top

Ταχυδρόμος - 16 Νοεμβρίου 2000

Η μοναξιά ενός Ασυμβίβαστου

Σπυρίδων, Αρχιεπίσκοπος Αμερικής 1996-1999

Του Φώτη Χαλιώτη

Κυκλοφορεί εντός του Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ το βιβλίο της συνεργάτιδας του Ταχυδρόμου, δημοσιογράφου Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη, το οποίο αναφέρεται στην δραματική τριετία της ποιμαντορίας του πρώην αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος, με τίτλο "Η Μοναξιά ενός Ασυμβίβαστου".

Το βιβλίο της συνεργάτιδας μας που ανάλωσε τον τελευταίο χρόνο στην έρευνα και συγγραφή του, δεν αποτελεί μια απλή βιογραφία του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος, που καταγράφει επιδερμικά τα έργα και τις ημέρες του ιδιαίτερα κατά την θυελλώδη τριετία της ποιμαντορίας του στην Εκκλησία της Αμερικής (1996-1999).

Πέρα από μια προσπάθεια για διείσδυση στην πορεία του ιεράρχη που βαπτίσθηκε στην εκκλησιαστική ζωή από τα παιδικά του χρόνια χάρη στη λευιτική καταγωγή του, το βιβλίο επιχειρεί να ρίξει φως στη διαδρομή του αγοριού που γεννήθηκε στην Αμερική, μεγάλωσε στην Ελλάδα, μορφώθηκε στην Ευρώπη, υπηρέτησε επί μιά 25ετία την Εκκλησία στην Ελβετία και την Ιταλία ως κληρικός του Πατριαρχείου για να επιστρέψει τελικά στη γενέτειρά του Αμερική ως Αρχιεπίσκοπος.

Μέσα από τις διάφορες πτυχές της ζωής του και της ιερατικής του εξέλιξης διαγράφεται ο άνθρωπος που λάμπρυνε τη ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Ιταλία και την Αμερική εστιάζοντας τους αγώνες του στη διατήρηση της Βυζαντινής Ορθόδοξης παράδοσης και την επιβίωση του Ελληνισμού στη Διασπορά. Το σύνθημα "Ορθοδοξία-Ελληνισμός" υπήρξε άξονας στην πολυκύμαντη καριέρα του η οποία υπέκυψε τελικά σ' αυτό.

Το βιβλίο που είναι ντοκουμενταρισμένο με γεγονότα και στοιχεία, προσπαθεί να σκύψει με ευαισθησία στην προσωπικότητα του ιεράρχη, ο οποίος υπήρξε θύμα μιας αλαζονικής άποψης για την διαποίμανση της Εκκλησίας και της αντίληψης ότι η Ελληνική Ομογένεια της Αμερικής μπορεί να υφίσταται τις αποφάσεις των παράκεντρων εξουσίας χωρίς συνέπειες.

To πλαίσιο στο οποίο κινείται το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου είναι η τριετία της ανόδου και της πτώσης του 5ου Αρχιεπισκόπου Αμερικής, Σπυρίδωνος του Α'.

Το ενδιαφέρον για το πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου που, όπως απέδειξαν οι εξελίξεις είχε ημερομηνία λήξεως από της ενθρονίσεώς του, ανάγεται στο ότι είναι συνδεδεμένος με γεγονότα που χαρακτηρίζονται από μια μοναδικότητα στη μακραίωνη ζωή της Εκκλησίας και παρουσιάζουν ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον για την πορεία της ομογένειας.

Οι εξελίξεις, δραματικές και ραγδαίες, εκπορευόμενες από το κέντρο της Ορθοδοξίας στην Κωνσταντινούπολη, προκάλεσαν δυσεπούλωτες πληγές στη ζωή της Εκκλησίας της Αμερικής αλλά και της ομογένειας.

Η έξωση δύο αρχιεπισκόπων, του Ιακώβου και του Σπυρίδωνος, από την Αρχιεπισκοπή Αμερικής σε μια τριετία αποτελεί φαινόμενο άηθες στην ιστορία της Εκκλησίας και αμφισβητήσιμη πρακτική για το κανονικό δίκαιο.

Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για την έξωση αμφοτέρων είναι πρωτοφανής, αφού το Φανάρι δεν φαίνεται να υποκύπτει στην πίεση των εξελίξεων, αλλά να πρωτοστατεί στην υποκίνηση αυτών.

