top

the Land of GODS - 2002

Ένα βιβλίο που κούνησε για τα καλά τα λιμνασμένα νερά
της Ορθοδοξίας στον κόσμο της διασποράς αλλά και της πατρίδας...

Η Μοναξιά ενός Ασυμβίβαστου

Η ιστορία ενός βιβλίου

Της Ιουστίνης Φραγκούλη

Πώς να αφηγηθείς την ιστορία ενός βιβλίου που γράφτηκε σαν στοίχημα προς τον εαυτό σου ότι θα τα καταφέρεις να δώσεις το στίγμα μιας εποχής δικαιώνοντας τα στοιχεία που ήρθαν στην κατοχή σου αλλά και τη δημοσιογραφική σου προσέγγιση σε μια δεδομένη ιστορική περίοδο;

Πώς να μεταγγίσεις στον αναγνώστη που έζησε από κοντά τα γεγονότα της τριετίας του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος την εσωτερική σου πάλη για να φέρεις στο φως αποκαλύψεις και στοιχεία για ανθρώπους που προσωποποιούν θεσμούς καταλύοντας τελικά το μύθο τους;

Το βιβλίο "Η μοναξιά ενός ασυμβίβαστου", που είναι η πρώτη μου απόπειρα στο χώρο της συγγραφής ξεκίνησε πολύ απλά και ανυποψίαστα όταν ζήτησα από τον τέως αρχιεπίσκοπο να μού παραχωρήσει μια συνέντευξη άμα τη παραιτήσει του από τον θρόνο εκείνο το θορυβώδες καλοκαίρι του 1999. Ο ιεράρχης δεν θέλησε να μιλήσει εν θερμώ, αλλά, υπαινισσόμενος πολλά, μού απάντησε ότι θα μπορούσε κανείς να γράψει ολόκληρο βιβλίο για όσα συνέβησαν στην Αμερική.

Η δημοσιογραφική περιέργεια και η προσωπική μου ανάγκη για την ολοκληρωτική διερεύνηση μια εποχής και την αποκάλυψη της αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του αρχιεπισκόπου με ώθησαν στο κυνήγι του αρχειακού υλικού του ιεράρχη που αποχώρησε από τη σκηνή θέλοντας να κλείσει το κεφάλαιο αυτό με τον πιο ανώδυνο τρόπο για το διάδοχό του.

Παίρνοντας στα χέρια μου το προσωπικό ημερολόγιο του Σπυρίδωνος, την αλληλογραφία με τον πατέρα του, το αρχείο του από τη διακονία στην Ιταλία και κατόπιν στην Αμερική και διαλεγόμενη με ανθρώπους του οικογενειακού του περιβάλλοντος αλλά και του εργασιακού του χώρου, καθώς παράλληλα διάβαζα τον τύπο της εποχής, ήρθα αντιμέτωπη με μια άλλη πραγματικότητα από αυτή που αντανακλούσαν οι τίτλοι των εφημερίδων και οι κομιστές της φημολογίας και της διαδοσιολογίας.

*   *   *   *   *   *

Βιογραφικό σημείωμα Η Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1959, όπου τελείωσε τη δημοτική και μέση εκπαίδευση. Απόφοιτος του Πολιτικού Τμήματος της Νομικής Αθηνών, δημοσιογραφεί από το 1983 σε ημερήσιες εφημερίδες και περιοδικά της Ελλάδας. Είναι μέλος της ΕΣΗΕΑ και έχει εργασθεί κατά διαστήματα στους ραδιοφωνικούς σταθμούς της ΕΡΑ, του SKY, του FLASH 9.61, Αθήνα 9.84 καθώς και στην Ελληνική Τηλεόραση (ΕΤ). Από το 1989 ζει και εργάζεται στο Μόντρεαλ του Καναδά ως ανταποκρίτρια του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, του περιοδικού Εψιλον και του καθημερινού Έθνους. Συνεργάσθηκε ταυτόχρονα με το τοπικό ραδιόφωνο και διάφορα ομογενειακά μέσα του Καναδά και της Αμερικής. Παράλληλα με τη δημοσιογραφική και συγγραφική της δραστηριότητα είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του «Ιδρύματος Αρχιεπίσκοπος Σπυρίδων για την Ελληνική Παιδεία και τον Πολιτισμό» με έδρα τη Νέα Υόρκη. Είναι παντρεμένη με τον επιχειρηματία Θεόδωρο Αργύρη κι έχει γιό τον Αλέξανδρο. Συγγραφικό έργο Το πρώτο της βιβλίο Η μοναξιά ενός ασυμβίβαστου (Εκδόσεις Εξάντας 2000) αποτελεί την επίσημη βιογραφία του πρώην Αρχιεπισκόπου Αμερικής Σπυρίδωνος. Εχει μεταφρασθεί στην αγγλική με τον τίτλο The Lonely Path of Ιntegrity (Exandas Publishers 2002) και κυκλοφορεί στις ΗΠΑ και στον Καναδά στα καταστήματα Borders και Chapters, αντίστοιχα.Το δεύτερό της μυθιστόρημα με τίτλο Πετάει, πετάει το σύννεφο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός (2003)

Έτσι μπήκα στο ταξίδι ενός παιδιού που έζησε σε διάφορους κόσμους, που αναγκάστηκε να μεγαλώσει νωρίς γιατί τα όνειρα του πατέρα του για εκείνον είχαν ημερομηνία και όνομα. Ο Γιώργος Παπαγεωργίου ήταν το πρώτο αγόρι μιας μεσοαστικής ευτυχισμένης πολύτεκνης οικογένειας που έφερνε με πολλή σοβαρότητα και τιμή τη λευιτική καταγωγή του πατέρα. Γεννημένος στην Αμερική από Ελληνα και μάλιστα γιατρό πατέρα και μητέρα Ελληνοαμερικανίδα, γνώρισε το αμερικάνικο όνειρο το οποίο η οικογένεια κατέθεσε συλλήβδην στο βωμό του επαναπατρισμού στη Ρόδο, γενέτειρα του πατέρα.

Από κεί ξεκίνησε η περιπέτεια του Γιώργου Παπαγεωργίου στο χώρο της μάθησης και παράλληλα της εκκλησιαστικής παιδείας. Δεν ήταν τυχαίο που διδάχθηκε και μυήθηκε σε έξι γλώσσες μέσα στο φυσικό τους περιβάλλον, δεν ήταν συμπτωματική η φοίτησή του στο σπουδιαότερο θεολογικό ίδρυμα της εποχής, τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης.

Μέσα από τις συνομιλίες με καθηγητές και ανθρώπους που γνώρισαν από κοντά τον μελλοντικό αρχιεπίσκοπο της Αμερικής, προσπάθησα να διεισδύσω στην υπαρξιακή του αναζήτηση, αυτή που τελικά τον ώθησε στην ιερωσύνη από τα πρώιμα χρόνια της ζωής του. Όλα τα σημεία και όλοι οι άνθρωποί του θα συνέκλιναν στο συμπέρασμα ότι ο φωτεινός νούς του παιδιού που βαφτίσθηκε στην εκκλησιαστική ζωή πραγματώνοντας το όνειρο του πατέρα του, προχωρούσε παραπέρα στην ιδέα της διάσωσης της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού σε κόσμους αδηφάγους των πολιτισμών.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια της μεγάλης του αδελφής Φλώρας που μού αποκάλυψε ότι, όταν ο Σπυρίδων τάχθηκε να διακονίσει στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ανδρέα στη Ρώμη, όρμησε στο σπίτι της σα σίφουνας και σάρωσε όλα τα βιβλία της ελληνικής γραμματικής και του συντακτικού για να φτιάξει δικά του εγχειρίδια διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας για τους ιταλόφωνους Ελληνες ομογενείς.

