top

εικόνες - 21 Σεπτεμβρίου 2002

ΠΡΩΗΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ

η
εξομολόγηση

«Στην διάρκεια οποιασδήποτε διακονίας που εμπιστεύεται ο Θεός στον άνθρωπο, έρχεται η ώρα που οι αρχές και η αλήθεια δεν μπορούν να διακυβευθούν περισσότερο και πέρα από την ακεραιότητα του ανθρώπινου πνεύματος». Στις 19 Αυγούστου 1999 ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Σπυρίδων υπό ασφυκτικό κλοιό πιέσεων και με φόντο ηχηρά πρωτοσέλιδα υπέβαλε την παραίτησή του από το αρχιεπισκοπικό θώκο αποφασισμένος να κλείσει αυτή τη σελίδα της ιστορίας του με αξιοπρέπεια.

Τούτος ο ιεράρχης με τις περγαμηνές από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και τις μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελβετία και τη Γερμανία, με τα διαπιστευτήρια της συμμετοχής του στον οικουμενικό διάλογο, εκλέχθηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αμερικής τον Ιούλιο του 1996. Μπήκε στην εικόνα της Αρχιεπισκοπής όταν ο προκάτοχός του δεν είχε βγεί ακόμη και προσπάθησε να ισορροπήσει πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί. Έτσι, από τη μια βρέθηκε αντιμέτωπος με το κατεστημένο του Ιακώβου το οποίο δεν ήταν διατεθειμένο να παραδώσει τα σκήπτρα στη νέα πνευματική ηγεσία. Από την άλλη, τον περιέβαλλε η ομάδα των «πατριαρχικών φίλων» που θέλησε να απολάβει των καρπών της έξωσης του Ιακώβου αμέσως και χωρίς περιστροφές απαιτώντας δυναμική συμμετοχή στη διοίκηση της Αρχιεπισκοπής. Στο παιχνίδι κινήθηκαν επίσης οι μητροπολίτες της ιεραρχίας της Αμερικής που ζητούσαν απεγνωσμένα αύξηση των εξουσιών τους τώρα που άλλαζε το σκηνικό. Στο μεταξύ, το θεολογικά φιλελεύθερο κατεστημένο της Θεολογικής Σχολής της Βοστώνης προσπάθησε να εδραιωθεί μια για πάντα εις βάρος της ορθοδοξοκεντρικής και ελληνοκεντρικής πολιτικής του Αρχιεπισκόπου. Εδώ ξέσπασε το περίφημο «ρόζ» σκάνδαλο σεξουαλικής παρενόχλησης φοιτητή από συμφοιτητές του, που έγινε ο εφιάλτης του Σπυρίδωνος για να αποδειχθεί τρία χρόνια μετά την παραίτησή του του ότι ήταν κατασκευασμένο για «λόγους ευνοήτους». Μέσα σ' αυτό το πλέγμα των ιδιοτελών συμφερόντων ο Σπυρίδων προσπάθησε να περιχαρακώσει τα όρια της δικαιοδοσίας του προσκρούοντας σε διάφορα μέτωπα και προπάντων προκαλώντας τη μήνι του Φαναρίου που έβλεπε να θίγονται οι «πατριαρχικοί επιτετραμμένοι» του στη μεγαλύτερη επαρχία του Θρόνου. Έτσι ξεκίνησε ο αλυσιδωτός χορός των κρίσεων που πήραν καθαρά το χρώμα του χρήματος και της δίψας για εξουσία οδηγώντας τον Αρχιεπίσκοπο σε παραίτηση.

ΑΠΟ ΤΟΝ  ΒΑΓΓΕΛΗ ΜΠΟΤΣΑΡΗ

Τρία περίπου χρόνια μετά τη δραματική του παραίτηση από τον Αρχιεπισκοπικό θώκο της Αμερικής ο Σπυρίδων ζει αποτραβηγμένος στην Πορτογαλία αρνούμενος να περιπέσει στην εκκλησιαστική τριβή της Ελλάδας και της Αμερικής. Ο ιεράρχης που άφησε σημάδια στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής με το σύντομο πέρασμά του, φαίνεται να απολαμβάνει τη μοναξιά του σε ένα χώρο δανεικό αλλά γεμάτο από τους πολύτιμους και πιστούς συντρόφους της πολυέστιας ζωής του, τα βιβλία. Λατρεμένοι του ήρωες εκείνοι του Ντοστογιέφσκι, καταραμένοι και ασυνεπείς. Κωδικός των υπαρξιακών του αναζητήσεων ο Μικρός Πρίγκηπας του Σεντ Εξιπερύ. Ωστόσο, βρίσκει την ανακούφιση στην υπέρτατη αφήγηση του Ευαγγελίου και στα κείμενα των Πατέρων.

