top

η Πρωϊνὴ - 2-3 Οκτωβρίου 1999

ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΕΠΙΔΙΩΚΕΙ
ΤΗ "ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΠΟΙΗΣΗ"

_______________________________

     Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ  *)

_______________________________

Όταν άρχισαν τα δημοσιεύματα για την επικείμενη αποπομπή του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνα έγραψα ότι οι πραγματικοί λόγοι της απομάκρυνσής του δεν είχαν προσδιοριστεί. Το ότι εχρηματίσθη, όπως ισχυρίζονταν πολλοί, δεν φαινόταν πιστευτό επειδή οι πλούσιοι χορηγοί του Πατριαρχείου διεβίβαζαν συνεχώς, επί διετία τουλάχιστο, την επιθυμία να απομακρυνθεί με τη γενναιόδωρη προσφορά πολλών εκατομμυρίων. Ο Πατριάρχης όμως "ουκ ηβούλετο συνιέναι". Για ποιο λόγο θα άλλαζε στάση τώρα που η προσφορά ήταν πολύ χαμηλότερη;

Από την άλλη δεν μπορούσε να γίνει πιστευτό, ότι ο Παναγιότατος υπέκυψε σε πιέσεις της Ελληνικής κυβέρνησης. Και τούτο διότι ο ίδιος ο Πατριάρχης ζήτησε να συμπεριληφθεί το θέμα της απομάκρυνσης του Αρχιεπισκόπου στις συνομιλίες που είχε με τόν Ελληνα πρωθυπουργό κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Ελλάδα. Άλλωστε η Ελληνική κυβέρνηση είχε αναπτύξει καλή συνεργασία με το Σεβασμιότατο και δεν είχε λόγους, όπως και επίσημα διακήρυσσε, να επιθυμεί την απομάκρυνσή του.

Πολύ συζητήσιμη επίσης είναι η άποψη ότι το Πατριαρχείο φοβήθηκε τις αντιδράσεις του ποιμνίου της Αμερικής. Σχεδόν όλες οι μαζικές ομογενειακές οργανώσεις τάχθηκαν ανοιχτά υπέρ του Αρχιεπισκόπου μέχρι τέλους. Άλλωστε το Πατριαρχείο κωφεύει στις εκκλήσεις του ποιμνίου της Εκκλησίας της Αυστραλίας το οποίο "εν ενί στόματι και μιά καρδία" επιθυμεί την αποπομπή του κ. Στυλιανού και προβαίνει σε δυναμικές ενέργειες προς τούτο επί σειράν ετών. Γιατί θα ήταν ευαίσθητο για τις αντιδράσεις μέρους τον ποιμνίου της Αμερικής;

Ας σημειωθεί επιπλέον ότι το Πατριαρχείο δεν είχε την πρωτοβουλία μόνο να θέσει θέμα Σπυρίδωνα στη συνάντηση του Πατριάρχη με τον Ελληνα πρωθυπουργό, αλλά, όπως ανέφεραν οι Μητροπολίτες στην επιστολή τους προς τον Παναγιότατο, είναι το ίδιο το Πατριαρχείο που τους ξεσήκωσε να κινηθούν εναντίον του Αρχιεπισκόπου. Και το πιο σημαντικό. Και τις δύο φορές που το Πατριαρχείο έθεσε θέμα Σπυρίδωνα, ο Σεβασμιότατος φαινόταν να είχε σαφώς κερδίσει το παιγνίδι με τους αντιπάλους του. Οι ίδιοι ομολογούσαν, όχι μόνον κατ' ιδίαν, αλλά και δημόσια, την αδυναμία τους να τον διώξουν ή να τον αναγκάσουν να πολιτευθεί κατά τις επιθυμίες τους. Τι είναι αυτό επομένως που έκανε το Πατριαρχείο να θέσει θέμα Σπυρίδωνα ενώ φαινόταν ότι ουσιαστικά είχε επικρατήσει;

"ΔΙΑ ΤΟΝ ΦΟΒΟΝ" ΤΟΥ ΛΙΓΚΟΝΙΕΡ

Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στο Λιγκονίερ. Ακόμη πιο σωστά στην αντιπαλότητα των πνευματικών τέκνων του Αθηναγόρα (Ιακώβου) και του Χαλκηδόνος Μελίτωνα (Βαρθολομαίου, Ιωακείμ και τους άλλους). Ο Σεβασμιότατος κ. Ιάκωβος επεδίωκε πάντα να γίνει Πατριάρχης. Ούτε με το θάνατο του Αθηναγόρα, ούτε με το θάνατο του Δημητρίου είδε το όνειρό του να γίνεται πραγματικότητα. Στην πρώτη περίπτωση, επειδή επενέβηκε η Τουρκική κυβέρνηση, και στη δεύτερη, επειδή εξελέγη ο Χαλκηδόνος Βαρθολομαίος, ο οποίος είχε κατορθώσει να ελέγχει απόλυτα την Πατριαρχική Σύνοδο, χρόνια πριν το θάνατο του αείμνηστου Δημητρίου. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος είδε το όνειρο της ζωής του νά γίνεται θρύψαλα. Έχασε μέσα από τα χέρια του τον επίφθονο θρόνο και τον κέρδισε ένας πολύ νεότερός του στην ηλικία και στα πρεσβεία της ιερωσύνης και της αρχιερωσύνης.

