top

Δευτέρα - 11 Δεκεμβρίου 2000

Ο άγνωστος πόλεμος Βαρθολομαίου-Σπυρίδωνα ■ ΣΕΛ. 27-28,37-38

( σελ. 1 )

«ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ» ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ

Γιατί το Φανάρι «έφαγε» το παιδί του

Ένα αποκαλυπτικό βιβλίο φέρνει στο φως τις βυζαντινές ίντριγγες

που οδήγησαν στην αποπομπή του Αρχιεπισκόπου Αμερικής

Στο βιογραφικό βιβλίο του τέως Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνα αποκαλύπτεται όλο το παρασκήνιο της πτώσης του καθώς και η συμμετοχή του «Φαναρίου» στην αποκαθήλωσή του. Ο πρώην αρχιεπίσκοπος με τη συμπαιγνία εναντίον του διαδόχου του πήρε την ηθική ικανοποίηση απέναντι στον αιώνιο αντίπαλό του, Βαρθολομαίο.

Οι οικονομικές και εξουσιαστικές διαπλοκές στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αμερικής, η υποκίνηση της επαναλαμβανόμενης κρίσης από το Φανάρι, οι πρωταγωνιστές της εκπαραθύρωσης δύο αρχιεπισκόπων (Ιακώβου και Σπυρίδωνος) μέσα σε μια τριετία έρχονται στο φως μέσα από το αποκαλυπτικό βιογραφικό βιβλίο του τέως αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος, το οποίο με τίτλο «Η μοναξιά ενός ασυμβίβαστου» κυκλοφορεί εντός των ημερών από τις εκδόσεις Εξάντας.

Γραμμένο από τη δημοσιογράφο και ανταποκρίτρια του «Έθνους» στο Μόντρεαλ Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη, μέσα από μια σειρά ντοκουμέντων αποκαλύπτει ότι οι θεσμοί υποτάχθηκαν στην υπηρεσία μιας ομάδας συμφερόντων της Αρχιεπισκοπής Αμερικής που προσέφεραν άλλοθι στη δίψα του Φαναρίου για πλήρη έλεγχο της μεγαλύτερης και πλουσιότερης επαρχίας του Θρόνου.

Προλογίζοντας η ίδια η συγγραφεύς αποσπάσματα του βιβλίου που δημοσιεύει σήμερα το «Έθνος» αναφέρει χαρακτηριστικά: Το μοντέλο της αποσταθεροποίησης του Ιακώβου χρησιμοποιήθηκε στο σύνολό του και στην περίπτωση του Σπυρίδωνος με ελαφρές αποκλίσεις όμως, αφού στη νέα μεθόδευση κλήθηκε να παίξει και ο ίδιος ρόλο καρατερίστα.

Μια ομάδα συμφερόντων της Αρχιεπισκοπής Αμερικής προσέφεραν άλλοθι στη δίψα του Πατριαρχικού Θρόνου για τον πλήρη έλεγχο της μεγαλύτερης και πλουσιότερης επαρχίας του Θρόνου.

Ο πρώην αρχιεπίσκοπος με την άδηλη παρουσία του στη συμπαιγνία εναντίον του διαδόχου πήρε την ηθική ικανοποίηση απέναντι στον αιώνιο αντίπαλο, το Βαρθολομαίο, για τη δική του έξωση από το θρόνο...

Πρωταγωνιστές της επαναλαμβανόμενης παράστασης οι "πατριαρχικοί φίλοι" (ελληνοαμερικανοί μεγαλοεπιχειρηματίες και παντοδύναμοι ιερείς) που κατεύθυναν πάλι το παιχνίδι μεθοδικά και αδίστακτα υποσκάπτοντας με κάθε μέσον τον αρχιεπίσκοπο όταν ανακάλυψαν ότι δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους. Καλοβολεμένοι σήμερα στις επιτελικές τους θέσεις μετά τη θεαματική επιστροφή τους στην Αρχιεπισκοπή, κρατούν τα ηνία της προσφέροντας εκδουλεύσεις στο Φανάρι.

Το μοντέλο της αποσταθεροποίησης του Ιακώβου χρησιμοποιήθηκε στο σύνολό του και στην περίπτωση του Σπυρίδωνος με ελαφρές, όμως, αποκλίσεις.

Πιόνια του ανελέητου παιχνιδιού οι μητροπολίτες που, μέσα στην αχαλίνωτη επιθυμία τους να καρπωθούν μεγαλύτερες εξουσίες, δρομολόγησαν ανταρσίες και ρήξεις επί Σπυρίδωνος για να μείνουν μετά το τέλος του στα στάσιμα ύδατα των επισκοπών τους αδυνατώντας να αδράξουν τον αρχιεπισκοπικό θρόνο.