Κάποιοι τον είδαν να αγοράζει βιβλία από τους παλαιοπώλες του Σηκουάνα στο Παρίσι. Παραγγέλλει αχόρταγα λεξικά στα αδέρφια του στην Ελλάδα. Ποτέ δεν του αρκεί το παιχνίδι των λέξεων ούτε οι απίστευτες δυνατότητές τους. Στριφογυρνάει από τα αγγλικά, στα ελληνικά, στα γαλλικά, στα γερμανικά, στα ιταλικά δοκιμάζοντας τις αντοχές των μεταφραστών. Κάθε κλασικό αριστούργημα φιγουράρει στη βιβλιοθήκη του σε όλες τις γλώσσες. Οι «Εικόνες» τον εντόπισαν στην Αλμάντα της Λισαβόνας μέσα στο λιτό γραφείο του όπου περνάει τις περισσότερες ώρες της μέρας ρουφώντας ακόμη τη γνώση. Αν και μακριά από την τύρβη των εκκλησιαστικών της Αμερικής γνωρίζει όλες τις εξελίξεις μέχρι την τελευταία τους λεπτομέρεια. Δυσοίωνη η εικόνα της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, ανησυχητική η στασιμότητα στα ελληνικά γράμματα και τα εθνικά θέματα, ακαθόριστη η πορεία της για το μέλλον, σημειώνει ο πρώην αρχιεπίσκοπος, κάτοικος Λισαβόνας ...

Εικόνες: Έχουν περάσει τρία χρόνια από την αποχώρησή σας από τον Αρχιεπισκοπικό θώκο της Αμερικής. Γιατί επιλέξατε τη μοναξιά ενός τόπου σαν την Πορτογαλία; Τί σας ώθησε να απομακρυνθείτε από την Αμερική αλλά και από την Ελλάδα;

Πρώην Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Σπυρίδων: Αναζήτησα τη μοναξιά σε ένα τόπο μακράν της εκκλησιαστικής τύρβης της Αμερικής ή της Ελλάδας. Μακρυά απ' την «πολλή συνάφεια του κόσμου», κατά τον Καβάφη.

Οταν, λοιπόν, στις συνεννοήσεις μου με το Πατριαρχείο το 1999 δεσμεύτηκα να εγκαταλείψω την Αμερική άμα τη παραιτήσει μου, διάλεξα την Πορτογαλία.

Είχα ανάγκη από ένα τόπο που είχα γνωρίσει στα νιάτα μου και που, όμως, δεν είχε φθαρεί στη μνήμη μου. Η Λισαβόνα, ενδιάμεσος σταθμός ενός υπερωκεάνιου ταξιδιού το 1962, με είχε συνεπάρει με την αγέρωχη ομορφιά της θαλασσοκράτειρας γης που κάποτε υπήρξε.

Το γεγονός ότι ένας παλιός και πιστός φίλος, Ιταλός προσήλυτος στην Ορθοδοξία, έθεσε στη διάθεσή μου το ταπεινό του θέρετρο, με έφερε στην πραγμάτωση του μακρινού εφηβικού ονείρου.

Πώς ζείτε σήμερα; Τί περιλαμβάνει η καθημερινότητά σας;

Ζω λιτά κι απέριττα, σπαρτιατικά. Άλλωστε, πάντοτε έτσι ζούσα. Από τα χρόνια του ταπεινού δώματος στη Ρώμη μέχρι τις λαμπερές μέρες του θρόνου της Αμερικής η ζωή μου είχε την ίδια ράχη.

Οι μέρες μου κυλάνε με τις συνήθεις ενασχολήσεις ενός ορθοδόξου κληρικού, με τη προσευχή και τον εκκλησιασμό, αλλά και το αδιάκοπο διάβασμα, τη περισυλλογή και τους μακρούς κι ατέλειωτους περιπάτους. Επιτέλους, μακριά από πολυσύχναστους και πολυτάραχους εκκλησιαστικούς χώρους, έχω τώρα το χρόνο να διαβάσω όσα δεν είχα ποτέ την ευκαιρία ούτε να φυλλομετρήσω λόγω της πολυέστιας και πολυκύμαντης εκκλησιαστικής μου διακονίας.

Η μόνη μου επαφή με τον έξω κόσμο είναι μια ολιγόλεπτη καθημερινή τηλεοπτική ενημέρωση απ' το CNN και η τακτική περιπλάνηση στο διαδίκτυο, όπου έρχομαι αντιμέτωπος με την ανελέητη πραγματικότητα. Αυτή δεν αλλάζει, όσο κι αν επίμονα προσπαθείς να της ξεφύγεις.

