπτυχο της εμπειρίας και της μνήμης της. Οι εορτές και τα μνημόσυνα βοηθούν τους χριστιανούς να ερμηνεύουν σωστά τις χαρές και τις λύπες της βιωτής τους είτε ως ατόμων είτε ως συνόλων, έτσι ώστε να μη αποπροσανατολίζονται από τον τελικό τους στόχο που είναι η βασιλεία των ουρανών. Συνδέει λοιπόν η Εκκλησία σφικτά και τις εορτές και τα μνημόσυνα μέσα στο παμμυστήριο της Θείας Ευχαριστίας για να παρουσιάσει το αδιάσειστο γεγονός ότι η ιστορική πορεία της Εκκλησίας έχει σωτηριολογική σημασία που ρυθμίζεται από τη θεία Πρόνοια και θα φανερωθεί στη τελική νίκη.

Μνημόσυνο ιερό, εθνικό, ελληνορθόδοξο τελείται το μήνα αυτό για τους ομογενείς και ομόδοξους εκείνους ήρωες που θυσιάστηκαν υπέρ πίστεως και πατρίδος στις δοξασμένες επάλξεις της θρυλικής βασιλίδας των πόλεων, της Κωνσταντινουπόλεως. Η 29η Μαΐου είναι συνδεδεμένη για τους απανταχού γης Ελληνορθόδοξους Χριστιανούς με την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως και την κατάλυση της περίλαμπρης εκχριστιανισμένης ρωμαίϊκης αυτοκρατορίας του γένους των Ελλήνων. Είναι η ημέρα κατά την οποία η βία και η βαρβαρότητα σταύρωσαν τη Ρωμιοσύνη, το έθνος που έδωσε στον κόσμο ένα περίλαμπρο πολιτισμό και με τη χάρι του Θεού ανέδειξε τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τη Μητέρα Εκκλησία των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που υπηρέτησε και υπηρετεί την Εκκλησία του Χριστού επί αιώνες.

Την θυμόμαστε την ημέρα αυτή σαν ημέρα απαράμιλλου ηρωϊσμού, υπέρτατης θυσίας, οδυνηρής συμμετοχής στο μυστήριο της σταυρώσεως. Θυμόμαστε τον αντρειωμένο και πιστό βασιλιά τον Κωνσταντίνο Δραγάση τον Παλαιολόγο για τον οποίο ο μεγάλος μας νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης -στο μακρό του ποίημα, «Ο θάνατος και η ανάσταση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου» που αποτελεί ένα ηρωϊκό και πένθιμο ύμνο, μια δοξαστική ελεγεία που βγάζει στο φως την ανθρώπινη πίστη από το συλλογικό υποσυνείδητο του γένους-, λέει μεταξύ άλλων και τα εξής:

«Όρθιος μπροστά στην Πύλη
και άπαρτος μες στη λύπη του
      ...........................
Αυτός ο τελευταίος Έλληνας!».

Την θυμόμαστε όμως την 29η Μαΐου και σαν ημέρα μιας νέας ιστορικής αφετηρίας για την επί γης στατευομένη Εκκλησία, αφού η άλωση της Πόλης δεν σήμαινε και την άλωση της Εκκλησίας. Η Εκκλησία ως η Κιβωτός της Διαθήκης διαφύλαξε μέσα της τη δόξα και το μεγαλείο της Ρωμιοσύνης μαζί με τα άγια και τους αγίους. Και όταν πέρασε ο πρώτος εκείνος κατακλυσμός έστειλε το δικέφαλο στα πέρατα της οικουμένης. Έτσι σήμερα και στη θρυλική Πόλη και στην Αμερική και στην Ευρώπη και στα πέρατα της οικουμένης, όπου εξαπλώθηκε η ιερή και ακατάλυτη παράδοση της Ρωμιοσύνης, ιερουργεί η Εκκλησία το μυστήριο της σωτηρίας, και εύχεται και προσεύχεται η Εκκλησία υπέρ της σωτηρίας του κόσμου και «τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως».

Καθώς πλησιάζει και πάλιν η 29η Μαΐου, προτρέπουμε πατρικά τους σεβάσμιους Ιερατικώς προϊσταμένους να μεριμνήσουν για την τέλεση Επιμνημόσυνης Δέησης

«ὑπὲρ τοῦ τελευταίου αὐτοκράτορος τοῦ Βυζαντίου Κωνσταντίνου τοῦ Παλαιολόγου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ πεσόντων τελευταίων έλλήνων καὶ ξένων χριστιανῶν προμάχων τῆς Βασιλίδος τῶν πόλεων, ὡς καὶ τῶν ἐν τῇ αὐτῇ Πόλει καὶ ἐν πάσῃ έλληνικῇ γῇ ἐν τοῖς χρόνοις τῆς δουλείας τοῦ γένους ἡμῶν σφαγιασθέντων καὶ μαρτυρικῶς θανόντων ὑπὲρ τῆς ὀρθοδόξου χριστιανικῆς πίστεως καὶ τῶν πατρίων ἡμῶν προγόνων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν καὶ ὑπὲρ τοῦ συγχωρηθήναι αὐτοῖς πᾶν πλημμέλημα ἑκούσιόν τε καὶ ἀκούσιον».