Διακινητές της κρίσης και οργανωτές των παρεκκλησιαστικών σχημάτων οι θιγμένοι παράγοντες της Θεολογικής Σχολής της Βοστώνης που είδαν να απειλείται η εξουσία τους στο χώρο της θεολογικής παιδείας από ένα πνευματικό ηγέτη με όραμα την επάνοδο στην παραδοσιακή Ορθοδοξία.

Στρατευμένοι στον κοινό αγώνα κατά του αρχιεπισκόπου οι οπαδοί της αυτοκεφαλίας (OCL- Orthodox Christian Laity = Ορθόδοξοι Χριστιανοί Λαϊκοί) και οι "αντιπατριαρχικοί κύκλοι" της Αμερικής που ανδρώθηκαν μέσα στη νέα παρεκκλησιαστική οργάνωση GOAL (Greek Orthodox American Leaders = Ελληνορθόδοξοι Αμερικανοί Ηγέτες) ελπίζοντας σε πλήρη απεξάρτηση από το Φανάρι.

Η έντονη δραστηριοποίηση του Σπυρίδωνος στα εθνικά θέματα φάνηκε ότι ενοχλούσε το Κέντρο της Ορθοδοξίας, το οποίο έβλεπε με δυσαρέσκεια το διάδοχο του Ιακώβου να πορεύεται τον ίδιο δυναμικό δρόμο της παρέμβασης στην Ουάσιγκτον.

Το «Έθνος» προδημοσιεύει σήμερα αποσπάσματα από το βιβλίο, όπου προκύπτουν τα παιχνίδια του Φαναρίου στα εθνικά θέματα, οι ρητές απαγορεύσεις, καθώς και η πραγματική διάσταση της διαμάχης για τη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης.

Το 1948 η οικογένεια φωτογραφίζεται στη Ρόδο για το οικογειακό διαβατήριο της επιστροφής στην Αμέρικα. Στις 26 Δεκεμβρίου 1973 συμμετείχε ως διάκονος στο γάμο της αδελφής του Μαίρης. Ντυμένος στην τρίχα, ο τρίχρονος αλλοδαπός ξεκινάει με τους γονείς για το πρώτο ταξίδι στην Ελλάδα (1947). «Προβληματιζόμαστε για τις συγκρούσεις και την κρίση που κυριαρχούν την παρούσα στιγμή στο Κόσσοβο». ΤΕΩΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑΣ Τριτοετής φοιτητής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, παραμονές Χριστουγέννων του 1964. Ο πατέρας, ο μικρός Μανώλης και η Ανθούλα συνοδεύουν τον Γιώργο κατά την αναχώρησή του για το άγνωστον μέλλον (11 Οκτωβρίου 1966). Με τον αδελφό του Μανώλη μετά την ενθρόνισή του στην Μητρόπολη Ιταλίας (1991), ένα βήμα πριν την πραγμάτωση του ονείρου.

O δρόμος για το λόμπι δεν ήταν εύκολος

Με τη συγκατάθεση του πατριάρχη να αντιμετωπίζει τα εθνικά θέματα στο ασαφές πλαίσιο των «αναφαίρετων δικαιωμάτων του Γένους», ο Σπυρίδων κίνησε για τη Νέα Υόρκη όπου το δρόμο της πολιτικής παρέμβασης στα κέντρα εξουσίας είχε στρώσει με δάφνες και αλληλούϊα ο προκάτοχός του Ιάκωβος.

Ο νέος αρχιεπίσκοπος που είχε τη σφραγίδα του αφοσιωμένου στο Φανάρι, έφθασε στην Αμερική σε μια εποχή που οι σχέσεις του Πατριαρχείου με την Ελλάδα βρισκόνταν σε οξύτατη κρίση. Η κρατούσα στην κοινή γνώμη άποψη ήταν ότι ο Βαρθολομαίος ήθελε να παίξει το δικό του παιχνίδι στις ελληνοτουρκικές σχέσεις συμπαρασύροντας βέβαια και το νέο ηγέτη της Ορθοδοξίας της Αμερικής σ' αυτό. Άλλωστε το αόριστο πλαίσιο της γραμμής για τα εθνικά θέματα που δόθηκε στο Σπυρίδωνα, συνηγορούσε σ' αυτή την τοποθέτηση...

Εξάλλου, η κατάτμηση της Αρχιεπισκοπής Βορείου και Νοτίου Αμερικής σε τέσσερις μητροπόλεις χρεωνόταν από κύκλους της αμερικάνικης ομογένειας στην προσπάθεια του Πατριαρχείου να μειώσει την εικόνα και το εκτόπισμα του αρχιεπισκόπου Αμερικής στην Ουάσιγκτον και να υποβαθμίσει την παρουσία του στο λόμπι.