Πώς είδατε, τον περασμένο ακριβώς Σεπτέμβρη και απ' το μακρινό τόπο της διαμονής σας, το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου στην καρδιά της Αμερικής, το χώρο της πρώην ποιμαντορίας σας;

Όσα μετέδιδε το CNN μου φαίνονταν απίστευτα. Νόμιζα πως έβλεπα κινηματογραφική ταινία επιστημονικής φαντασίας. Κι όμως η κατάρρευση και συντριβή των δίδυμων πύργων, του οικονομικού αυτού συμβόλου των ΗΠΑ, ήταν γεγονός. Το ταυτόχρονο χτύπημα στο Πεντάγωνο αποκάλυπτε πόσο ευάλωτη κι εύθραυστη μπορεί νά' ναι ακόμη και μια Υπερδύναμη. Έμεινα κατάπληκτος και συνάμα συντετριμμένος από την απώλεια τόσων ανθρώπινων υπάρξεων.

Αλλά πέρα απ' την πρώτη αυτή αντίδραση, θα περίμενε κανείς ότι ένα γεγονός τέτοιων κατακλυσμιαίων διαστάσεων θα οδηγούσε σε βαθύτερες και ωριμότερες σκέψεις ως προς τις γενεσιουργούς του αιτίες. Δυστυχώς, όπως διαπιστώνουμε, συμβαίνει το εκ διαμέτρου αντίθετο. Η τραγωδία αυτή χρησιμοποιείται σαν πρόφαση για «προληπτικές» στρατιωτικές παρεμβάσεις που σκορπούν ολόγυρα την καταστροφή και τον θάνατο. Οπωσδήποτε, το τίμημα της υπεροπτικής αυτής αλαζονείας θα κληθούν κάποτε να καταβάλουν όχι μόνο οι ΗΠΑ αλλά κι άλλα έθνη και λαοί.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε η αγγλική μετάφραση του βιογραφικού βιβλίου που έγραψε η Ιουστίνη Φραγκούλη με τίτλο «Η μοναξιά ενός ασυμβίβαστου». Πώς τοποθετείσθε απέναντι σ' αυτό; Ποιά καινούρια στοιχεία περιέχει η νέα έκδοση;

Ενιωσα πολύ παράξενα όταν ήρθα αντιμέτωπος με το συγκεκριμένο βιβλίο και είδα πώς αποτιμά ένας τρίτος την προσωπικότητά σου, από τη γέννηση μέχρι τις επιλογές της ζωής και το τέλος της διακονίας σου. Είναι σα να βλέπεις το πορτρέτο σου καμωμένο από τα χέρια ενός ζωγράφου.

Πιστεύω ότι η δημοσιογράφος έκανε μια εμπεριστατωμένη έρευνα πάνω στα επίσημα πατριαρχικά και αρχιεπισκοπικά έγγραφα της εποχής και παρουσίασε χωρίς προκατάληψη την πρόσφατη ιστορία της Εκκλησίας στην Αμερική.

Θεωρώ πλεονέκτημα, ότι το βιβλίο αυτό δεν επιδιώκει να καταλογίσει ευθύνες για τούτη ή εκείνη την εκκλησιαστική απόφαση ή ενέργεια. Απλώς γυρίζει τους προβολείς προς τα σημαντικότερα γεγονότα της εποχής, καταλήγοντας αναπόφευκτα σε συμπεράσματα που αποδείχθηκαν κυριολεκτικώς προφητικά ως προς τις τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.

Η αγγλική έκδοση είναι εμπλουτισμένη με δύο επίσημες αναφορές του ομιλούντος προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αφορούν της κατάσταση της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού στην Ιταλία και την Αμερική. Τα νέα αυτά στοιχεία, νομίζω, προσφέρουν πολύτιμο υλικό για κάθε μελετητή, αλλά και για την ίδια την Ελληνική Πολιτεία και την Εκκλησία στον προσανατολισμό τους για τη διάσωση του ελληνορθόδοξου στοιχείου στη Διασπορά.

Από το βιβλίο προκύπτει ότι το Φανάρι σας εξέλεξε σε πείσμα μάλιστα της ελληνικής κυβέρνησης και τρία χρόνια αργότερα το ίδιο υποκίνησε την κρίση στην Αμερική και τελικά σας εκτόπισε. Πώς το ερμηνεύετε αυτό το γεγονός στο πλαίσιο της εκκλησιαστικής πράξης;

Η τακτική της άνωθεν μετακινήσεως επαρχιούχων αρχιερέων που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στη δικαιοδοσία της Μητέρας Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου, αποτελεί φαινόμενο σχεδόν άγνωστο στη ζωή των άλλων Ορθοδόξων Εκκλησιών. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι λόγοι, προφανείς και ευεξήγητοι, θα πρέπει να αναζητηθούν στη πολιτική βούληση της Μητέρας Εκκλησίας και όχι ασφαλώς στους Ι. Κανόνες που δεν προβλέπουν τέτοιες ακραίες διαδικασίες.

«Ανήκα πάντοτε, και σή-
μερα ακόμη περισσότερο,
σ' αυτούς που πιστεύουν
ότι οποιαδήποτε διατάρα-
ξη της σχέσεως Αρχιεπι-
σκοπής Αμερικής-Πατρι-
αρχείου θα είναι επιζήμια
για την ελληνική Ορθοδο-
ξία στην Αμερική».