Η τακτική αυτή που μοίρασε την ομογένεια σε φατρίες και μέτωπα, εκθέτει το Πατριαρχείο για συμπεριφορά νεοπαπισμού και δυσχεραίνει την επικοινωνία και επαφή της ελληνόφωνης Ορθοδοξίας με τους λοιπούς Ορθοδόξους που μέσα από τέτοια φαινόμενα διακρίνουν οίηση και αδιαλλαξία.

Κατά την τρικυμιώδη τριετία της ποιμαντορίας του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος η ιστορία γράφτηκε από τα παράκεντρα εξουσίας που κινήθηκαν μέσα στον ιστό μιας ίντριγκας, καθόλα βυζαντινής.

Οι μηχανισμοί της στήθηκαν από το κέντρο της Ορθοδοξίας και περιέπλεξαν μητροπολίτες, ιερείς, λαϊκούς της εύνοιας του πρώην αρχιεπισκόπου Ιακώβου, ομογενειακά μέσα ενημέρωσης, αλλά και μεγάλες ελληνικές και αμερικάνικες εφημερίδες.

Καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία και τη διακίνηση της κρίσης στην Εκκλησία της Αμερικής και κατ' επέκταση στην ομογένεια έπαιξαν οι εντεταλμένοι του πατριαρχικού περιβάλλοντος, ενώ στο παιχνίδι μπήκε αργότερα με δικούς της άσσους και η ελληνική κυβέρνηση.

Έτσι το παιχνίδι που πήρε φανερά το χρώμα του χρήματος και της εξουσίας, διαπλέχθηκε σε πολλά επίπεδα σχέσεων της Εκκλησίας της Αμερικής, τουτέστιν με το Πατριαρχείο, με το ελληνικό κράτος, με το ιερατείο της Αμερικής, με τους επώνυμους παράγοντες της ομογένειας, αλλά και με την ίδια την οντότητα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού στην Αμερική.

Το ζήτημα της επαναφοράς από τον αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα στην ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση αποτέλεσε αιχμή του δόρατος στους κόλπους του κλήρου. Ταυτόχρονα, η προσπάθεια του για ρεαλιστικό επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας του Έλληνα της Αμερικής, προκειμένου να διασώσει όσο μέρος της κληρονομιάς του είναι δυνατόν μέσα στη χαώδη πολιτιστική χοάνη της Αμερικής, αφύπνισε την αντίδραση των πρωταγωνιστών του εξαμερικανισμού της Ορθοδοξίας και της Ομογένειας που κορυφώθηκε τη δεκαετία του '70 με την εισαγωγή της αγγλικής γλώσσας στη θεία λειτουργία.

Αποτέλεσμα αυτής της τρίχρονης αναταραχής ήταν η εδραίωση του αυτοκεφαλιστικού κινήματος στην Εκκλησία της Αμερικής, η παραταξιοποίηση του Ελληνισμού, η περιθωριοποίηση των μεγάλων ζητημάτων της Ομογένειας και η παγίωση της πεποίθησης ότι το Πατριαρχείο επιθυμεί με κάθε τρόπο να αποδυναμωθεί ο ρόλος του αρχιεπισκόπου Αμερικής.

Ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων, ο οποίος έχει αποτραβηχθεί από τον ενεργό εκκλησιαστικό βίο σήμερα, μέσα από τις σημειώσεις του, το αρχείο του και το ημερολόγιο της εποχής καταθέτει στις σελίδες του βιβλίου αυτού την προσωπική του μαρτυρία για τη δραματική τριετία που σημάδεψε την ιστορία της Ομογένειας.

Πηγές για την καταγραφή των γεγονότων και την αποτίμησή τους υπήρξαν ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος, τα πρόσωπα του στενού περιβάλλοντός του, οι άμεσοι συνεργάτες του, ο ομογενειακός τύπος της Αμερικής, ο ελληνικός και αμερικάνικος τύπος, και η προσωπική εμπειρία της συγγραφέως που έζησε από κοντά τα γεγονότα ως δημοσιογράφος.

[ Ελληνικός Ταχυδρόμος (Μοντρεάλ) - 16 Νοεμβρίου 2000 - σ. _ ]