Αυτός, λοιπόν, ο ιεράρχης με τις περγαμηνές από τα πανεπιστήμια, με τα διαπιστευτήρια της συμμετοχής του στη διεθνή θεολογική σκηνή, εκλέχθηκε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αμερικής τον Ιούλιο του 1996. Μπήκε στην εικόνα της Αρχιεπισκοπής όταν ο προκάτοχός του δεν είχε βγεί ακόμη και προσπάθησε να ισορροπήσει πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί.

Τριτοετής φοιτητής στη Θεολογική σχολή της Χάλκης, παραμονή Χριστουγέννων του 1964

Από τη μια βρέθηκε αντιμέτωπος με το κατεστημένο του Ιακώβου το οποίο δεν ήταν διατεθειμένο να παραδώσει τα σκήπτρα στη νέα πνευματική ηγεσία. Από την άλλη, τον περιέβαλλε η ομάδα των «πατριαρχικών φίλων» που θέλησε να απολάβει των καρπών της έξωσης του Ιακώβου αμέσως και χωρίς περιστροφές.

Στο παιχνίδι κινήθηκαν επίσης οι μητροπολίτες που ζητούσαν απεγνωσμένα άυξηση των εξουσιών τους τώρα που άλλαζε το σκηνικό. Το θεολογικά φιλελεύθερο κατεστημένο της Θεολογικής Σχολής, παράλληκα, προσπάθησε να εδραιωθεί μια για πάντα εις βάρος οποιασδήποτε ελληνοκεντρικής πολιτικής.

Μέσα σ' αυτό το πλέγμα των ιδιοτελών συμφερόντων ο Σπυρίδων προσπάθησε να περιχαρακώσει τα όρια της δικαιοδοσίας του προσκρούοντας σε όλα τα μέτωπα και προκαλώντας τη μήνι του Φαναρίου που έβλεπε προπάντων να θίγονται οι «πατριαρχικοί επιτετραμμένοι» του στη μεγαλύτερη επαρχία του Θρόνου. Έτσι ξεκίνησε ο αλυσιδωτός χορός των κρίσεων που πήραν καθαρά το χρώμα του χρήματος και της δίψας για εξουσία οδηγώντας τον αρχιεπίσκοπο σε έξωση.

Κάποιοι θα πούν ότι το βιβλίο μου απηχεί την εκδοχή του Σπυρίδωνος για την τριετία της ποιμαντορίας του και μόνο αυτή. Κάποιοι άλλοι θα υποστηρίξουν ότι ο ιεράρχης ηρωποιείται μέσα από τη συγκεκριμένη βιογραφία. Όλοι -ιδίως αυτοί που ενεπλάκησαν στην τριετία- σίγουρα έχουν δική τους προσωπικά φορτισμένη ερμηνεία για τα γεγονότα και τις εξελίξεις.

Κανείς δεν μπορεί να διαμφισμητήσει, όμως, την ιστορία. Κανείς δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί με βερμπαλιστικά επιχειρήματα στα ντοκουμέντα του βιβλίου που τεκμηριώνουν την ιστορική πραγματικότητα. Κανείς δεν μπορεί να ισχυρισθεί πλέον ότι ο αρχιεπίσκοπος ήταν ένα «αγράμματος οπορτουνιστής» που μπήκε στην Εκκλησία για να αναρριχηθεί στα ύπατα αξιωματά της. Κανείς δεν μπορεί να τον επικρίνει για τον προσαναταολισμό του προς την παραδοσιακή Ορθοδοξία έστω κι αν πληγώνει κάποιους που πίστεψαν ότι η επιβίωση της ελληνορθόδοξης Εκκλησίας στην Αμερική περνάει μέσα από τον εξαμερικανισμό της Ομογένειας και τη φιλελευθεροποίηση της πίστης.

Το βιβλίο αυτό, κατάθεση μιας πολυδιάσταστης έρευνας ενός χρόνου, απλώς επιχειρεί να ρίξει φως στις άγνωστες πτυχές ενός θρίλερ. Γραμμένο με προσωπικό πόνο για τα τεκταινόμενα στον ιερό χώρο της Εκκλησίας και της Ομογένειας, προσπαθεί να δώσει την άλλη όψη μιας πραγματικότητας που παρουσιάθηκε για μια τριετία νοσηρά μονόπλευρη.

Από σήμερα η «Πρωινή» θα αναδημοσιεύει αποσπάσματα του βιβλίου προσπαθώντας να οδηγήσει τον αναγνώστη βήμα-βήμα στην ερμηνεία του μέσα από τα αδιαμφισβήτητα ιστορικά ντοκουμέντα. Μαζί θα βαδίσουμε στην αποτίμηση της αλήθειας για μια εποχή που παλλόταν μέσα σε τρικυμίες με θεόρατα κύματα ...

Η Θεολογική κρίση

Θολό και δύσβατο βρήκε το τοπίο της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού ο νέος αρχιεπίσκοπος πριν ακόμη καταπλεύσει στη νέα του έδρα.(...)

Η προτεσταντοποίηση της θεολογικής διδασκαλίας και γενικότερα η φιλελεύθερη κατεύθυνση του σημαντικότερου εκπαιδευτικού ιδρύματος της αρχιεπισκοπής προβλημάτισαν έντονα το νεοαφιχθέντα ιεράρχη που κατέθεσε εμπεριστατωμένα τις απόψεις του στο Φανάρι (έκθεση πεπραγμένων 96-98) χωρίς ν' αφήνει περιθώρια για παρερμηνέιες στην τοποθέτηση του. Η έκθεση με ημερομηνία 28 -8-1998 είναι σαφής:

"Χαρακτηριστικά προβλήματα της Σχολής υπήρξαν κατά τό παρελθόν: α) ο παραγκωνισμός της ελληνικής γλώσσης· β) η απομόνωσις της Σχολής από της λοιπής εν τω κόσμω ορθοδόξου θεολογικής πραγματικότητος· γ) η αυτόνομος λειτουργία της Σχολής άνευ εκκλησιαστικής εποπτείας· δ) αι εισαχθείσαι εις τό παρεκκλήσιον της Σχολής λειτουργικαί καινοτομίαι· ε) η καλλιέργεια της από του παλαιού κόσμου ανεξαρτητοποιήσεως της Εκκλησίας της Αμερικής ήτοι της από του Πατριαρχείου αυτονομήσεως καί της αμερικανοποιήσεως της ενταύθα Εκκλησίας· ς) ο διδασκαλικός καί διοικητικός νεποτισμός, ζ) ο εκ προτεσταντικής επιρροής θεολογικός φιλελευθερισμός· η) ο συστηματικός αποκλεισμός των εξ Ελλάδος υποψηφίων φοιτητών."

Εν τω μεταξύ από της εκλογής του (Ιούλιος 1996), ο Σπυρίδων βρέθηκε στη μέση μιας τεράστιας διαμάχης για θεσμικά κυρίως θέματα που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στο νεοδιορισθέντα (Ιανουάριο του 1996) πρόεδρο της σχολής π. Αλκιβιάδη Καλύβα, καθηγητή της λειτουργικής και τον κοσμήτορα π. Γεώργιο Δράγα, καθηγητή της πατερικής θεολογίας Τα φαξ κατέφθαναν καθημερινά στη Βενετία με αλληλοεπικρίσεις των δύο ανδρών. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την συμφωνία της Εξαρχίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του κ. Ιακώβου να μην αντικατασταθούν στελέχη και αλλοιωθούν θεσμοί εν όψει εκλογής νέου αρχιεπισκόπου, είχε προωθηθεί παράτυπα και εσπευσμένα ο διορισμός του π. Καλύβα στο προεδρείο της Σχολής ένα χρόνο πριν.

«Πανορθόδοξος» και ο «Αυτονομιστής»

Στην ουσία, στα πρόσωπα των δύο αυτών ηγετικών στελεχών της σχολής, κονταροχτυπιόνταν οι δύο τάσεις που επικρατούσαν σ' αυτήν. Ο π. Καλύβας εκπρόσωπος της ελληνοαμερικάνικης γενιάς με σύμπλεγμα ανωτερότητας έναντι των Ελλήνων θεολόγων εκπροσωπούσε την τάση του φιλελευθερισμού στην ορθόδοξη θεολογία και ήταν οπαδός της άποψης ότι η Εκκλησία της Αμερικής έπρεπε να κόψει τον ομφάλιο λώρο της από τη Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης.