Πρόσφατα ήρθε στο φως της δημοσιότητας μια επιστολή του Μητροπολίτη Μεθοδίου, ο οποίος έστω και εκ των υστέρων σας δικαιώνει για τους χειρισμούς σας σχετικά με το περίφημο «ροζ σκάνδαλο» στη Θεολογική Σχολή της Βοστώνης. Πώς κρίνετε αυτή την αλλαγή στάσης του πρώην πολεμίου σας;

Ο Μητροπολίτης Μεθόδιος δεν δικαιώνει εμένα με την αλλαγή της στάσης του. Τιμά εν προκειμένω την αρχική του θέση και εκείνη των συνεπισκόπων του. Σύμφωνα με την αρχική αυτή θέση, το πολύκροτο «ροζ σκάνδαλο» στη Θεολογική Σχολή, για το οποίο γράφτηκαν πηχυαίοι τίτλοι στον Τύπο, είχε κατασκευασθεί και διογκωθεί για λόγους πολιτικής.

Ο Μητροπολίτης δείχνει απλώς ότι, πιεζόμενος έξωθεν, συμμετέσχε στις «πολιτικές συμπαιγνίες» που ανέκαθεν υπήρχαν στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής και που αποτελούν το κύριο εμπόδιο σε κάθε πρόοδό της.

Στην ίδια επιστολή ο Μητροπολίτης Μεθόδιος αναφέρεται στα χρόνια προβλήματα της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού. Θλίβομαι μαθαίνοντας πως στο φυτώριο της Ελληνορθόδοξης θεολογίας επικρατεί ακόμη «ατμόσφαιρα πολώσεως, δυσπιστίας και εκφοβισμού μεταξύ των διοικητικού προσωπικού, του καθηγητικού συλλόγου, των υπαλλήλων και ιεροσπουδαστών».

Λόγω της μεγάλης σπουδαιότητας αυτού του ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος η Αρχιεπισκοπή πρέπει κάποτε να προχωρήσει στην περιθωριοποίηση όλων των συμφερόντων και ιδιοτελειών των εμπλεκομένων, που αποτελούν και τον κύριο λόγο της παρακμής της Σχολής κατά τα τελευταία χρόνια.

Τώρα στη Λισαβόνα έχετε την πολυτέλεια να βλέπετε καθαρότερα την Αρχιεπισκοπή Αμερικής ως παρατηρητής... Πώς κρίνετε τη διάδοχη κατάσταση;

Πολλοί θεωρούν την αδράνεια και τη στασιμότητα ως τα κύρια χαρακτηριστικά της σημερινής εκκλησιαστικής ζωής στην Αμερική. Βέβαιο είναι πως ζούμε μέρες σιωπηρού αναβρασμού, αβεβαιότητας και σύγχυσης.

Σ' ένα τέτοιο κλίμα, δε νομίζω ότι μπορεί κανείς να αναμένει βελτίωση και πρόοδο. Ακόμη και η πολιτική της «ειρηνικής συνύπαρξης» του Αρχιεπισκόπου Δημητρίου με τα παράκεντρα της εξουσίας, ενώ είχε ως αναπόφευκτο τίμημα την δημιουργία της παραπάνω λιμνάζουσας κατάστασης, δεν κατόρθωσε να επιφέρει, έστω και προσωρινά, μια επιφανειακή ηρεμία. Η υπόθεση του νέου συντάγματος ή καταστατικού χάρτη της Αρχιεπισκοπής έχει προκαλέσει αναστάτωση και διχασμό στους κόλπους της Ομογένειας με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον ....

Το Πατριαρχείο σας είχε καταλογίσει, μεταξύ άλλων πολλών, ότι εσείς προκαλέσετε διχόνοια στους κόλπους της Εκκλησίας της Αμερικής. Επικρατεί ησυχία στην Αρχιεπισκοπή σήμερα μετά την αποχώρησή σας; Πώς βλέπετε το τοπίο;

Δεν μπορούν πλέον να σταθούν τέτοιοι αφορισμοί υπό το πρίσμα των σημερινών εξελίξεων. Άλλωστε για να προκληθεί διχασμός στην ομογένεια χρειάζονται ισχυρότερες δυνάμεις απ' τη απλή δυσαρέσκεια ορισμένων «πατριαρχικών φίλων» που αναλώθηκαν στην καλλιέργεια κλίματος για δημιουργία εντυπώσεων.

Σήμερα η κατάσταση στην Αμερική είναι τόσο εκρηκτική που το Πατριαρχείο επί βδομάδες δίσταζε να στείλει αντιπρόσωπο στην πρόσφατη Κληρικολαϊκή Συνέλευση της Αρχιεπισκοπής στο Λός Αντζελες. Τελικά, παρά την αποστολή και παρουσία πατριαρχικού αντιπροσώπου, η Κληρικολαϊκή Συνέλευση, το ύπατο δηλ. συλλογικό όργανο διοικήσεως της Εκκλησίας της Αμερικής, τάχθηκε με ψήφισμά της υπέρ της αυτονομήσεως της Αρχιεπισκοπής από το Πατριαρχείο.