Ο προκαθήμενος την πρώτη χρονιά της προσαρμογής προσπάθησε να ζυγίσει την κατάσταση. Ο ίδιος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πολιτική των εμφανίσεων και του υψηλού προφίλ στην Ουάσιγκτον δεν έβγαλε τον προκάτοχό του από την αμηχανία της στασιμότητας στον τομέα των εθνικών θεμάτων.

Ο δεύτερος άξονας στον οποίο κινήθηκε ο νέος ηγέτης της Εκκλησίας ήταν η οργάνωση όλων των φορέων του ελληνοαμερικανικού λόμπι κάτω από την αιγίδα της Αρχιεπισκοπής, γεγονός που θα εξασφάλιζε μια φωνή και ενιαία παρουσία του Ελληνισμού στην Ουάσιγκτον.

Ο ίδιος ενεργοποιήθηκε από νωρίς προς αυτή την κατεύθυνση καί παρά την προκατάληψη των ηγετών του λόμπι να αναγνωρίσουν την ανάγκη του συντονισμού των προσπαθειών τους κάτω από ένα φορέα δυναμικότερου εκτοπίσματος , κατάφερε στις 10 Μαρτίου 1998 να συγκεντρώσει για πρώτη φορά στην Ουάσιγκτον όλους τους εκπροσώπους των ελληνοαμερικανικών οργανώσεων στο πλαίσιο της υπό δημιουργία οργάνωσης HALO (Hellenic American Leaders Organization = Οργανισμός Ελληνοαμερικανών Ηγετών).

Στήριξη στον Μπιλ Κλίντον τις δύσκολες μέρες...

Ο αρχιεπίσκοπος κερδίζει την εκτίμηση του Μπιλ Κλίντον όταν το φθινόπωρο του 1998 του στέλνει επιστολή ηθικής στήριξης για το δημόσιο δράμα που περνούσε μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου με τη Μόνικα Λιουίνσκι. Ο αμερικανός πρόεδρος συνέχισε να τιμά και μετά την παραίτησή του το δυναμικό αρχιεπίσκοπο της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας, ο οποίος τον είχε στηρίξει όταν καταιγιζόταν από την ανηλεή επίθεση του συντηρητισμού στη χώρα του.

Σταδιακά μέσα στα δύο πρώτα χρόνια της ποιμαντορίας του, το φθινόπωρο του 1998, ο ορθόδοξος ηγέτης της Αμερικής προχώρησε σε σύσφιξη των σχέσεων με τον τότε υπουργό εξωτερικών της Ελλάδας Θεόδωρο Πάγκαλο, ο οποίος μετά την επίσκεψή του στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο του ιδίου έτους για την ετήσια συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, αναγνωρίζει στο πρόσωπο του νέου αρχιερέα ένα δυναμικό οραματιστή για τα εθνικά θέματα.

Ταυτόχρονα ο έλληνας υπουργός εξωτερικών διαπιστώνει ότι ο Σπυρίδων έχει απεξαρτηθεί από τα κελεύσματα του Φαναρίου και είναι έτοιμος να χαράξει δική του πορεία στα εθνικά θέματα. Οι παλιοί αντίπαλοι είναι πλέον σύμμαχοι ...

Την ίδια εποχή ο ηγέτης της Εκκλησίας της Αμερικής δέχθηκε στην Αρχιεπισκοπή την επίσκεψη του προέδρου της Κύπρου, Γλαύκου Κληρίδη, ο οποίος του απηύθηνε επίσημη πρόσκληση προκειμένου να επισκεφθεί την Κύπρο. Ο Σπυρίδων την αποδέχθηκε δημοσία, για να πληροφορηθεί όμως λίγο αργότερα από το Φανάρι ότι θα πρέπει να ξεχάσει αυτή την επίσκεψη. Ο μητροπολίτης Χαλκηδόνος ήταν σαφής όταν τού έλεγε από τηλεφώνου πως το θέμα πρέπει να ξεχασθεί και να περάσει "αναίμακτα" στις καλένδες.

Από τα μέσα του 98 ο Σπυρίδων φάνηκε αποφασισμένος να κάνει δυναμική εμφάνιση στα εθνικά θέματα, για τα οποία τώρα είχε μια ολοκληρωμένη και σαφή άποψη, γνωρίζοντας προφανώς το κόστος που θα επωμιζόταν. "Τις χαμένες ευκαιρίες δεν θα μας τις συγχωρούσε η ιστορία" δήλωνε ένα χρόνο μετά την παραίτησή του σε συνέντευξη στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία".