Ο π. Γεώργιος Δράγας από την άλλη πλευρά, διαπρεπής θεολόγος καταξιωμένος πανορθόδοξα με αξιόλογο και πλούσιο συγγραφικό έργο και σημαντική παρουσία στους πανχριστιανικούς διαλόγους του ΠΣΕ και ιδίως στους διμερείς διαλόγους με την αγγλικανική εκκλησία και τον σύνδεσμο των μεταρρυθμισμένων εκκλησιών, ήταν ο εκπρόσωπος της ελληνοκεντρικής άποψης και της παραδοσιακής έκφρασης της Ορθοδοξίας.

Αν και ο Σπυρίδων προσπάθησε να κρατηθεί μακριά από το τοπίο της διαμάχης ο πρόεδρος της σχολής π. Καλύβας σε δύο-τρείς συναντήσεις με τον αρχιεπίσκοπο επιδίωξε να τον πείσει να απομακρύνει τον κοσμήτορα π. Δράγα.

Ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος μελετώντας από τις πρώτες μέρες της ποιμαντορίας του στην Αμερική την κατάσταση της σχολής και αφού διαπίστωσε ότι οι σπουδαστές υστερούσαν σε βασικές θεολογικές γνώσεις, διατύπωσε με σαφήνεια στον πρόεδρο π. Καλύβα την ανησυχία του για την ανεπαρκή διδασκαλία της εκκλησιαστικής ιστορίας,της δογματικής και του κανονικού δικαίου αλλά και της ελληνικής γλώσσας. Ειδικά τού συνέστησε να προσθέσει ως υποχρεωτικό το μάθημα της ιστορίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου για να γνωρίζουν οι φοιτητές τις εκκλησιαστικές τους ρίζες.

Ήταν εμφανές ότι ο π. Καλύβας ο οποίος θεωρούσε τον ομφάλιο λώρο της εκκλησίας της Αμερικής με το Φανάρι ως τροχοπέδη στην ανάπτυξή της, άνοιγε μέτωπο με το νέο αρχιεπίσκοπο που κόμιζε την αρχή της επανόδου στις παραδόσεις της Ορθοδοξίας και της συγκόλλησης της σχέσης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Στις 18 Νοεμβρίου 1996 σε μια έντονη επιστολή τους προς τον αρχιεπίσκοπο και την επαρχιακή σύνοδο τρεις φοιτητές της σχολής, ο ληξίαρχος, αρχιμανδρίτης δρ Κλεόπας Στρογγύλης, και δύο κληρικοί φοιτητές, οι αρχιμανδρίτες Αντώνιος Παπαθανασίου και Ιάκωβος Βασιλείου καταγγέλλουν ότι στη Θεολογική Σχολή επικρατεί κλίμα αφελληνισμού, ότι διώκονται οι φοιτητές εξ Ελλάδος και ότι η λειτουργία διδάσκεται και τελείται κατά το πλείστον στην αγγλική γλώσσα, ζητούν δέ την παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου για την αποκατάσταση των πραγμάτων.

Στην επιστολή μιλούν ανοικτά για "ακαδημαϊκή στασιμότητα, διοικητική αναποτελεσματικότητα και κατάχρηση, καθώς και εσωτερικές διαμάχες" και κάνουν λόγο για "ανθελληνικό, αντικληρικό αντιπατριαρχικό κλίμα και τάση κατά του αγάμου των κληρικών".  Εντόπιζαν επίσης "ελλείψεις και ανεπαρκή γνώση των κληρικών μας σε θέματα λειτουργίας, (εκκλησιαστικής) μουσικής, ελληνικής γλώσσας, παραδόσεως, καθώς και σε άλλους τομείς που είναι βασικοί για τη διακονία τους στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία".

Το γράμμα κατέληγε σε έντονη έκκληση προς τον αρχιεπίσκοπο να παρέμβει στις υποθέσεις της Σχολής, έτσι ώστε να επαναδομηθεί και να καταστεί κατάλληλη για την εκκλησιαστική αποστολή της.

Το επεισόδιο που όπλισε τους αντιπάλους του

Στις 27 Φεβρουαρίου 1997 συνέβη ένα επεισόδιο στη Σχολή που έμελλε να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος του πολέμου εναντίον του Σπυρίδωνος από το κατεστημένο των εκκλησιαστικών παραγόντων της Αμερικής εν γένει.

Στα εγκαίνια της ελληνικής πτέρυγας του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης (19 Απριλίου 1999), με τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη, τη σύζυγό του Δάφνη και τον Μάικλ Τζαχάρη, που υπήρξε συμπρωταγωνιστής της ανατροπής του.

Το συμβάν έλαβε χώρα στον κοιτώνα ενός απ' τους αρχιμανδρίτες και συντάκτες της παραπάνω επιστολής. Επρόκειτο για παρεξήγηση μεταξύ ενός απ' τους αρχιμανδρίτες με ένα άλλο φοιτητή που κατέληξε σε χειροδικία. Παρά το γεγονός ότι οι δύο φοιτητές συμβιβάσθηκαν αργότερα, ο πρόεδρος π. Καλύβας κατέβαλε συντονισμένες προσπάθειες για να διερευνηθεί το επεισόδιο διορίζοντας πειθαρχική επιτροπή με πρόεδρο τον π. Εμμ. Κλάψη (6-3-1997). Ένα περίπου μήνα αργότερα η επιτροπή έλαβε απόφαση να αποβάλει από τη Σχολή τον αρχιμανδρίτη που ήταν αναμιγμένος στο επεισόδιο (π. Καλλίστρατο Οικονόμου, φοιτητή στο πρόγραμμα Μάστερς) ενώ ταυτόχρονα επέπληττε την άλλη πλευρά. Τέλος, ανακοινώθηκε στους φοιτητές ότι είχαν δικάιωμα υποβολής έφεσης στον πρόεδρο της Σχολής εντός 48 ωρών, η οποία παραδόθηκε τελικά για εξέταση στον κοσμήτορα.

Ο αρχιεπίσκοπος ζήτησε από τους ιθύνοντες να κλείσει σύντομα η υπόθεση και να μη δοθεί δημοσιότητα στο θέμα για να μη ζημιωθεί το γόητρο του ιδρύματος και της εκκλησίας. Ωστόσο, οι αποφάσεις της πειθαρχικής επιτροπής διέρρευσαν στον τύπο πριν καν εξετασθεί η έφεση και ψίθυροι άρχισαν να κυκλοφορούν στο χώρο της σχολής προκειμένου να δυσφημισθούν οι αρχιμανδρίτες και γενικά οι έλληνες φοιτητές (...).

Έτσι ανοίγουν οι κρουνοί της δημοσιότητας, όπου περνάει το μήνυμα ότι ο αρχιεπίσκοπος προσπάθησε να συγκαλύψει το σκάνδαλο για να προστατεύσει τους "ομοφυλόφιλους φοιτητές", θέμα που παίρνει απρόβλεπτες διαστάσεις στον ελληνικό τύπο. Ένα κατασκευασμένο ροζ σκάνδαλο γίνεται ο πρώτος εφιάλτης του Σπυρίδωνος (...).

Όλοι οι θιγμένοι κινητοποιήθηκαν στην ίδρυση της ιστοσελίδας "Βοήθεια" και αργότερα κατόρθωσαν να περάσουν τις θέσεις τους στην εφημερίδα της Βοστώνης "The Boston Globe" και σε άλλες αμερικανικές εφημερίδες. Το κύριο μήνυμα τους προς την ομογένεια και ευρύτερα ήταν ότι η αντιακαδημαϊκή απομάκρυνσή τους από τη Σχολή οφείλετο στο ότι δεν συγκάλυψαν το "ομοφυλοφιλικό" λεγόμενο σκάνδαλο.