Στο χώρο της Αρχιεπισκοπής δρά δυναμικά η αυτοκεφαλιστική οργάνωση OCL (Orthodox Clergy Laity), που είχε ιδρυθεί επί Αρχιεπισκόπου Ιακώβου εξ αφορμής των τότε οικονομικών σκανδάλων. Η οργάνωση αυτή προκαλεί σήμερα πόλωση, πραγματική και πολύ απτή, μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας. Τα ίδια στελέχη της OCL που χρησιμοποιήθηκαν στον πόλεμο φθοράς εναντίον δύο Αρχιεπισκόπων, κατέχουν σήμερα ηγετικές θέσεις στους μηχανισμούς της Αρχιεπισκοπής, προωθώντας έσωθεν την αποσκίρτηση από τη Μητέρα Εκκλησία.

Αυτά είναι προμηνύματα σοβαρού διχασμού και δεν ξέρω πώς θα διαγραφεί το τοπίο αύριο για την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής!

Πολλά είναι τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην Ελληνορθόδοξη σκηνή της Αρχιεπισκοπής σήμερα με αιχμή του δόρατος την τάση για απόσχιση από το Πατριαρχείο. Πού αποδίδετε αυτές τις εξέλίξεις;

Δεν έπρεπε ποτέ να είχαμε φθάσει στο σημείο να διαμφισβητείται το κύρος και ο ρόλος του Πατριαρχείου στην Αμερική όχι μόνο από ορισμένους περιορισμένους κύκλους εκκλησιαστικών παραγόντων αλλά από τις ευρείες μάζες των πιστών.

Το Πατριαρχείο θα πρέπει να κάνει την αυτοκριτική του και να αποφύγει τη διαρκή παραπληροφόρησή του από τις «σειρήνες» της ιδιοτέλειας. Ο στρουθοκαμηλισμός σε καιρούς ου μενετούς δεν ωφελεί κανένα. Η διαυγής αποτίμηση της πραγματικότητας και κάποιοι ορθότεροι χειρισμοί στο μέλλον ίσως οδηγήσουν στην αναστροφή του κλίματος της αμφισβήτησης και αβεβαιότητας που σήμερα επισκιάζει τις σχέσεις Πατριαρχείου-Αρχιεπισκοπής.

Το θέμα της αλλαγής του καταστατικού φαίνεται ότι προκαλεί τριγμούς στην Αρχιεπισκοπή. Ποιά είναι η άποψή σας για το νέο καταστατικό;

Πιστεύω πως η επιλογή της εποχής αυτής ήταν ατυχής για πρόταση νέου καταστατικού της Αρχιεπισκοπής Αμερικής. Πρωτοβουλίες του είδους δεν αναλαμβάνονται σε περιόδους μεταβατικότητας και παρατεταμένης αβεβαιότητας. Η σύνεση επιβάλλει την ανάληψη τέτοιων εγχειρημάτων σε καιρούς σταθερής και ισχυρής ηγεσίας, ειρήνης και εύρυθμης λειτουργίας των εκκλησιαστικών θεσμών.

Φοβάμαι, ότι το ζήτημα του νέου καταστατικού άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Η πολεμική που έχει προκύψει από το ζήτημα αυτό αποκαλύπτει ένα ισχυρό αυτονομιστικό κίνημα που δεν θα αναχαιτισθεί εύκολα αν το Πατριαρχείο δεν προβεί σύντομα σε επανεκτίμηση όλων των δεδομένων και παραμέτρων στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής.