Ζητά λύση του Κυπριακού από το Οβάλ Γραφείο

Η χρυσή ευκαιρία να ορθώσει τη φωνή του ως Έλληνας και ως Ορθόδοξος ήρθε με τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία την άνοιξη του 1999. Ο Σπυρίδων τη δεύτερη κιόλας μέρα των βομβαρδισμών (25-3-1999) μαζί με τους Έλληνες λομπίστες και τον υφυπουργό εξωτερικών Γρηγόρη Νιώτη έγινε δεκτός στο oval office του Λευκού οίκου από τον πρόεδρο Κλίντον. Ήταν μια από τις δύο συναντήσεις που δεν ακύρωσε ο αμερικανός πρόεδρος στο Λευκό Οίκο εκείνη την ημέρα υπό την πίεση των γεγονότων.

Με τον αέρα του ηγέτη της ομογένειας, που βρέθηκε στην προγραμματισμένη συνάντηση για να παραλάβει την εθιμική διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας από τον αμερικανό πρόεδρο, άδραξε της ευκαιρίας για να αναφερθεί στο κυπριακό ζητώντας του μάλιστα την προσωπική και άμεση παρέμβασή του για δίκαιη και βιώσιμη λύση. Ως προς τους νατοϊκούς βομβαρδισμούς στο Κόσσοβο τόνισε χαρακτηριστικά :

"Προβληματιζόμαστε για τις συγκρούσεις και την κρίση που κυριαρχούν την παρούσα στιγμή στο Κόσσοβο. Πολλές ζωές βρίσκονται σε κίνδυνο και προσευχόμαστε στον Παντογνώστη Θεό να μας δείξει το μονοπάτι της ειρήνης και της δικαιοσύνης, έτσι ώστε η δύναμη τον όπλων να υποχωρήσει μπροστά σε μια δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη. Προσευχόμαστε για όλους εκείνους που βρίσκονται σε κίνδυνο, τους αμερικανούς στρατιώτες, τον άμαχο πληθυσμό και όλους αυτούς που οι ζωές τους απειλούνται από τη συνεχιζόμενη σύγκρουση».

Η άνεση και ο αέρας του αρχιεπισκόπου δεν βρήκαν σύμφωνο τον τότε υφυπεξ Γρηγόρη Νιώτη που ήρθε σε δεινή θέση, καθότι η Ελλάδα συμμετείχε στους βομβαρδισμούς ως μέλος του ΝΑΤΟ. Ταυτόχρονα ο Έλληνας πολιτικός διέβλεπε μια ηγετική τάση στον ιεράρχη που είχε εκδηλώσει ήδη την πρόθεση να θέσει υπό την αιγίδα του σύμπαν το ελληνικό λόμπι συμπεριλαμβανομένου και του ΣΑΕ. Όπως θα αποκαλυπτόταν αργότερα η κυβέρνηση ήθελε κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού στην Ουάσιγκτον να είναι το ΣΑΕ και η ξαφνική εμπλοκή του Σπυρίδωνος δεν ήταν τόσο ευπρόσδεκτη.

Μεσολάβησε η επίσκεψη του Σπυρίδωνα στο Φανάρι εκείνο τον ανήσυχο Ιούλιο του 1999 κι ενώ ο ιεράρχης ετοίμαζε κοινό διάβημα με τους οργανισμούς της HALO για το κυπριακό, καθώς και μνημόσυνο για τους πεσόντες της Κύπρου στον Καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας, οι φήμες για αντικατάστασή του οργίαζαν. Έγραφε τότε χαρακτηριστικά ο τύπος με τίτλο "Το Κυπριακό τρώει το Σπυρίδωνα".

Τα παράκεντρα εξουσίας προαναγγέλλουν την πτώση

"Ημερομηνία λήξεως πριν από την επέτειο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο φαίνεται να έχει ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής κ. Σπυρίδων, ο οποίος κλήθηκε να βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη σήμερα Κυριακή (12 Ιουλίου), προκειμένου να ενημερωθεί για τις αποφάσεις του Πατριαρχείου σχετικά με το μέλλον της Εκκλησίας της Αμερικής καθώς και την προσωπική του τύχη.

Κύκλοι της ομογένειας εκτιμούν ότι η σπουδή του Πατριάρχη για άμεση μετάβαση του κ. Σπυρίδωνος στο Φανάρι ανάγεται στην έντονη ανησυχία του κ. Βαρθολομαίου για την κινητικότητα του Αρχιεπισκόπου Αμερικής στο θέμα του Κυπριακού, που κορυφώνεται με το αυστηρό διάβημα προς τον πρόεδρο Κλίντον, το οποίο αναμένεται να υπογράψει υπό την αιγίδα του σύσσωμο το ελληνοαμερικάνικο λόμπι".