Παράλληλα, η βοηθός του π. Καλύβα Βάλερι Καράς συνέτασσε εκθέσεις επί εκθέσεων (Ιούλιος 1997), τις οποίες απέστελνε στις ακαδημαϊκές επιτροπές αξιολόγησης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων τόσο της Νέας Αγγλίας όσο και σε παναμερικανικό επίπεδο καθώς και στις ορθόδοξες θεολογικές ανά τον κόσμο σχολές κατηγορώντας την αρχιεπισκοπή Αμερικής για καταστρατήγηση του καταστατικού της σχολής και κατάργηση της ακαδημαϊκής ελευθερίας (...).

Οι καταγγελίες αφορούσαν στην καταπάτηση του καταστατικού της σχολής από την αρχιεπισκοπή στην περίπτωση της μετάθεσης των καθηγητών αλλά και σε άλλα σημεία. Στο μεταξύ, το θέμα είχε πάρει ενεξέλεγκτες διαστάσεις στον ομογενειακό, τον ελληνικό αλλά και τον αμερικανικό τύπο βάζοντας στο στόχαστρο το Σπυρίδωνα. Παράλληλα, άρχισε να ανθίζει μια παρεκκλησιαστική οργάνωση, η GOAL (Greek Orthodox American Leaders, τουτέστιν Ελληνορθόδοξοι Αμερικανοί Ηγέτες) η οποία υιοθέτησε την ιστοσελίδα "Βοήθεια" και έβαλλε συνεχώς κατά του Αρχιεπισκόπου αλλά και του Πατριαρχείου ζητώντας με ανοικτή επιστολή (25-3-1998) την απομάκρυνση του πρώτου μέχρι την 1η Μαίου 1998.

Μετά από περιπέτειες δύο χρόνων και ανελέητη κριτική για το έργο του αρχιεπισκόπου, το Ελληνικό Κολλέγιο και η Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού έλαβαν την άνοιξη του 1999 επιστολές επαναβεβαίωσης του ακαδημαϊκού τους στάτους τόσο σε τοπικό επίπεδο από τον Οργανισμό Σχολέιων και Κολεγίων της Νέας Αγγλίας (New England Association of Schools and Colleges - NEASC) στις 11 Μαϊου 1999 όσο και σε παναμερικανικό επίπεδο από τον Σύνδεσμο Θεολογικών Σχολών (Association of Theological Schools - ATS) στις 25 Ιουνίου 1999. Και οι δύο οργανισμοί ζήτησαν απλώς τη διευκρίνιση ορισμένων σημείων των κανονισμών της σχολής για να μην υπάρχει ασάφεια ως προς τη σχέση των καθηγητών που ήταν συγχρόνως και ιερείς με την αρχιεπισκοπή.

Τούτη η διπλή επικύρωση από τους δύο ακαδημαϊκούς φορείς ήταν προσωπική νίκη του αρχιεπισκόπου. Ηρθε όμως εξαιρετικά αργά, λίγες μόλις μέρες πριν από το τέλος και δεν κατόρθωσε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που είχαν οδηγήσει στον ανηλεή πόλεμο. Η ηθική ικανοποίηση ήταν ο μόνος καρπός τόσου αγώνα.

Οσο για τους καθηγητές επανέκαμψαν στις θέσεις τους με απόφαση των διαδόχων πριν ακόμη ενθρονισθεί ο Δημήτριος αμειβόμενοι προφανώς για τον αγώνα εξόντωσης ενός αρχιεπισκόπου που τόλμησε να ζητήσει τομές στο κατεστημένο...

Χωρίς συνεταίρους

Στη δίνη ενός άγνωστου τοπίου βρέθηκε ο αρχιεπίσκοπος πριν ακόμη αναλάβει τα νέα του καθήκοντα καθώς απέρριπτε την ιδέα της δημιουργίας εντυπώσεων μόνο από ψιθύρους και διαδρομιστές. Ζυγίζοντας την κατάσταση από μακρυά προσπάθησε να αξιοποιήσει τα πρόσωπα που στήριζαν τον θεσμό του Πατριαρχείου πιστεύοντας ότι είχε κατ'αρχή κάποιους φυσικούς συμμάχους.

Η επιλογή των δύο ιερέων (του π. Λεοντή στην πρωτοσυγκελλία και του π. Καρλούτσου στις δημόσιες σχέσεις), οι οποίοι διατηρούσαν κρυφό από τον Ιάκωβο πατριαρχικό λογαριασμό στις ΗΠΑ, ερχόταν ως φυσική συνέπεια της αφοσίωσής τους στο Φανάρι. Η διαμάχη τους, βέβαια, για τον επίμαχο λογαριασμό προκάλεσε απορίες στο νέο προκαθήμενο που γρήγορα προχώρησε σε δραστικές λύσεις.

Εξω από τον Λευκό Oίκο μετά τη συνάντησή του με τον πρόεδρο Κλίντον. Η παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου για το γιουγκοσλαβικό τον Μάρτιο του 1999 προκάλεσε τη δυσφορία της ελληνικής κυβέρνησης.

Η επάνοδος του π. Καρλούτσου στο μέγαρο του Μανχάτταν δημιούργησε ατμόσφαιρα ρεβανσισμού, ενώ το κλίμα επιδεινώθηκε με την προσπάθεια αποπομπής των ανωτέρων του κληρικών, τουτέστιν του επισκόπου Ολύμπου Ανθίμου και του Μελόης Φιλόθεου. Γρήγορα ο παντοδύναμος κληρικός, οποίος διέδιδε για τον αρχιεπίσκοπο ότι ήταν «προσωρινός και υπό δοκιμήν» πέρασε στην αντίπερα όχθη αντιστρατευόμενος κάθε του ενέργεια και συσπειρώνοντας όσους «οικονομικά κραταιούς» είχε υπό τον έλεγχό του.

Ο άνθρωπος που ένα χρόνο πριν διακήρυσσε ότι ο Σπυρίδων ήταν της απολύτου επιλογής του αναδείχθηκε σε μαινόμενο πολέμιο, μεταφέροντας πληροφορίες και δικό του υλικό στο Κέντρο της Ορθοδοξίας. Ο π. Αλεξ Καρλούτσος στράφηκε εναντίον του αρχιεπισκόπου όταν διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να επιβάλει την άποψή του στο αρχιεπισκοπικό μέγαρο και ότι ο νέος ηγέτης της Εκκλησίας ήταν αποφασισμένος να ασκήσει τα καθήκοντά του χωρίς συνεταίρους.

Ο νέος ισχυρός άνδρας της Εκκλησίας της Αμερικής -σε πείσμα των εντολοδόχων του Πατριαρχείου-θα ήταν απόλυτη επιλογή του Σπυρίδωνος και άκουγε στο όνομα π. Γεώργιος Πασσιάς.

Ο δυναμισμός και η πολυδιάστατη προσωπικότητα του πρωτοσυγκέλλου Πασσιά προκαλούσε δυσφορία στην Κωνσταντινούπολη, καθώς οι διαδρομιστές μετέδιδαν ότι είχε υπό τον έλεγχό του τον αρχιεπίσκοπο ενώ ο ίδιος ελεγχόταν από τον ηγούμενο Εφραίμ.

Ακόμη και οι άνθρωποι του αρχιεπισκόπου φερόνταν ενοχλημένοι με την επιρροή του πρωτοσυγκέλλου αγνοώντας βέβαια ότι η ικανότητα και η αποτελεσματικότητα του επιτελικού στελέχους του δεν άφηνε περιθώρια στον προκαθήμενο για διαμφισβητήσεις.

Ο πόλεμος για τον π. Πασσιά εκ των ένδον και των έξω πήρε μορφή καταιγίδας τους τελευταίους μήνες της διακονίας του Σπυρίδωνος στην Αμερική. Τα πιεστικά διλήμματα για την αποπομπή του πρωτοσύγκελλου έμπαιναν καθημερινά από εχθρούς και φίλους του αρχιεπισκόπου.