Απ' τη άλλη πλευρά, εκπλήττει το γεγονός ότι τα σχόλια και οι αντιρρήσεις για το νέο καταστατικό επικεντρώνονται στη νομή της εξουσίας, κι αυτό δυστυχώς όχι μόνο μεταξύ κληρικών και λαϊκών, αλλά κυρίως μεταξύ αυτών των ίδιων των εκκλησιαστικών αρχών. Πιστεύω πως ένα καταστατικό τέτοιας σπουδαιότητας θα έπρεπε να αντικατοπτρίζει την όλη πραγματικότητα της εκκλησιαστικής ζωής καί όχι μόνο ορισμένες συγκεκριμένες πλευρές της. Ίσως, αν το όλο θέμα είχε τοποθετηθεί επί πνευματικότερης βάσης, οι διαφωνίες και αντιρρήσεις να μη ήταν τόσο έντονες.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων, κατά κόσμο Γεώργιος Παπαγεωργίου, γεννήθηκε στο Γουόρεν του Οχάιο (ΗΠΑ), στις 24 Σεπτεμβρίου 1944. Σε ηλικία 9 ετών μετακόμισε με την πολυμελή οικογένειά του στην πατρική γη της Ρόδου, πραγματοποιώντας το όραμα του γιατρού πατέρα να μυηθεί στην ελληνική γλώσσα και κουλτούρα.
Στα 15 του επέστρεψε στη Φλόριντα όπου ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές του σπουδές το 1962. Τελείωσε τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης με άριστα και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελβετία (1967-1968) με ειδικότητα στην ιστορία του Προτεσταντισμού. Στη συνέχεια σπούδασε στο Μπόχουμ της Γερμανίας Οικουμενική Θεολογία και Βυζαντινή Λογοτεχνία (1969-1973). Χειροτονήθηκε διάκονος το 1968 και ιερεύς το 1976 με διορισμό στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στη Ρώμη.
Το 1985 έγινε βοηθός επίσκοπος Απαμείας και το 1991 εκλέχθηκε Μητροπολίτης Ιταλίας. Στις 30 Ιουλίου 1996 εκλέχθηκε Αρχιεπίσκοπος Αμερική, όπου έμεινε μέχρι την παραίτησή του στις 19 Αυγούστου 1999.
Ο Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων συμμετείχε επί χρόνια στον οικουμενικό διάλογο με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και προέδρευε στο διάλογο με τους Λουθηρανούς. Μιλάει άπταιστα πέντε γλώσσες, ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά. Είναι ειδήμων στα κομπιούτερ και του αρέσει το σέρφινγκ στο διαδίκτυο.

Πιστεύετε ότι έχει έρθει η ώρα για ημιαυτονομία στην Εκκλησία της Αμερικής;

Ανήκα πάντοτε, και σήμερα ακόμη περισσότερο, σ' αυτούς που πιστεύουν ότι οποιαδήποτε διατάραξη της σχέσεως Αρχιεπισκοπής Αμερικής-Πατριαρχείου θα είναι επιζήμια για την ελληνική Ορθοδοξία στην Αμερική. Τα φυτά δεν επιβιώνουν χωρίς ρίζες και πιστεύω ότι η Ελληνική Ορθοδοξία της Αμερικής δεν είχε ποτέ την ευκαιρία να αναπτύξει ρίζες δικές της.

Η Αρχιεπισκοπή μαζί με τα πολλαπλά της ιδρύματα, θεωρούμενη πανοραματικά, ασφαλώς δεν παρουσιάζει σήμερα εικόνα πλήρους ωριμότητας και αύξησης. Για λόγους συνδεόμενους περισσότερο με διαπλεκόμενα συμφέροντα παρά με υψηλά ιδεώδη, η Αρχιεπισκοπή βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της νηπιακής οργανώσεως. Επομένως, δεν μπορώ να φανταστώ ένα νήπιο να αποκόπτεται από τη Μητέρα του, απροετοίμαστο τελείως για το μέλλον.

Σε ποιά φάση της βρίσκεται η ελληνική ομογένεια στο θέμα της ελληνόφωνης παιδείας;

Έχει επανειλημμένως κρουσθεί ο κώδωνας του κινδύνου για τη συνεχιζόμενη αβελτηρία γύρω απ' τα θέματα της ελληνόφωνης Παιδείας στην Αμερική. Σήμερα τα ελληνικά κοινοτικά σχολεία στερούνται κατά κανόνα καταλλήλων δασκάλων και η έλλειψη ενός ομοιόμορφου εκπαιδευτικού συστήματος γίνεται όλο και πιο αισθητή. Η κατάσταση δεν είναι καθόλου ευοίωνη.

Οι προσπάθειες της Ι. Αρχιεπισκοπής που είναι ο υπεύθυνος φορέας για την οργανωμένη Παιδεία, έχουν συνήθως περιορισμένη εμβέλεια λόγω των παραπάνω τρομακτικών ελλείψεων. Αλλά γενικώς φαίνεται ότι δεν έχει συνειδητοποιηθεί ακόμη επαρκώς η ανάγκη της Ελληνικής Παιδείας, αφού περικόπτεται διαρκώς ο προϋπολογισμός της από την Αρχιεπισκοπή.

Αν εξακολουθήσει η κατάσταση αυτή σε λίγα χρόνια δεν θα έχουμε πια λόγο να μιλάμε για ελληνική παιδεία στο χώρο της Ομογένειας. Θα μιλάμε μόνο για έδρες ελληνικών, για ελληνιστές σε κάποια πανεπιστήμια ....

Πως αξιολογείτε το έργο του ελληνοαμερικάνικου λόμπι αυτή τη στιγμή;

Το λεγόμενο λόμπι που κάποτε υπήρξε έκφραση της οργανωμένης ομογένειας και αναλάμβανε ποικίλες πρωτοβουλίες για την προώθηση των εθνικών μας θεμάτων, σήμερα έχει περιπέσει σε αδράνεια. Τις δραστηριότητες στο κέντρο των αποφάσεων του κόσμου έχουν αναλάβει σήμερα μεμονονωμένα άτομα ή στην καλλίτερη περίπτωση μεμονωμένες μικρές ομάδες ενδιαφερομένων ή επαγγελματιών.