...Σ' αυτή τη νέα στάση του για τα εθνικά θέματα ο Σπυρίδων βρήκε ένθερμους συμμάχους τους Κύπριους, τις ελληνικές οργανώσεις, αλλά και τον απλό κόσμο της ομογένειας, ο οποίος υποστήριζε τη δυναμική φωνή του νέου αρχιερέα. Το Φανάρι, όμως, αποδοκίμαζε τη σθεναρά πολιτική του Σπυρίδωνα που έθιγε το καθεστώς του μέσα στην Τουρκία, ανατάρασσε τις ισορροπίες του και δημιουργούσε κλίμα ανησυχίας στην Πόλη.

Ταυτόχρονα, ο υφυπουργός εξωτερικών υπεύθυνος για θέματα Απόδημου Ελληνισμού Γρηγόρης Νιώτης, παρότι ανοιχτά υπεράσπιζε το δυναμισμό του Σπυρίδωνα, ανησυχούσε έντονα με την συστηματική αρχιεπισκοπική προσπάθεια να συντονίσει το λόμπι θέτοντας κάτω από την αιγίδα της Εκκλησίας ακόμη και αυτό το ΣΑΕ.

Καθώς ο Σπυρίδων διένυε το τελευταίο στάδιο της ποιμαντορίας του στην Αμερική με ασυνήθη αξιοπρέπεια και αμείωτη εργατικότητα, τα παράκεντρα εξουσίας στην Αμερική διέδιδαν ότι πλησιάζει το τέλος του επειδή είχε δυσαρεστήσει προσωπικά τον πρόεδρο Κλίντον με τις παρεμβάσεις του για το Κόσοβο.

Ωστόσο, η αλήθεια ήταν ότι ο αρχιεπίσκοπος διατήρησε μέχρι το τέλος την εκτίμηση του αμερικανού προέδρου, ο οποίος -όπως ομολογούσε σε Έλληνες φίλους του- αναγνώριζε σ' αυτόν τον αμερικανογεννημένο ηγέτη της Ορθοδοξίας μια νέα διάσταση και προοπτική για τον Ελληνισμό της Αμερικής. Άλλωστε, η αποχαιρετιστήρια επιστολή του Μπιλ Κλίντον προς τον αποχωρήσαντα ηγέτη της Ορθοδοξίας ήταν εύγλωττη: «Καθ' όλη τη διάρκεια της εμπνευσμένης σας ποιμαντορίας εμπλουτίσατε τις ζωές αμέτρητων ανθρώπων και σταθήκατε ως υπόδειγμα της πίστης στο έθνος μας και στον κόσμο. Εργασθήκατε ακούραστα για να υπηρετήσετε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, σφυρηλατώντας μια ατμόσφαιρα συμπάθειας και φιλίας, ανταποκρινόμενος ταυτόχρονα στις πνευματικές ανάγκες αυτών που προσβλέπουν στην καθοδήγησή σας» (13-10-1999).

Θεολογική Σχολή: Μετωπική σύγκρουση

Το κατασκευασμένο ροζ σκάνδαλο της Θεολογικής Σχολής της Βοστώνης, το οποίο προκάλεσε την πρώτη εστία οργανωμένης αντίδρασης εναντίον του Σπυρίδωνος (1997) ήταν η λυδία λίθος για την έκρηξη ενός πολέμου που σοβούσε ανάμεσα στις ελληνοκεντρικές και αμερικανοκεντρικές δυνάμεις του θεολογικού εκπαιδευτικού ιδρύματος...

Η πρώτη συνάντηση του Σπυρίδωνα με τους Μητροπολίτες Βορείου και Νοτίου Αμερικής.

Θολό και δύσβατο βρήκε το τοπίο της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού ο νέος αρχιεπίσκοπος πριν ακόμη καταπλεύσει στη νέα του έδρα.

Η προτεσταντοποίηση της θεολογικής διδασκαλίας και γενικότερα η φιλελεύθερη κατεύθυνση του σημαντικότερου εκπαιδευτικού ιδρύματος της αρχιεπισκοπής προβλημάτισαν έντονα το νεοαφιχθέντα ιεράρχη που κατέθεσε εμπεριστατωμένα τις απόψεις του στο Φανάρι (έκθεση πεπραγμένων 96-98) χωρίς ν' αφήνει περιθώρια για παρερμηνείες στην τοποθέτηση του. Η έκθεση με ημερομηνία 28-8-1998 είναι σαφής :

«Χαρακτηριστικά προβλήματα της Σχολής υπήρξαν κατά το παρελθόν:

• ο παραγκωνισμός της ελληνικής γλώσσης·
• η απομόνωσις της Σχολής από της λοιπής εν τω κόσμω ορθοδόξου θεολογικής πραγματικότητος·
• η αυτόνομος λειτουργία της Σχολής άνευ εκκλησιαστικής εποπτείας·
• αι εισαχθείσαι εις το παρεκκλήσιον της Σχολής λειτουργικαί καινοτομίαι·
• η καλλιέργεια της από του παλαιού κόσμου ανεξαρτητοποιήσεως της Εκκλησίας της Αμερικής ήτοι της από του Πατριαρχείου αυτονομήσεως και της αμερικανοποιήσεως της ενταύθα Εκκλησίας·
• ο διδασκαλικός καί διοικητικός νεποτισμός·
• ο εκ προτεσταντικής επιρροής θεολογικός φιλελευθερισμός·
• ο συστηματικός αποκλεισμός των εξ Ελλάδος υποψηφίων φοιτητών».