Η κατάληξη αυτής της πικρίας του ήταν το Λιγκονίερ. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος επεδίωκε να ανακηρύξει την Εκκλησία της Αμερικής Πατριαρχείο με πρώτο Πατριάρχη τον ίδιο. Προς τούτο είχε τη θερμή υποστήριξη όλων σχεδόν των ορθόδοξων εθνικών δικαιοδοσιών στην Αμερική. Το Πατριαρχείο όμως την τελευταία στιγμή πληροφορήθηκε τα τεκταινόμενα από το νυν Μητροπολίτη Αμησού κ. Νικόλαο και έδρασε κεραυνοβόλα. Ο Ιάκωβος αντελήφθηκε ότι τα σχέδιά του ναυαγούσαν οριστικά κι ότι κινδύνευε να καρατομηθεί πνευματικά. Επειδή, ναι μεν ένα μεγάλο τμήμα θα τον ακολουθούσε στην πραξικοπηματική ανακήρυξη του Πατριαρχείου, αλλά το Οικουμενικό Πατριαρχείο θα τον καθαιρούσε, ενώ ένα άλλο μεγάλο τμήμα του ποιμνίου του θα αποστασιοποιείτο από τις επιλογές του. Γι' αυτό μπροστά στο αδιέξοδο αποφάσισε να παραιτηθεί. "Οικειοθελώς"

ΕΜΠΙΣΤΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ

Ο Παναγιότατος φρόντισε να κάνει αμέσως δεχτή την παραίτησή του κι αντιστάθηκε σθεναρά στη ιδέα της ανάκλησής της. Πέραν της δεδομένης αντιπαλότητας των δύο "ταγμάτων", αλλά και της αντιπαλότητας των δύο ιεραρχών, προσετέθη ο φόβος της αυτοκεφαλοποίησης της Εκκλησίας της Αμερικής. Γι' αυτό το Πατριαρχείο επεδίωξε να απομακρύνει οριστικά το θανάσιμο κίνδυνο με δύο μέτρα. Πρώτον με την αναζήτηση διαδόχου του Ιακώβου της απόλυτης εμπιστοσύνης του Φαναρίου, για να αποσοβήσει τον άμεσο κίνδυνο. Ποιος θα βρισκόταν πιο κατάλληλος από τον Αμερικανογεννημένο Ιταλίας Σπυρίδωνα, απόφοιτο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και προσωπικό φίλο του Πατριάρχη και της ηγετικής ομάδας του Πατριαρχείου που συνδεόταν άμεσα με τον αείμνηστο Χαλκηδόνος Μελίτωνα;

Ο λόγος του Παναγιότατου προς το Σεβασμιότατο, αμέσως μετά την εκλογή του, εκφράζει εύγλωττα τις ανησυχίες και τις επιδιώξεις τον Φαναρίου. Αν έχεις όλες τις αρετές και τις ικανότητες, αλλά σου λείπει η πιστότητα προς το Φανάρι θα γίνεις χαλκός ηχών και κύμβαλον αλαλάζον, του είπε, παραλλάζοντας (άστοχα χωρίς αμφιβολία!) τον ύμνο της αγάπης του Αποστόλου Παύλου.

"ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΠΟΙΗΣΗ"

Αλλ' η εκλογή έμπιστου Αρχιεπισκόπου, όσο επιτυχημένος και να ήταν, δεν μπορούσε παρά να είναι βραχυπρόσθεσμη λύση. Ο Σεβασμιότατος Αίνου και Πρόεδρος Πιτσβούργου κ. Μάξιμος είπε ότι η Εκκλησία της Αμερικής είναι ο πνεύμονας του Πατριαρχείου. Το Πατριαρχείο δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτόν. Νομίζω ότι, με τη φράση αυτή, ο Σεβασμιότατος δεν εννοούσε μόνον την οικονομική αρωγή, που στέλλεται στο Πατριαρχείο ως λογία, αλλά κι ότι τυγχάνει η πολυπληθέστερη και σημαντικότερη επαρχία του αποψιλωμένου από ποίμνιο Οικουμενικού Θρόνου. Οι παραστάσεις της ομογένειας στο Λευκό Οίκο και το Κογκρέσο εξασφαλίζουν την επιβίωση του Πατριαρχείου. Επιπλέον του δίνουν υπολογίσιμη δύναμη να λειτουργεί ως πρώτο τη τάξει μεταξύ των άλλων Ορθοδόξων Εκκλησιών και να αντιμετωπίζει την αξίωση για πρωτοκαθεδρία που προβάλλει το Πατριαρχείο Ρωσίας.