Η αγωνία για την έκβαση των εθνικών θεμάτων της Ελλάδας με μια ρεπουμπλικανική κυβέρνηση στις ΗΠΑ, που περνάει τα συμφέροντά της πάνω από την Τουρκία, κορυφώνεται καθώς παρακολουθούμε τις αποθαρρυντικές εξελίξεις για τον ευρωστρατό και την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η απουσία ενός ενοποιού φορέα όλων των Ομογενειακών οργανώσεων, που κάποτε ήταν η Αρχιεπισκοπή, είναι τώρα περισσότερο από ποτέ αισθητή, διότι ήγγικεν η ώρα να κινητοποιηθεί πάλι ο Ελληνισμός της Αμερικής με σθένος και δυναμισμό.

Πολλοί θεωρούν ότι το Πατριαρχείο αναμιγνύεται στις εσωτερικές υποθέσεις της Εκκλησίας της Ελλάδος και ότι γενικά παίζει το ρόλο του κριτή απέναντι στον προκαθήμενο της Εκκλησίας της Ελλάδας κ. Χριστόδουλο. Πώς βλέπετε εσείς αυτή τη διαρκή ένταση ανάμεσα στους δύο εκκλησιαστικούς ηγέτες;

Ειναι σαφώς καθορισμένες οι αρμοδιότητες και η ακτίνα δράσεως κάθε Ορθόδοξης Εκκλησίας. Δεν χωρεί ούτε πλάγια ούτε ευθεία ανάμιξη ή επέμβαση μιας Εκκλησίας στις εσωτερικές υποθέσεις της άλλης. Τέτοιες πρωτοβουλίες και αντικανονικές είναι και ανάρμοστες.

Οι σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών πρέπει να διέπονται πάντα από αλληλοκατανόηση, αλληλοσεβασμό και αλληλοστήριξη. Η παράβαση του γενικού αυτού κανόνα, από οπουδήποτε και αν προέρχεται, είναι καταδικαστέα και πρέπει να εξουδετερωθεί ως εγκυμονούσα μείζονας κινδύνους για την διατήρηση της τιμαλφούς ειρήνης μεταξύ των Εκκλησιών.

Γενικά, η εκκλησιαστική αντιπαράθεση και οι διαξιφισμοί αμαυρώνουν την εικόνα της Εκκλησίας. Ο λαός προσβλέπει στην εκκλησιαστική ηγεσία για έμπνευση και καθοδήγηση. Ενστικτωδώς απορρίπτει τις διαμάχες που έχουν σχέση με την κατανομή της εξουσίας. Τα θεωρεί ως αντιβαίνοντα προς το μήνυμα της ειρήνης και αγάπης που πρέπει σταθερά να εκπέμπει η Εκκλησία.

Ποιά είναι η άποψή σας για τις Μητροπόλεις των Νέων Χωρών; Πρέπει να επιστρέψουν στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου;

Επειδή πρόκειται για πολύ εξειδικευμένο θέμα θα έπρεπε, κι αυτό προς διευκόλυνση των αναγνωστών σας, να γίνει μια σύντομη αναδρομή στο ιστορικό του ζητήματος.

Το θέμα χρονολογείται από τότε που το Πατριαρχείο παραχώρησε προσωρινά ("άχρι καιρού") στην Ελλαδική Εκκλησία τη διοίκηση των Μητροπόλεων του στις "Νέες Χώρες" (Βόρεια Ελλάδα). Τη ρύθμιση αυτή την προκάλεσαν οι ίδιοι οι μητροπολίτες των Νέων Χωρών που λόγω των τότε πολιτικών συνθηκών είχαν στερηθεί της δυνατότητας να ασκήσουν τα συνοδικά τους καθήκοντα -συστατικό στοιχείο της επισκοπικής τους ιδιότητας- στα πλαίσια της Συνόδου του Πατριαρχείου. Τότε έγινε και η επίσημη διαρρυθμιστική συμφωνία, η γνωστή "Πατριαρχική Πράξη" του 1928, που προέβλεπε οι μητροπολίτες των Νέων Χωρών να συμμετέχουν στη Σύνοδο της Ελλαδικής Εκκλησίας.

Πολλοί κληρικοί της Ελλαδικής Εκκλησίας θεωρούν ότι το θέμα πρέπει να επανεξετασθεί εφόσον έχουν αλλάξει στο μεταξύ οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες. Οι σχετικές συνεννοήσεις με το Πατριαρχείο φαίνεται να έχουν περιέλθει σε αδιέξοδο. Αλλ' εν ανάγκη γιατί να μη ζητηθεί και η ετυμηγορία του ίδιου του λαού που αποτελεί το πλήρωμα των μητροπόλεων αυτών;

Πάντως, αν συνεχισθεί η διένεξη γύρω από το θέμα αυτό που δηλητηριάζει όλο και περισσότερο τις σχέσεις Πατριαρχείου και Ελλαδικής Εκκλησίας, οι συνέπειες θα είναι λυπηρές.