Εν τω μεταξύ από της εκλογής του (Ιούλιος 1996), ο Σπυρίδων βρέθηκε στη μέση μιας τεράστιας διαμάχης για θεσμικά κυρίως θέματα, που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στο νεοδιορισθέντα (Ιανουάριο του 1996) πρόεδρο της σχολής π. Αλκιβιάδη Καλύβα, καθηγητή της λειτουργικής και τον κοσμήτορα π. Γεώργιο Δράγα, καθηγητή της πατερικής θεολογίας. Τα φαξ κατέφθαναν καθημερινά στη Βενετία με αλληλοεπικρίσεις των δύο ανδρών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την συμφωνία της Εξαρχίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του κ. Ιακώβου να μην αντικατασταθούν στελέχη και αλλοιωθούν θεσμοί εν όψει εκλογής νέου αρχιεπισκόπου, είχε προωθηθεί παράτυπα και εσπευσμένα ο διορισμός του π. Καλύβα στο προεδρείο της Σχολής ένα χρόνο πριν.

Ο «Πανορθόδοξος» και ο «Αυτονομιστής»

Στην ουσία, στα πρόσωπα των δύο αυτών ηγετικών στελεχών της σχολής, κονταροχτυπιόνταν οι δύο τάσεις που επικρατούσαν σ' αυτήν. Ο π. Καλύβας εκπρόσωπος της ελληνοαμερικάνικης γενιάς με σύμπλεγμα ανωτερότητας έναντι των Ελλήνων θεολόγων εκπροσωπούσε την τάση του φιλελευθερισμού στην ορθόδοξη θεολογία και ήταν οπαδός της άποψης ότι η Εκκλησία της Αμερικής έπρεπε να κόψει τον ομφάλιο λώρο της από τη Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης.

Ο π. Γεώργιος Δράγας από την άλλη πλευρά, διαπρεπής θεολόγος καταξιωμένος πανορθόδοξα με αξιόλογο και πλούσιο συγγραφικό έργο και σημαντική παρουσία στους παγχριστιανικούς διαλόγους του Παγκόσμιου Συμβούλιου Εκκλησιών και ιδίως στους διμερείς διαλόγους με την Αγγλικανική Εκκλησία και τον Σύνδεσμο των Μεταρρυθμισμένων Εκκλησιών, ήταν ο εκπρόσωπος της ελληνοκεντρικής άποψης και της παραδοσιακής έκφρασης της Ορθοδοξίας.

Αν και ο Σπυρίδων προσπάθησε να κρατηθεί μακριά από το τοπίο της διαμάχης, ο πρόεδρος της σχολής π. Καλύβας σε δύο-τρεις συναντήσεις με τον αρχιεπίσκοπο επιδίωξε να τον πείσει να απομακρύνει τον κοσμήτορα π. Δράγα.

Ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος μελετώντας από τις πρώτες μέρες της ποιμαντορίας του στην Αμερική την κατάσταση της σχολής και αφού διαπίστωσε ότι οι σπουδαστές υστερούσαν σε βασικές θεολογικές γνώσεις, διατύπωσε με σαφήνεια στον πρόεδρο π. Καλύβα την ανησυχία του για την ανεπαρκή διδασκαλία της εκκλησιαστικής ιστορίας, της δογματικής και του κανονικού δικαίου, αλλά και της ελληνικής γλώσσας. Ειδικά του συνέστησε να προσθέσει ως υποχρεωτικό το μάθημα της ιστορίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου για να γνωρίζουν οι φοιτητές τις εκκλησιαστικές τους ρίζες.