Το θέμα λοιπόν ήταν πολύ σοβαρό και χρειαζόταν μια πιο δραστική και μακροπρόσθεσμη λύση από την εκλογή έμπιστου προσώπου. Γι' αυτό ακριβώς το Πατριαρχείο αποφάσισε να προωθήσει τη "μητροπολιτοποίηση". Κατακερματισμό της Εκκλησίας της Αμερικής σε οκτώ ή περισσότερες Μητροπόλεις, που θα εξαρτούνται απευθείας από το Πατριαρχείο, έστω κι αν θα συνεχίσει να λειτουργεί υποτυπωδώς η Σύνοδος των επισκόπων της επαρχίας. Αφού ο κάθε επίσκοπος θα έχει άμεση αναφορά στο Πατριαρχείο δεν θα τολμήσει να κάνει το παραμικρό που θα δυσαρεστήσει το Θρόνο. Πολλώ μάλλον να συνωμοτήσει για να προχωρήσει σε Αυτοκεφαλία. Τοσούτον μάλλον εφόσον οι επίσκοποι των επαρχιών προήχθησαν μεν σε Μητροπολίτες, πλην όμως κατέστησαν πρόεδροι των επισκοπών που ποίμαιναν με τίτλους πάλαι ποτέ διαλαμψασών Μητροπόλεων. "Ο έστιν μεθερμηνευόμενον" ότι μπορεί ανά πάσαν στιγμή να ανακληθούν στις έδρες τους, οι οποίες έλαμψαν πάλαι ποτέ στα όρια της σημερινής Τουρκίας.

Ο ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ ΤΗ "ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΠΟΙΗΣΗ"

Για να γίνουν όμως οι αλλαγές αυτές ο Σεβασμιότατος έπρεπε να κινήσει τη διαδικασία τροποποίησης του Συνταγμάτιου διοίκησης της Αρχιεπισκοπής, καταρχήν στην επαρχιακή Σύνοδο κι ύστερα στις κατά επισκοπή και στη γενική κληρικολαϊκή συνέλευση, ώστε οι αλλαγές να αποκτήσουν νομότυπο ισχύ. Στην προσπάθεια αυτή το Πατριαρχείο είχε πολύτιμους σύμμαχους. Τους επαρχιούχους Μητροπολίτες που έβλεπαν ότι με τη "μητροπολιτοποίηση' αναβαθμίζονταν και αποκτούσαν αυτοτέλεια απέναντι στον Αρχιεπίσκοπο. Έτσι το Πατριαρχείο τους επιστράτευσε για να πετύχει αυτό που ήθελε από το Σεβασμιότατο, ο οποίος δεν εννοούσε να περιοριστεί στα πλαίσια της καθαυτό Αρχιεπισκοπικής περιφέρειας, αλλά να είναι Αρχιεπίσκοπος πάσης Αμερικής. Γι' αυτό φρόντισε να εξασφαλίσει την περιβόητη γνωμοδότηση από τον Καθηγητή κ. Φειδά, η οποία εξόργισε στο έπακρο τους Μητροπολίτες και γι' αυτό επέμενε να κάνει τις χειροτονίες και τον καθαγιασμό των ναών σε όλες τις επισκοπές και να δίνει τα αντιμήνσια. Ήθελε να δίνει ευκρινές μήνυμα ότι είναι ο κυρίαρχος επίσκοπος ολόκληρης της Αρχιεπισκοπής. Γι' αυτό το λόγο επίσης δεν ήθελε να λειτουργεί τακτικά η επαρχιακή Σύνοδος και γι' αυτό αρνείτο να δρομολογήσει την τροποποίηση του Συνταγματίου.

Όταν, μετά από πολλές παρεμβάσεις, το Πατριαρχείο διαπίστωσε ότι ήταν σταθερά αμετάπειστος κι έγινε αντιληπτό ότι με το Σπυρίδωνα στην πηδαλουχία η "μητροπολιτοποίηση" δεν μπορούσε να προχωρήσει ήρθε η ώρα που έπρεπε να πάρει τις αποφάσεις του. Ο Αρχιεπίσκοπος παρέμεινε μέχρι τέλους ανένδοτος, γι' αυτό η συνέχεια δόθηκε με τις γνωστές αποφάσεις περί μεταθέσεως του Σπυρίδωνα και εκλογής του Δημητρίου.

Θα ολοκληρώσουμε στο επόμενο.

___________________

*) Δημοσιογραφικό ψευδώνυμο του φιλόλογου-θεολόγου Παναγιώτη Τελεβάντου

[ η Πρωϊνὴ - 2-3 Οκτωβρίου 1999 - σ. E4 ]