Όμως ο ηγέτης της Εκκλησίας παρά το πολιτικό κόστος κράτησε μέχρι το τέλος τον άνθρωπο που συμβάδιζε με το δικό του όραμα για μια Εκκλησία μεγάλη και κραταιή. Όσο κι αν οι κασσάνδρες προδίκαζαν το τέλος, ο Σπυρίδων δεν απογυμνώθηκε από τους δικούς του ανθρώπους, στηρίζοντας τις επιλογές του μέχρις εσχάτων.

Ημερομηνία λήξεως

Η επίσκεψη του πατριάρχη στην Αθήνα σηματοδότησε την τελική ευθεία της κρίσης, καθώς γινόταν πια καταφανές ότι οι μέρες του Σπυρίδωνος στον αρχιεπισκοπικό θώκο από την άνοιξη του 1999 μετρούσαν αντιστρόφως.

Την καχυποψία για την έσχατη κίνηση του Βαρθολομαίου στην Αθήνα, όπου έθεσε ζήτημα Σπυρίδωνος στον πρωθυπουργό της Ελλάδας ξαφνικά και απρόσμενα, ενίσχυσαν κάποιες περίεργες συμπτώσεις. Η επίσκεψη του μητροπολίτη Χαλκηδόνος Ιωακείμ στην Αμερική, όπου συναντήθηκε με τους μεγιστάνες της ομάδας Καρλούτσου (Παγιάβλα, Τζαχάρη κ.ά.) καθώς και η επιταγή του Αλεξ Σπανού, ύψους ενός εκατομμυρίου δολαρίων, για την αγορά της πατριαρχικής κατοικίας υπήρξαν οι καθοριστικοί λόγοι της τελικής απόφασης του Βαρθολομάιου να τελειώνει με το Σπυρίδωνα χωρίς καθυστερήσεις..

Το Φανάρι με τη μεσολάβηση του π. Καρλούτσου είχε πεισθεί οριστικά ότι ο αρχιεπίσκοπος δε θα μπορούσε να κομίσει «μεγάλα δολάρια» στην Πόλη, αφού είχε διακόψει τις σχέσεις του με τους καθιερωμένους μεγαλοπαράγοντες δωρητές του. Ο Αλεξ Σπανός, ο Μάικλ Τζαχάρης και άλλοι ισχυροί επένδυαν μόνο στην εξόντωση του προκαθημένου.

Άλλωστε, κύκλοι περί την πατριαρχική αυλή με μια απίστευτη κυνικότητα εκείνες τις μέρες καταδίκαζαν την τακτική του Σπυρίδωνος να απομακρύνει από τη διοίκηση της Αρχιεπισκοπής τους πεινασμένους για εξουσία μεγιστάνες, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «Η Εκκλησία δεν είναι φιλανθρωπικό ίδρυμα».

Ετσι, πνιγηρό και παράφορο διαγραφόταν το τοπίο στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής την άνοιξη του 1999 όταν οι σειρήνες άρχισαν να καλούν από το κέντρο της εξουσίας να παραιτηθεί ο πρωτοσύγκελλος Πασσιάς. Το σχέδιο του Φαναρίου από εξαμήνου ήταν να απογυμνωθεί ο αρχιεπίσκοπος από τους συνεργάτες του, να μείνει μόνος για να αποκεφαλισθεί ευκολότερα.

Την ίδια στιγμή η οργανωμένη ομογένεια από όλα τα κέντρα της έστελνε επιστολές στήριξης του προκαθημένου προς το Πατριαρχείο, το οποίο όμως φαινόταν να αναγνωρίζει μόνο την παραεκκλησιαστική οργάνωση GOAL, αφού θεωρούσε την στημένη ιστοσελίδα της και τα κατευθυνόμενα δημοσιεύματά της πειστικότερα των θεσμικών εκπροσώπων της ελληνοαμερικάνικης ομογένειας.

Άλλωστε, ο διορισμός δύο επώνυμων μελών της GOAL (Πίτερ Ντίον και Τζόν Κόλλις) στην εκτελεστική επιτροπή του Αρχιεπισκοπικού Συμβουλίου ένα χρόνο μετά την έξωση του Σπυρίδωνος απέδειξε αυτή τη θλιβερή πραγματικότητα που βίωνε ο ελληνισμός της Αμερικής μέσα σε πλήρη άγνοια.

Οι μεθοδεύσεις του κέντρου της Ορθοδοξίας και του παράκεντρου της Αμερικής, οι ίντριγκες, οι παρασκηνιακές κινήσεις, οι προσπάθειες υπονόμευσης του Σπυρίδωνος έπαιρναν τεράστιους τίτλους στις ελληνικές εφημερίδες οδηγώντας το μέσο αναγνώστη στο συμπέρασμα ότι η ποιμαντορία του είχε άμεση ημερομηνία λήξεως.

Στο μεταξύ, αρχιερείς του Πατριαρχείου και μητροπολίτες της Αμερικής παράζευαν το θρόνο του συνιεράρχη τους βάζοντας στο παιχνίδι των πιέσεων την ελληνική κυβέρνηση που τώρα μπορούσε να παίζει άνετα στη σκακιέρα των εξελίξεων, αφού οι σχέσεις είχαν γεφυρωθεί με την απομάκρυνση του Θεόδωρου Πάγκαλου από το υπουργείο εξωτερικών και τη διαρκή διαμεσολάβηση του Γρηγόρη Νιώτη μεταξύ Αθήνας-Κωνσταντινούπολης.

Ο προκαθήμενος μακριά από τις διαπλοκές συνέχιζε να δουλεύει επί δωδεκάωρα στην Αρχιεπίσκοπή, θεατής ενός έργου του οποίου πρωταγωνιστές ήταν οι άνθρωποι της Εκκλησίας, οι δικοί του άνθρωποι. Ήταν αποφασιμένος να μην τους κάνει τη χάρη να παραιτηθεί από μόνος του.Τώρα πλέον πίστευε ότι είχε χρέος απέναντι στον κόσμο του να μέινει όρθιος στις επάλξεις «άχρι τέλους».

Στην τελική ευθεία

Είχε βεβαίως προηγηθεί ένα ταξίδι του Μητροπολίτη Χαλκηδόνος Ιωακείμ το Μάιο στην Αμερική, όπου συγχρωτιζόταν με τον π.Αλεξ Καρλούτσο και τον κύκλο των εκατομμυριούχων φίλων του, οι οποίοι του μετέφεραν ότι ο Σπυρίδων ήταν απομονωμένος από τα μεγάλα συμφέροντα και τα μεγάλα δολάρια του ελληνοαμερικάνικου κατεστημένου.

Η επιταγή του ενός εκατομμυρίου δολαρίων από τον μεγιστάνα Αλεξ Σπανό για την αγορά πατριαρχικής κατοικίας στην Πόλη, η οποία παραδόθηκε στον Πατριάρχη στις αρχές Μαίου από τον χρηματοκομιστή π. Καρλούτσο φαίνεται ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην απόφαση του Βαρθολομάιου να τελειώνει με το Σπυρίδωνα εδώ και τώρα. Το προγραμματισμένο ταξίδι του στην Ελλάδα αποτέλεσε απλώς τη χρυσή ευκαιρία του...