Ήταν εμφανές ότι ο π. Καλύβας ο οποίος θεωρούσε τον ομφάλιο λώρο της εκκλησίας της Αμερικής με το Φανάρι ως τροχοπέδη στην ανάπτυξή της, άνοιγε μέτωπο με το νέο αρχιεπίσκοπο που κόμιζε την αρχή της επανόδου στις παραδόσεις της Ορθοδοξίας και της συγκόλλησης της σχέσης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Στις 18 Νοεμβρίου 1996 σε μια έντονη επιστολή τους προς τον αρχιεπίσκοπο και την επαρχιακή σύνοδο τρεις φοιτητές της σχολής, ο ληξίαρχος, αρχιμανδρίτης δρ Κλεόπας Στρογγύλης, και δύο κληρικοί φοιτητές, οι αρχιμανδρίτες Αντώνιος Παπαθανασίου και Ιάκωβος Βασιλείου, καταγγέλλουν ότι στη Θεολογική Σχολή επικρατεί κλίμα αφελληνισμού, ότι διώκονται οι φοιτητές εξ Ελλάδος και ότι η λειτουργία διδάσκεται και τελείται κατά το πλείστον στην αγγλική γλώσσα, ζητούν δε την παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου για την αποκατάσταση των πραγμάτων.

Στην επιστολή μιλούν ανοικτά για "ακαδημαϊκή στασιμότητα, διοικητική αναποτελεσματικότητα και κατάχρηση, καθώς και εσωτερικές διαμάχες" και κάνουν λόγο για "ανθελληνικό, αντικληρικό αντιαπατριαρχικό κλίμα και τάση κατά του αγάμου των κληρικών". Εντόπιζαν επίσης "ελλείψεις και ανεπαρκή γνώση των κληρικών μας σε θέματα λειτουργίας, (εκκλησιαστικής) μουσικής, ελληνικής γλώσσας, παραδόσεως, καθώς και σε άλλους τομείς που είναι βασικοί για τη διακονία τους στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία".

Το γράμμα κατέληγε σε έντονη έκκληση προς τον αρχιεπίσκοπο να παρέμβει στις υποθέσεις της Σχολής, έτσι ώστε να επαναδομηθεί και να καταστεί κατάλληλη για την εκκλησιαστική αποστολή της.

Το επεισόδιο που όπλισε τους αντιπάλους του

Οι καταγγελίες για την Σχολή της Βοστώνης αφορούσαν στην καταπάτηση του καταστατικού της σχολής από την Αρχιεπισκοπή στην περίπτωση της μετάθεσης των καθηγητών, αλλά και σε άλλα σημεία. Στο μεταξύ, το θέμα είχε πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις στον ομογενειακό, τον ελληνικό, αλλά και τον αμερικανικό Τύπο βάζοντας στο στόχαστρο τον Σπυρίδωνα.

Στις 27 Φεβρουαρίου 1997 συνέβη ένα επεισόδιο στη Σχολή που έμελλε να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του πολέμου εναντίον του Σπυρίδωνος από το κατεστημένο των εκκλησιαστικών παραγόντων της Αμερικής εν γένει. Το συμβάν έλαβε χώρα στον κοιτώνα ενός απ' τους αρχιμανδρίτες και συντάκτες της παραπάνω επιστολής. Επρόκειτο για παρεξήγηση μεταξύ ενός απ' τους αρχιμανδρίτες με ένα άλλο φοιτητή που κατέληξε σε χειροδικία. Παρά το γεγονός ότι οι δύο φοιτητές συμβιβάσθηκαν αργότερα, ο πρόεδρος π. Καλύβας κατέβαλε συντονισμένες προσπάθειες για να διερευνηθεί το επεισόδιο διορίζοντας πειθαρχική επιτροπή με πρόεδρο τον π. Εμμανουήλ Κλάψη (6-3-1997).

Ένα περίπου μήνα αργότερα η επιτροπή έλαβε απόφαση να αποβάλει από τη Σχολή τον αρχιμανδρίτη που ήταν αναμιγμένος στο επεισόδιο (π. Καλλίστρατο Οικονόμου, φοιτητή στο πρόγραμμα Μάστερς), ενώ ταυτόχρονα επέπληττε την άλλη πλευρά. Τέλος, ανακοινώθηκε στους φοιτητές ότι είχαν δικαίωμα υποβολής έφεσης στον πρόεδρο της Σχολής εντός 48 ωρών, η οποία παραδόθηκε τελικά για εξέταση στον κοσμήτορα.

Ο αρχιεπίσκοπος ζήτησε από τους ιθύνοντες να κλείσει σύντομα η υπόθεση και να μη δοθεί δημοσιότητα στο θέμα για να μη ζημιωθεί το γόητρο του ιδρύματος και της Εκκλησίας. Ωστόσο, οι αποφάσεις της πειθαρχικής επιτροπής διέρρευσαν στον τύπο πριν καν εξετασθεί η έφεση και ψίθυροι άρχισαν να κυκλοφορούν στο χώρο της σχολής προκειμένου να δυσφημισθούν οι αρχιμανδρίτες και γενικά οι έλληνες φοιτητές.

