top

Σπυρίδων ... Η Παρακαταθήκη - Δεκέμβριος 2005

Πρόλογος

του βιβλίου «Σπυρίδων, Αρχιεπίσκοπος Αμερικής (1996-1999), Η Παρακαταθήκη»

γραμμένος από την Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη

Το βιβλίο αυτό είναι μια έντιμη απόπειρα να αποτιμηθούν τα έργα και οι ημέρες του Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος κατά την τριετή ποιμαντορία του στο πηδάλιο της Εκκλησίας της Αμερικής. Μέσα από τους λόγους, που ως εκκλησιαστικός ηγέτης απηύθυνε υπό μορφή εγκυκλίων ή ομιλιών στα όργανα της Αρχιεπισκοπής, στις ενορίες απανταχού της Αμερικής, αλλά και σε διάφορες εκδηλώσεις εκκλησιαστικές ή άλλες, προκύπτουν οι στόχοι τους οποίους είχε θέσει για μια ρεαλιστική προσέγγιση του μεγάλου ζητούμενου: της επιβίωσης της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού στην απύθμενη πολιτιστική χοάνη των ΗΠΑ.

Από τον τεράστιο όγκο των λόγων του επιλέχθηκαν εκείνοι που σκιαγραφούν τη γραμμή πλεύσης του σε τέσσερις μείζονες άξονες της αρχιεπισκοπικής ατζέντας: Ορθοδοξία, Ελληνική παιδεία, διοίκηση του αρχιεπισκοπικού οργανισμού και προώθηση των εθνικών θεμάτων. Επίσης, για τον ιστορικό του μέλλοντος περιλήφθηκαν στο τέλος του βιβλίου δύο εμπιστευτικές εκθέσεις του Σπυρίδωνος προς το Πατριαρχείο από τη θητεία του ως μητροπολίτη Ιταλίας και ως αρχιεπισκόπου Αμερικής, προκειμένου να διαφανεί η οπτική του για την πραγματικότητα σε αυτές τις ελληνορθόδοξες παροικίες. Τέλος, θεωρήθηκε αναγκαίο να προστεθεί και ο ιστορικός λόγος που, ως εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εκφώνησε στη Σύνοδο των Ρωμαιοκαθολικών Επισκόπων της Ευρώπης (1991) καθώς ρίχνει φως στη στάση του έναντι άλλων Χριστιανικών Εκκλησιών και Δογμάτων τόσο στην Ιταλία όσο και στην Αμερική.

Σε αυτό το βιβλίο-ντοκουμέντο θεωρήθηκε επίσης αναγκαίο να προστεθεί ως επιμύθιο ο σημαντικός λόγος του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κατά την επίσημη επίσκεψή του στην Αθήνα το 1999, ένας λόγος που αναφέρεται καθολικά στην ιστορία της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, αποτελώντας πρωτογενές υλικό για την έρευνα.

Οι λόγοι και οι εγκύκλιοι χωρίσθηκαν σε θεματικές ενότητες, που προλογίζονται ξεχωριστά, προκειμένου ο αναγνώστης να έχει τη δυνατότητα να σχηματίσει καθαρή κι απηρτισμένη εικόνα για τη δράση του ιεράρχη στην ηγεσία της Εκκλησίας στην Αμερική. Στα προοίμια των θεματικών ενοτήτων, που περιέχουν και αποσπάσματα των λόγων, επιχειρείται να καταγραφεί μια συνολική αποτίμηση του έργου του Σπυρίδωνος ως εκκλησιαστικού ηγέτη αλλά και ως ρομαντικού οραματιστή ενός μακρόβιου μέλλοντος για την ελληνική διασπορά στην Αμερική.

Το υλικό αντλήθηκε αποκλειστικά από το προσωπικό αρχείο του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος, το οποίο εμπλουτίσθηκε από στοιχεία και γεγονότα που ανέκυψαν μετά το τέλος της θητείας του, με απώτερο σκοπό να ολοκληρωθεί η έρευνα περί την ποιμαντορία του (1996-1999).

Αντικείμενο πολλής και μακράς σκέψης αποτέλεσε ο τίτλος του έργου. Επιλέχθηκε απ’ την αρχή αυτός που αναγράφεται στο εξώφυλλο, διότι θεωρώ πως το μήνυμα της μακράς εκκλησιαστικής προσφοράς του αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος ζει ως παρακαταθήκη στις καρδιές και τις σκέψεις απειράριθμων πιστών και κληρικών της Αμερικής, που, έχοντας συνείδηση της πολυσυλλεκτικής, πολυπολιτισμικής πραγματικότητας της Αμερικής, επιδιώκουν η Εκκλησία τους να παραμείνει ταγμένη στην ορθόδοξη παράδοση και η ομογένεια πιστή στις ελληνικές της ρίζες.