Έγραφε τότε η Ελευθεροτυπία της Κυριακής με τίτλο "Δολλάρια ροκανίζουν το θρόνο" ότι ενώ η κατάσταση στην ομογένεια της Αμερικής τελούσε εν αιθρία αφού η σχέση του Σπυρίδωνος με τους μητροπολίτες είχε αποκατασταθεί, η δικαστική ρήξη με την παρεκκλησιαστική οργάνωση GOAL είχε κλείσει, η δρομολόγηση του θέματος της παιδέιας προχωρούσε με το πόρισμα της επιτροπής Ρασσιά και η παρέμβαση του Σπυρίδωνος στα εθνικά θέματα ήταν πλέον δυναμική, ξαφνικά μετά την επιταγή τα πράγματα άλλαξαν άρδην και ο Βαρθολομάιος προσπάθησε να ανακινήσει θέμα κρίσης εμπλέκοντας ακόμη και την ελληνική κυβέρνηση:

"Κατά την εκτίμηση εκκλησιαστικών παρατηρητών νέα στροφή στην υπόθεση έδωσε αποκαλυπτικό άρθρο του κυριακάτικου "'Έθνους", όπου επισημαίνονται ως καταλύτες της όλης επιχείρησης για αντικατάσταση του κ. Σπυρίδωνα τα παρακάτω δύο σημεία:

1) η έντονη κινητικότητα του αρχιεπισκόπου κ. Σπυρίδωνα κατά το τελευταίο εξάμηνο για το Κυπριακό και τα άλλα εθνικά θέματα,
2) οι υπολογίσιμες δωρεές που ορισμένοι πάμπλουτοι ομογενείς, αντίπαλοι του κ. Σπυρίδωνα, έκαμαν πρόσφατα στο Φανάρι.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ιδιαίτερα ανησυχητική φαίνεται για τη Τουρκία η αποτελεσματική παρέμβαση του αρχιεπισκόπου κ. Σπυρίδωνα για συντονισμό του ελληνο-αμερικανικού λόμπυ και ανάληψη, για πρώτη φορά στην ιστορία της ομογένειας, κοινής δράσης εκ μέρους όλων των μεγάλων ελληνο-αμερικανικών οργανισμών και παραγόντων για το Κυπριακό (εν όψει της 25ης επέτειου της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο). Θεωρείται βέβαιο, ότι η κινητικότητα του κ. Σπυρίδωνα έχει προβληματίσει σοβαρά την Τουρκία, δημιουργόντας ταυτόχρονα ένταση στις σχέσεις του Φαναρίου με την 'Αγκυρα που δεν φαίνεται διατεθιμένη να αφήσει εκτός ελέγχου τις απειλητικές γι' αυτήν δυνάμεις του μεγαλύτερου τμήματος της ελληνικής ομογένειας του εξωτερικού. («Πρωινή»)

Μέσα σ' αυτό το κλίμα και με μια απίθανη φημολογία να πλανιέται ότι η αντικατάσταση του Σπυρίδωνος ήταν θέμα ημερών κυλούσαν οι πρώτες μέρες του Ιουνίου σφίγγοντας τον κλοιό γύρω από τον αρχιεπίσκοπο. Ο πόλεμος νεύρων με διαρροές στον τύπο, ότι στην επόμενη σύνοδο ή τη μεθεπόμενη θα αποφασιζόταν η τύχη του, συνεχιζόταν ανελέητα.

Μέσα στην ανησυχία των ημερών έπεσαν τα συνθήματα για αντικατάσταση του πρωτοσυγκέλλου του π. Γεώργιου Πασσιά. Ο Πατριάρχης σε όλες τις προηγούμενες συναντήσεις του με τον Αρχιεπίσκοπο έθιγε συνεχώς το θέμα του Πασσιά. Οι πολέμιοι συνέδεαν τον πρωτοσύγγελο με το μοναχό Εφραίμ εξαπολύοντας τη γνωστή κινδυνολογία περί "εφραιμοκρατίας" στην Αρχιεπισκοπή Αμερικής.

Κάτω από την πίεση των γεγονότων και ενώ ο προκαθήμενος υπεράσπισε τον άνθρωπό του μέχρις εσχάτων στις 15 Ιουνίου τον κάλεσε στο γραφείο του παρουσιάζοντάς του ανάγλυφα τη μή αναστρέψιμη πραγματικότητα. Ο πρωτοσύγκελλος έθεσε τον εαυτό του στη διαθεσιμότητα του αρχιεπισκόπου.Οι δύο άντρες έμπλεοι συγκίνησης έβλεπαν καθαρά ότι τώρα το τέλος χτυπούσε τις πύλες.

Ο αρχιεπίσκοπος γράφοντας σχετικά στο Φανάρι δεν ήταν διατεθειμένος ούτε στα ύστατα να θυσιάσει την αλήθεια. Είχε τη λεβεντιά να εκθειάσει με ενθουσιασμό τα προσόντα του άνδρα γνωρίζοντας ότι παρέδιδε στα θηρία την κεφαλή του πιο έμπιστου και ικανού ανθρώπου που γνώρισε κατά την τρίχρονη ποιμαντορία του στην Αμερική. Ο πρωτοσύγκελλος θα ήταν το εξιλαστήριο θύμα για την εξαγορά λίγου μόλις χρόνου...

"Λόγου πολλού και αύθις γινομένου ενταύθα τε και αλλαχού περί του πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Πασσιά, Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της Ι. Αρχιεπισκοπής Αμερικής, υποβάλλω ευλαβώς τη Υμετέρα σεπτή Κορυφή τακόλουθα :

Ο ειρημένος κληρικός, αναλαβών προ διετίας καθήκοντα Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου εν τη Ι. Αρχιεπισκοπή Αμερικής, ήχθη τελικώς εις την απόφασιν, όπως αποχωρήση της θέσεως ταύτης εντός του τρέχοντος μηνός Ιουνίου.

Η αποχώρησις του δυναμικού τούτου στελέχους της Ι. Αρχιεπισκοπής θέλει βεβαίως δημιουργήσει δυσαναπλήρωτον κενόν, δεδομένων της οξυδερκείας, της μεγάλης διοικητικής πείρας και της εις τον Αρχιεπίσκοπον απολύτου πιστότητος αυτού.

Επίσης θέλει οπωσούν δυσχεράνει εν τω εγγύς τουλάχιστον μέλλοντι τας συνεννοήσεις μεταξύ της Ι. Αρχιεπισκοπής και των εκπροσώπων του ενταύθα μοναχισμού εν όψει της επικειμένης διευθετήσεως του θέματος του ομοιομόρφου καταστατικού των ιερών μονών της Ι. Αρχιεπισκοπής, καθ' ότι ο εν λόγω, ως φίλος του μοναχισμού, απετέλει πολύτιμον όντως προς αυτόν γέφυραν, διαδραματίσας πέρυσι αποφασιστικόν πρόσωπον εν τω θέματι της καταργήσεως της αντικανονικής αναφοράς του ονόματος του πανοσιολογιωτάτου αρχιμανδρίτου Εφραίμ εν ταις ακολουθίαις των ενταύθα ανδρώων και γυναικείων μονών.

Και ναι μεν εις βάρος του ειρημένου σεμνού κληρικού (ως άλλωστε και άλλων κληρικών υπεύθυνον εν τη εκκλησιαστική διοικήσει κατεχόντων θέσιν, αλλά και αυτού τούτου του γράφοντος), διετυπούντο διαρκώς και ακαταπαύστως ποικίλαι κατηγορίαι, αίτινες όμως, εξονυχιστικώς εξεταζόμεναι λόγω του άκρως παραπληροφοριακού ενταύθα περιβάλλοντος, απεδεικνύοντο πάντοτε ως ανυπόστατοι και εν τελευταία αναλύσει ως προερχόμεναι εκ του υπεραμυνομένου δήθεν των συμφερόντων της Εκκλησίας γνωστού ολιγομελούς κύκλου.

Όπως ποτ'αν ή, ο περί ού ο λόγος, καταστάς αδίκως σημείον αντιλεγόμενον, απεφάσισε πρότριτα, όπως αποχωρήση της διοικητικής αυτού εν τη Ι. Αρχιεπισκοπή θέσεως και επανέλθη οσονούπω εις την εφημεριακήν διακονίαν."