Πιστεύετε ότι το Πατριαρχείο είναι εγκλωβισμένο στην Τουρκία; Πώς θα βλέπατε μια πιθανή μεταφορά του σε διεθνές ουδέτερο έδαφος;

Θεωρώ την ενδεχόμενη μεταφορά της έδρας του Οικουμενικού Πατριαρχείου ως αρνητική για τη μελλοντική πορεία της Μητέρας Εκκλησίας αλλά και γενικότερα της Ορθοδοξίας. Μια τέτοια μεταφορά θα σήμαινε ουσιαστικά απεμπόλιση των ιστορικών δικαιωμάτων του Πατριαρχικού Θρόνου.

Παρά την ύπαρξη ελάχιστων πια εκατοντάδων ελληνορθοδόξων χριστιανών στην Πόλη και παρά τους λίγο πολύ γνωστούς περιορισμούς από την Τουρκική εξουσία, θεωρώ ότι η παραμονή της έδρας του Πατριαρχείου στο ιστορικό του περιβάλλον επιβάλλεται σήμερα περισσότερο από άλλοτε.

Πιστεύω ακόμη ότι το Πατριαρχείο, παραμένοντας στην έδρα του και παρά τη λειψανδρία και τα προβλήματα που σήμερα αντιμετωπίζει από την τουρκική εξουσία, μπορεί, υπό ορισμένες προϋποθέσεις ανανέωσης, να διασώσει ακόμη τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της οικουμενικότητας της πρωτόθρονης Εκκλησίας.

Ο μητροπολίτης Πειραιώς Καλλίνικος χαρακτήρισε τον τίτλο του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, και συγκεκριμένα το «οικουμενικός», ως τιμητικό απλώς. Θα συμπλέατε με αυτή την άποψη;

Η μακραίωνη ιστορία όχι μόνο της Εκκλησίας μας αλλά και όλου του Χριστιανισμού γνωρίζει τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ως «Οικουμενικό», τίτλω και πράγματι. Η Εκκλησία μας άλλωστε δεν διακρίνεται για την απονομή τίτλων χωρίς περιεχόμενο, όσο κι αν τείνουμε κατά καιρούς να αντιγράφουμε τους Ρωμαιοκαθολικούς.

Δεν είναι σοβαρό να επιμένουμε στη διαγραφή της ιστορίας με μια μονοκονδυλιά, ανάλογα με τις επιθυμίες μας ή επειδή η «πολιτική» της στιγμής το επιβάλλει. Οι διαφωνίες και διαμάχες δεν δικαιολογούν και την υπέρβαση των ορίων που έθεσαν οι αιώνες και που γίνονται σεβαστά και από μή έλληνες ακόμη.

Σάς ανησυχεί η ένταση στις σχέσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου με άλλες ορθόδοξες δικαιοδοσίες;

Σ'εποχή που επιδιώκεται ο διάλογος και η καταλλαγή σ' όλα τα επίπεδα -οικουμενιστικά, πολιτιστικά και πολιτικά-, οι συνεχείς τριβές και η συνεχιζόμενη διάσπαση του ορθοδόξου μετώπου προκαλεί έντονες ανησυχίες. Οι αψιμαχίες δεν προμηνύουν τίποτε το καλό.

Πιστεύω, άλλωστε, ότι η Πρωτόθρονη Εκκλησία της Ορθοδοξίας δεν αντέχει σε κρίσεις, αντιδικίες και ανοιχτά μέτωπα. Το τεταμένο κλίμα μόνο αφορμή δίδει σε άλλες Εκκλησίες, μή ελληνικές, να διαμφισβητούν και επίσημα ακόμη την αποτελεσματικότητα του συντονιστικού έργου του Οικουμενικού Πατριαρχείου και να απαιτούν την καθιέρωση νέων συντονιστικών σχημάτων για την επικοινωνία και συνεννοήση μεταξύ των Εκκλησιών της πανορθόδοξης οικογένειας.

Αλλά και πέρα απ'αυτά, το ενιαίο και αρραγές μέτωπο αποτελεί παράγοντα εκ των ων ουκ άνευ, αν πρόκειται ποτέ ο διάλογος με τον Ρωμαιοκαθολικισμό να σημειώσει κάποια πρόοδο και αν η Ορθοδοξία πρόκειται να διαδραματίσει βαρύνοντα ρόλο στο χώρο της ενωμένης Ευρώπης. 

[ εικόνες - 21 Σεπτεμβρίου 2002 - σσ. 59-63 ]