κάνοντας συνάμα χρήση και της ακόλουθης ευχής:

«Κύριε Ἰησοϋ Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, ὁ ἐνανθρωπήσας δι' ἡμᾶς καὶ ἀποθανὼν ἐν τῷ σταυρῷ, ὁ κατελθὼν ἐν τῷ Ἅδῃ καὶ τὸν θάνατον σκυλεύσας, ὁ ἀναστὰς ἐκ νεκρῶν καὶ ζωὴν ἡμῖν χαρισάμενος, ὁ ἐν δόξῃ ἀναληφθεὶς εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ ὑπὲρ τῆς σωτηρίας ἡμῶν ἐντυγχάνων, ὁ μέλλων πάλιν ἐλθεῖν ἐν δόξῃ, ἵνα κρίνης ζώντας τε καὶ νεκρούς, Αὐτός, Κύριε, ὁ Σωτὴρ καὶ ἡ ἐλπὶς ἡμῶν, ὁ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ θανάτου κυριεύων, ὁ ἐν τῇ ἐνανθρωπήσει καὶ τῷ Πάθει Σου τῷ σεπτῷ λύτρωσιν ἡμῖν δωρησάμενος καὶ διδάγματα σωτήρια δούς, ὅτι ἀεὶ τῇ θυσίᾳ ἡ νίκη ἕπεται καὶ τῷ Σταυρῷ ἡ Ἀνάστασις ἀκολουθεῖ, έπάκουσον ἡμῶν δεομένων τῆς Σῆς ἰσχύος καὶ τῆς Σῆς φιλανθρωπίας. Ἰσχύος μὲν ἵνα τὸ γένος ἡμῶν διαφυλάττων, ἀπὸ νίκης εἰς νίκην ὁδηγῇς καὶ ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν ἀνάγῃς, φιλανθρωπίας δὲ ἵνα τὰς ψυχὰς τῶν ὑπὲρ τῆς ἱερᾶς ἡμῶν πίστεως καὶ τῶν ἐνδόξων πατρίων εὐκλεῶς ἀγωνισαμένων καὶ ἐνδόξως πεσόντων τελευταίων προμάχων τῆς Βασιλίδος τῶν πόλεων, Κωνσταντίνου τοῦ πιστού Βασιλέως καὶ Αὐτοκράτορος τῶν ἑλληνορθοδόξων καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, ἐν τῇ χορείᾳ τῶν ἐκλεκτῶν Σου κατατάξῃς. Ὥσπερ ἐν τῇ γῇ τὴν φάλαγγα τῶν ἐπιλέκτων ἀπετέλεσαν, οὕτω καὶ ἐν τῷ οὐρανῷ στρατιὰν ἁγίων συγκροτήσωσαν. Καὶ ὥσπερ παρ' ἀνθρώποις τίμιοι γεγόνασιν, οὕτω παρὰ Σοί τῷ Παναγίῳ Θεῷ ἅγιοι ἔστωσαν. Τὸν γὰρ ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγωνίσαντο καὶ τὸν δρόμον οἱ γενναῖοι ἀθληταὶ νικηφόρως ἐτέλεσαν. Ἀπόδος οὖν αὐτοῖς , ὁ δίκαιος Κριτής, τὸν τῆς δικαιοσύνης στέφανον. Ἡμῖν δέ, ό Θεός, δώρησαι τῆς θυσίας αὐτῶν ἀεὶ μνημονεύειν, τὴν δὲ ἀνδρείαν αὐτῶν καὶ μιμεῖσθαι. Τῷ γὰρ ἐκείνων θανάτῳ ἡμεῖς ἐλεύθεροι ζῶμεν καὶ ἡ τῆς τελευτῆς αὐτῶν ἡμέρα τῆς νῦν ἡμῶν ὑποστάσεως ἡμέρα γενέθλιος γέγονεν. Ἐν τῇ χειρί Σου, Κύριε,ἡμῶν ἡ ζωὴ καὶ ὁ θάνατος, τῶν τε ἀτόμων τε καὶ τῶν λαῶν. Σέ ἴσμεν ἡμῶν τὴν ἀνάστασιν καὶ τὴν ζωήν, διόπερ καὶ Σοί εὐγνωμόνως τὴν δόξαν καὶ εὐχαριστίαν ἀναπέμπομεν, σὺν τῷ ἀνάρχῳ Σου Πατρὶ καὶ τῷ Παναγίῳ καὶ Ζωοποιῷ Σου Πνεύματι, νϋν καὶ ἀεί, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».

Με ολόθερμες πατρικές ευχές,
ο Αρχιεπίσκοπος,

(†  o Αμερικής Σπυρίδων)