Οι επόμενες μέρες εκτυλίχθηκαν χωρίς ανάσα καθώς οι ελληνικές εφημερίδες οργίαζαν δημοσιεύοντας συνεχώς άρθρογραφήματα για πιθανή έξωση του Αρχιεπισκόπου. Την ίδια στιγμή όλες οι μεγάλες οργανώσεις της ελληνικής ομογένειας στην Αμερική με επιστολές τους πρός το Πατριαρχείο υπερασπιζόταν με θέρμη το Σπυρίδωνα και το έργο του. Η ΑΧΕΠΑ, το ΣΑΕ, το Εθνικό Συμβούλιο και πολλές τοπικές οργανώσεις του Ελληνισμού της Αμερικής βομβάρδιζαν το Πατριαρχείο με επιστολές υποστήριξης του πνευματικού τους ηγέτη.

Τέλος, εκατοντάδες πιστοί έγραφαν στον Πατριάρχη προσπαθώντας να αναστρέψουν την πρό πολλού ειλημμένη απόφαση. Κάποιοι κατηγορούσαν ευθέως το Φανάρι για "ηθική αυτουργία" στις κρίσεις που κατά περιόδους προέκυψαν στην Εκκλησία της Αμερικής με κίνδυνο να διασπασθεί η ενότητα του Ελληνισμού.

Οι Φαναριώτες στην ύστατη προσπάθειά τους να εμπλέξουν την ελληνική κυβέρνηση στο θέμα της έξωσης του Σπυρίδωνα στις αρχές Ιουλίου ζήτησαν συνάντηση πατριαρχικής αντιπροσωπείας με τον πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη για να παραπεμφθούν τελικά στη διεύθυνση εκκλησιαστικών υποθέσεων του υπουργείου εξωτερικών.

Ήταν φανερό ότι ο Κώστας Σημίτης δεν ήθελε να επωμισθεί τις αντιδράσεις του Ελληνισμού της Αμερικής σε περίπτωση απομάκρυνσης του Σπυρίδωνος. Άλλωστε ο ίδιος δεν είχε πρόβλημα συνεργασίας με τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής για τον οποίο είχε δηλώσει κατά την επίσκεψή του στην Αρχιεπισκοπή επ ευκαιρία του εορτασμού των 50 χρόνων του ΝΑΤΟ λίγο νωρίτερα (20-4-1999):

"Πρέπει να επιστρατεύσουμε όλη τη βοήθειά μας πρός τον Αρχιεπίσκοπο και την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία και να προωθήσουμε όλες τις δραστηριότητες της ελληνικής ομογένειας που αναπτύσσεται εδώ στις ΗΠΑ".

Ενώ, λοιπόν, τα σενάρια του Φαναρίου για εμπλοκή της ελληνικής κυβέρνησης στην απομάκρυνση του Σπυρίδωνος εντείνονταν καθημερινά με πηχυαίους τίτλους στις ελληνικές εφημερίδες, ο υπουργός εξωτερικών της Ελλάδας Γεώργιος Παπανδρέου στις 30 Ιουνίου, περνώντας από τη Νέα Υόρκη για ένα μόλις 24ωρο, είδε τον αρχιεπίσκοπο και συνομίλησε μαζί του αναλύοντας τις προοπτικές συνεργασίας στο επίπεδο της εκπαίδευσης και των γενικότερων θεμάτων της ελληνικής ομογένειας.

Εκείνο που ενοχλούσε περισσότερο τον απλό αναγνώστη εκείνες τις ηλιοκαμμένες πρώτες ημέρες του Ιουλίου ήταν η απελπισμένη προσπάθεια των "δελφίνων" του αρχιεπισκοπικού θρόνου να κάνουν συμφωνία με το Φανάρι για την αντικατάσταση. Ετσι, όπως σχολίαζαν τότε εκκλησιαστικοί κύκλοι της Αθήνας, «σε μια πρωτοφανή, αήθη, αντικανονική και συνωμοτική πρακτική» ο επίσκοπος Βρεσθένης Δημήτριος, ο αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός και ο μητροπολίτης Χόγκ Κόγκ Νικήτας πηγαινοέρχονταν στην Κωνσταντινούπολη παζαρεύοντας το θώκο του συνιεράρχη τους ενώ εκείνος δεν είχε υποβάλει ακόμη την παραίτησή του.

Τώρα "διεμερίζοντο τα ιμάτιά του εαυτοίς και επί τον ιματισμόν του έβαλλον κλήρον"... οι δελφίνοι και οι Φαναριώτες που τρία χρόνια πριν ψήφιζαν το Σπυρίδωνα ως αρχιεπίσκοπο Αμερικής παμψηφεί μέσα σε ωσαννά και εγκώμια ...

Αντί επιμέτρου

Κάπου εδώ τελειώνει η ιστορία ενός βιβλίου που μέσα από τις σελίδες του προσπαθεί να ρίξει φως στη ζωή και τη διακονία ενός ιεράρχη, ο οποίος διώχθηκε και συκοφαντήθηκε γιατί δεν συμβιβάστηκε με τις διαπλοκές και τα ιδιοτελή συμφέροντα προσώπων που εκπροσωπούσαν θεσμούς.

Μέσα από τα λίγα αποσπάσματα που είχε την ευγένεια να μού παραχωρήσει στην ιστοσελίδα του ο Κώστα Δουρίδας, προσπάθησα να σάς μεταγγίσω τη δημοσιογραφική μου αίσθηση για τον κληρικό και για τον άνθρωπο Σπυρίδωνα οδηγώντας σας στη ζωή, την παιδεία και τις επιλογές του. Στις 24 συνέχειες, που αποτελούν αναφορά στο βιβλίο «Η μοναξιά ενός Ασυμβίβαστου», δόθηκαν ανάγλυφα οι καταστάσεις που εξελίχθηκαν ραγδαία και απρόσμενα συμπαρασύροντας την ομογένεια σε ένα παιχνίδι που κανείς δεν γνωρίζει την κατάληξή του.

Τα συμπεράσματα για όσους βίωσαν τη δραματική τριετία της ποιμαντορίας του Σπυρίδωνος βγαίνουν αβίαστα. Άλλωστε, η σημερινή φάση της Αρχιεπισκοπής Αμερικής που αναζητεί απελπισμένα την ταυτότητά της ταλανιζόμενη μέσα στην απραξία για τα μείζονα θέματα της ελληνικής παιδείας και του συντονισμού του λόμπι δεν αφήνει περιθώρια για αυταπάτες.

Παράλληλα, η συζήτηση του νέου καταστατικού χάρτη της Εκκλησίας της Αμερικής στο Φανάρι την επόμενη εβδομάδα ανοίγει τους ασκούς του αιόλου για την προώθηση της αυτοκεφαλίας στη μεγαλύτερη επαρχία του θρόνου.

Το Φανάρι που πρωταγωνίστησε στην ανατροπή δύο αρχιεπισκόπων χρησιμοποιώντας τους μητροπολίτες, τις ομάδες των αυτονομιστικών τάσεων και τους «πατριαρχικούς εντεταλμένους» τώρα καλείται να πληρώσει το τίμημα των πρωτοβουλιών του.

Oι αρχιεπίσκοποι Σπυρίδων και Ιάκωβος σε δειπνο προς τιμήν της Νάνας Μούσχουρη (7 Μαρτίου 1998)

Καθώς τα ποικίλα εξουσιαστικά και οικονομικά συμφέροντα εξακολουθούν να συγκρούονται στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Αμερικής σε ένα πλέγμα προσώπων και θεσμών, το Πατριαρχείο μένει μακρινό και μόνο, αδύναμο να γεφυρώσει τα χάσματα που το ίδιο άνοιξε. Η μόνη ίσως γνώριμη τακτική του θα ήταν να στρέψει τα βέλη το στο επόμενο θύμα, που δεν θα είναι άλλος από το σημερινό αρχιεπίσκοπο ...