Πόλεμος στα «χαρακώματα» των ΜΜΕ και του Ίντερνετ

Έτσι ανοίγουν οι κρουνοί της δημοσιότητας, όπου περνάει το μήνυμα ότι ο αρχιεπίσκοπος προσπάθησε να συγκαλύψει το σκάνδαλο για να προστατεύσει τους "ομοφυλόφιλους φοιτητές", θέμα που παίρνει απρόβλεπτες διαστάσεις στον ελληνικό τύπο. Ένα κατασκευασμένο ροζ σκάνδαλο γίνεται ο πρώτος εφιάλτης του Σπυρίδωνος. Όλοι οι θιγμένοι κινητοποιήθηκαν στην ίδρυση της ιστοσελίδας "Βοήθεια" και αργότερα κατόρθωσαν να περάσουν τις θέσεις τους στην εφημερίδα της Βοστώνης "The Boston Globe" και σε άλλες αμερικανικές εφημερίδες.

Το κύριο μήνυμα τους προς την ομογένεια και ευρύτερα ήταν ότι η αντι-ακαδημαϊκή απομάκρυνσή τους από τη Σχολή οφείλετο στο ότι δεν συγκάλυψαν το "ομοφυλοφιλικό" λεγόμενο σκάνδαλο.

Παράλληλα, η βοηθός του π. Καλύβα Βάλερι Καράς συνέτασσε εκθέσεις επί εκθέσεων (Ιούλιος 1997), τις οποίες απέστελνε στις ακαδημαϊκές επιτροπές αξιολόγησης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τόσο της Νέας Αγγλίας όσο και σε παναμερικανικό επίπεδο, καθώς και στις ορθόδοξες θεολογικές ανά τον κόσμο σχολές, κατηγορώντας την αρχιεπισκοπή Αμερικής για καταστρατήγηση του καταστατικού της σχολής και κατάργηση της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Οι καταγγελίες αφορούσαν στην καταπάτηση του καταστατικού της σχολής από την αρχιεπισκοπή στην περίπτωση της μετάθεσης των καθηγητών, αλλά και σε άλλα σημεία. Στο μεταξύ, το θέμα είχε πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις στον ομογενειακό, τον ελληνικό αλλά και τον αμερικανικό τύπο βάζοντας στο στόχαστρο το Σπυρίδωνα. Παράλληλα, άρχισε να ανθίζει μια παρεκκλησιαστική οργάνωση, η GOAL (Greek Orthodox American Leaders, τουτέστιν Ελληνορθόδοξοι Αμερικανοί Ηγέτες) η οποία υιοθέτησε την ιστοσελίδα "Βοήθεια" και έβαλλε συνεχώς κατά του Αρχιεπισκόπου αλλά και του Πατριαρχείου ζητώντας με ανοικτή επιστολή (25-3-1998) την απομάκρυνση του πρώτου μέχρι την 1η Μαΐου 1998.

Μετά από περιπέτειες δύο χρόνων και ανελέητη κριτική για το έργο του αρχιεπισκόπου, το Ελληνικό Κολλέγιο και η Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού έλαβαν την άνοιξη του 1999 επιστολές επαναβεβαίωσης του ακαδημαϊκού τους στάτους τόσο σε τοπικό επίπεδο από τον Οργανισμό Σχολείων και Κολεγίων της Νέας Αγγλίας (New England Association of Schools and Colleges - NEASC) στις 11 Μαΐου 1999, όσο και σε παναμερικανικό επίπεδο από τον Σύνδεσμο Θεολογικών Σχολών (Association of Theological Schools - ATS) στις 25 Ιουνίου 1999. Και οι δύο οργανισμοί ζήτησαν απλώς τη διευκρίνιση ορισμένων σημείων των κανονισμών της σχολής για να μην υπάρχει ασάφεια ως προς τη σχέση των καθηγητών που ήταν συγχρόνως και ιερείς με την αρχιεπισκοπή.

Τούτη η διπλή επικύρωση από τους δύο ακαδημαϊκούς φορείς ήταν προσωπική νίκη του αρχιεπισκόπου. Ήρθε όμως εξαιρετικά αργά, λίγες μόλις μέρες πριν από το τέλος και δεν κατόρθωσε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που είχαν οδηγήσει στον ανηλεή πόλεμο. Η ηθική ικανοποίηση ήταν ο μόνος καρπός τόσου αγώνα.

Όσο για τους καθηγητές, επανέκαμψαν στις θέσεις τους με απόφαση των διαδόχων πριν ακόμη ενθρονισθεί ο Δημήτριος, αμειβόμενοι προφανώς για τον αγώνα εξόντωσης ενός αρχιεπισκόπου που τόλμησε να ζητήσει τομές στο κατεστημένο...

[ ΕΘΝΟΣ - 11 Δεκεμβρίου 2000 - σσ. 1, 27-28, 37-38 ]