Πάντως, με τη δραματική παραίτηση του Σπυρίδωνος από τον αρχιεπισκοπικό θώκο της Αμερικής το καλοκαίρι του 1999 έκλεισε μια φάση στην ιστορία της Εκκλησίας και της ομογένειας της Αμερικής, που αποκαλύφθηκε ότι χρησιμοποιήθηκαν απροκάλυπτα για να εξυπηρετήσουν τα σχέδια της ηγεσίας της Ορθοδοξίας.

Μέσα στην θυελλώδη τριετία έγινε καταφανές ότι οι θεσμοί υποτάχθηκαν στην υπηρεσία μιας ομάδας συμφερόντων της αρχιεπισκοπής Αμερικής που προσέφεραν άλλοθι στη δείψα του Φαναρίου για πλήρη έλεγχο της μεγαλύτερης και πλουσιότερης επαρχίας του Θρόνου.

Το μοντέλο της αποσταθεροποίησης του Ιακώβου χρησιμοποιήθηκε στο σύνολό του και στην περίπτωση του Σπυρίδωνος με ελαφρές αποκκλίσεις όμως, αφού στη νέαμεθόδευση κλήθηκε να παίξει και ο ίδιος ρόλο καρατερίστα. Ο πρώην αρχιεπίσκοπος με την άδηλη παρουσία του στη συμπαιγνία εναντίον του διαδόχου πήρε την ηθική ικανοποίηση απέναντι στον αιώνιο αντίπαλο το Βαρθολομαίο για τη δική του έξωση από το θρόνο...

Πρωταγωνιστές της επαναλαμβανόμενης παράστασης οι "πατριαρχικοί φίλοι" που κατεύθυναν πάλι το παιχνίδι μεθοδικά και αδίστακτα υποσκάπτοντας με κάθε μέσον τον αρχιεπίσκοπο όταν ανακάλυψαν ότι δεν εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους, καταστρατηγώντας κάθε ηθική όταν εκείνος δεν συνέπλευσε με τα κελεύσματά τους. Καλοβολεμένοι σήμερα στις επιτελικές τους θέσεις μετά τη θεαματική επιστροφή τους στην αρχιεπισκοπή κρατούν τα ηνία της προσφέροντας εκδουλεύσεις στο Φανάρι.

Πιόνια του ανελέητου παιχνιδιού οι μητροπολίτες, που μέσα στην τυφλή τους ανάγκη να αυξήσουν τις εξουσίες τους δρομολόγησαν ανταρσίες και ρήξεις επί Σπυρίδωνος για να μείνουν μετά το τέλος του στα στάσιμα ύδατα των επισκοπών τους αδυνατώντας να αδράξουν τον αρχιεπισκοπικό θρόνο.

Κομπάρσοι στην περιπέτεια οι ιερείς και οι παραγοντίσκοι της Εκκλησίας της Αμερικής που επιστρατεύθηκαν για να προκαλέσουν αλυσιδωτές κρίσεις χτίζοντας ατμόσφαιρα κινδυνολογίας για διχασμό στην ομογένεια. Ικανοποιήθηκαν με τη σφαλερή εντύπωση ότι έπαιξαν ρόλο στην εκπαραθύρωση του αρχιεπικσόπου ανταμειβόμενοι με λόγια και επαίνους...

Διακινητές της κρίσης και οργανωτές των παρεκκλησιαστικών σχημάτων οι θιγμένοι παράγοντες της θεολογικής σχολής της Βοστώνης που είδαν να απειλείται η εξουσία τους στο χώρο της θεολογικής παιδείας.Αποκαστάθηκαν αμέσως μετά την παραίτηση του Σπυρίδωνος αλλά δεν έχουν αναλάβει πλήρως.

Στρατευμένοι στον κοινό αγώνα κατά του αρχιεπισκόπου οι οπαδοί της αυτοκεφαλίας και οι "αντιπατριαρχικοί κύκλοι" της Αμερικής που ανδρώθηκαν μέσα από νέες οργανώσεις ελπίζοντας σε πλήρη απεξάρτηση από το Φανάρι. Η πρόταση του νέου συντάγματος της αρχιεπισκοπής που προβλέπει καθεστώς ημιαυτοκεφαλίας τύπου Κρήτης είναι το πρώτο βήμα προς το ζητούμενο.

Συμπαίκτες της ομάδας στο τελευταίο στάδιο και κάποιοι φορείς της ελληνικής κυβένησης που έβλεπαν να χάνεται το παιχνίδι του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού στην Αμερική από τη φόρα ενός νέου αρχιερέα ο οποίος έχτιζε πάνω στη θεσμική του υπεροχή το μέλλον της ομογένειας αρνούμενος να μοιρασθεί τα κεκτημένα.

Θορυβώδης υπόκρουση της ταραχώδους εποχής οι πηχαίοι τίτλοι της ομογενειακής εφημερίδας "Εθνικός Κήρυξ" που αποτέλεσε το δέκτη των κατευθυνόμενων διαρροών από τα κέντρα και τα παράκεντρα εξουσίας επαναλαμβάνοντας το μοτίβο του Ιακώβου στην πολιτική της φθοράς του Σπυρίδωνος. Σήμερα επαναπαύεται στις δάφνες του ασκώντας κριτική στο Φανάρι και προπαγανδίζοντας την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Αμερικής.

Επιστέγασμα της τρικυμιώδους τριετίας η εκλογή του Δημητρίου, ο οποίος με την επίφαση του "πνευματικού ηγέτη" έχει αφήσει εν λευκώ τη διαχείριση της αρχιεπισκοπής στο παράκεντρο της εξουσίας συμμορφούμενος προς τις επιταγές της Μητέρας Εκκλησίας κι ας είναι γιός "καθ' υιοθεσίαν".

Τούτο το απίστευτο σκηνικό της ίντριγκας, όπου περιπλέχθηκαν παιχνίδια εξουσίας, πολιτικές σκοπιμότητες, προσωπικές φιλοδοξίες, οικονομικά συμφέροντα και εκδικητικές τάσεις τραυμάτισε θανάσιμα το κύρος του θεσμού της Εκκλησίας σηματοδοτώντας την παρακμή της στο χώρο της ομογένειας.

Απομυθοποίησε το Πατριαρχείο που φάνηκε ότι αδίστακτα κινούσε τα νήματα ενός πολέμου χαρακωμάτων προκειμένου να εξωθήσει σε παραίτηση τον ιεράρχη τον οποίο ομόφωνα είχε εκλέξει τρία χρόνια πριν.

Προβλημάτισε την ομογένεια η οποία χρησιμοποιήθηκε με κίνδυνο ακόμη και να διχασθεί για να βιώσει δραματικά την κατάρρευση των θεσμών στο όνομα των οργανωμένων συμφερόντων.

Κλόνισε οριστικά και αμετάκλητα την ενότητα της Εκκλησίας της Αμερικής με την ανύψωση των επισκόπων σε μητροπολίτες και την ενίσχυση της αδηφαγίας τους για εξουσία.

Μετέθεσε τα μεγάλα θέματα της διασποράς "εις εύθετον χρόνον" καθώς η αλλαγή της ηγεσίας στην αρχιεπισκοπή ακύρωσε όλη τη συστηματική προετοιμασία για τα εθνικά θέματα και για την ελληνόφωνη παιδεία.

Τέλος, διέσυρε τον αρχιεπίσκοπο και τον άνθρωπο Σπυρίδωνα με τον ανηλεή πόλεμο της λάσπης εναντίον του επί μια τριετία. Στο όνομα της εκπαραθύρωσής του θυσιάσθηκαν όλες οι αρετές του, η εργασιολατρεία του, η αποτελεσματικότητά του, η πολύπλευρη παιδεία του, οι οραματισμοί του για το μέλλον της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού στην Αμερική.

Όταν εκείνος αποχώρησε μονάχος από τη σκηνή με ασυνήθη αξιοπρέπεια άφησε πίσω του για πάντα το παρακμιακό τοπίο της αρχιεπισκοπής.

[ (Έλα να δεις...) the Land of GODS
   http://douridasliterature.com/asymvivastos.html
   2002 ]