Γραμμή πλεύσης

Ο Σπυρίδων επικεντρώθηκε στο έργο του (1996-1999) ασκώντας ορθοδοξοκεντρική και ελληνοκεντρική πολιτική χωρίς εκπτώσεις. Παράλληλα, έθεσε τις βάσεις για μια συστηματική αντιμετώπιση των οικονομικών και διοικητικών θεμάτων της Αρχιεπισκοπής, αναθέτοντας την ηγεσία του αρχιεπισκοπικού συμβουλίου στον επιτυχημένο επιχειρηματία Γιάννη Κατσιματίδη, τον οποίο πλαισίωσε με σημαίνουσες προσωπικότητες της ομογένειας (Μιχάλη Καντούνια, Γιώργο Μπεχράκη, Νίκο Μπούρα, Χάρυ Πάππας, Τζέιμς Πάουλος, Τζορτζ Σάφιολ, Πίτερ Πάππας, Άντυ Άθενς), ενώ εκπαραθύρωσε τον μέχρι τότε μεγαλοπαράγοντα της Αρχιεπισκοπής Μάικλ Τζαχάρη ως ανεπαρκή στη διοίκηση και οικονομική διαχείριση, και μαζί το οικονομικό και νομικό του επιτελείο, τουτέστιν το διευθυντή οικονομικών Τζέρυ Δημητρίου και το νομικό σύμβουλο Μάνυ Δήμας, γνωστό για τη συνεργασία του με το μεγάλο δικηγορικό οίκο White & Case, που αναλαμβάνει το μεγαλύτερο όγκο των δικαστικών υποθέσεων της Aρχιεπισκοπής Aμερικής. Λίγο αργότερα απομάκρυνε από τον αρχιεπισκοπικό οργανισμό τον π. Άλεξ Καρλούτσο, γνωστό ως σύνδεσμο κάποιων κροίσων της ομογένειας με το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.

Ιδιαίτερα ευαίσθητος στο θέμα των οικονομικών της Αρχιεπισκοπής, μια και παρέλαβε τον οργανισμό τραυματισμένο από το σκάνδαλο της αγοραπωλησίας του Westchester επί αρχιεπισκοπείας του Ιακώβου, τοποθέτησε ως οικονομικό επόπτη τον εκλιπόντα επιχειρηματία Τζέιμς Πάουλος, με απώτερο στόχο να εξυγιάνει τα οικονομικά του οργανισμού. Την ημέρα της παραίτησής του ο αρχιεπισκοπικός οργανισμός παρουσίαζε μηδέν λειτουργικό έλλειμμα. Ένα χρέος 1,8 εκατομμυρίων δολαρίων, που είχε προκύψει από την πατριαρχική επίσκεψη στις ΗΠΑ το Νοέμβριο του 1997 σίγουρα δεν προήλθε από τη χρηστή διοίκηση του Γιάννη Κατσιματίδη (1998-1999).

Κάτω από τρομερή πολιτική πίεση ο Σπυρίδων αναγκάστηκε να χειραφετήσει το προικοδοτικό ταμείο της Ηγεσίας των 100, προκειμένου να ικανοποιήσει την αδηφάγο όρεξη ενός κύκλου μεγαλοπαραγόντων για έλεγχο της Αρχιεπισκοπής. Ήξερε πως τα παράκεντρα της εξουσίας προωθούσαν την ανεξαρτητοποίηση της Ηγεσίας των 100 από την Αρχιεπισκοπή, προκειμένου να πετύχουν την οικονομική αποδυνάμωση της τελευταίας, αλλά συναίνεσε στην παραχώρηση (1999) για να μη ρίξει κι άλλο λάδι στη φωτιά.

Παράλληλα, μετά την Κληρικολαϊκή του Ορλάντο (1998) ανέθεσε τα ηνία της Εθνικής Φιλοπτώχου στην Ευανθία Κοντάκη, υψηλόβαθμο στέλεχος του επιχειρηματικού κόσμου, ικανότατη, δραστήρια και αποτελεσματική γυναίκα, εμπιστεύοντάς της εν λευκώ την αποστολή να συσπειρώσει τα παραρτήματα της Φιλοπτώχου ανά τις ΗΠΑ, να συγκεντρώσει χρήματα για τις φιλανθρωπίες, αλλά και να διατηρήσει τα κεκτημένα της Φιλοπτώχου, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ακαδημία του Αγίου Βασιλείου. Η Ευανθία Κοντάκη επί της προεδρίας της όργωσε κυριολεκτικά τις πολιτείες των ΗΠΑ, συγκέντρωσε περί τα 4 εκατομμύρια δολάρια, συνέβαλε στην αναδιοργάνωση της Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου κατά το μέτρο του δυνατού και απέτρεψε την προσπάθεια πώλησης του τεράστιου ακινήτου της στο Γκάρισον σε κτηματομεσιτική εταιρεία υπό την ενορχήστρωση του π. Άλεξ Καρλούτσου και του Μάικλ Τζαχάρη (1).

Στο θέμα των ορθόδοξων θεσμίων ο Σπυρίδων υπήρξε άτεγκτος. Πίστευε πως η επιστροφή σε μια γνήσια μορφή ορθοδοξίας ήταν μονόδρομος για την επιβίωση της Εκκλησίας της Αμερικής στην πολυσυλλεκτική, πολυπολιτισμική και πολυδογματική κοινωνία των ΗΠΑ. Έτσι, επιδιώκοντας να θέσει νέα θεμέλια στην εκπαίδευση των ορθόδοξων θεολόγων και κληρικών της Αμερικής, στράφηκε πρώτα προς τη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστόνη, αρχίζοντας την εκκαθάριση από τα μέσα.

Επίσης, αγκάλιασε το μοναχισμό, γεφυρώνοντας το χάσμα που είχε ανακύψει επί του προκατόχου του Ιακώβου μεταξύ μονών και Αρχιεπισκοπής, ενώ ταυτόχρονα προσπάθησε να επανεισαγάγει μια γνήσια παραδοσιακή μορφή ορθόδοξης λατρείας στις ενορίες.

Οσον αφορά στην ελληνόφωνη παιδεία, ο ιεράρχης προσπάθησε να εντοπίσει τα ελλείμματά της, αναθέτοντας σε μια ακαδημαϊκή επιτροπή έρευνας, υπό την προεδρία του γνωστού καθηγητή Τζον Ρασσιά, να αποτυπώσει σε παναμερικανικό επίπεδο την κατάσταση της προσφερόμενης εκπαίδευσης στα σχολεία του αρχιεπισκοπικού οργανισμού, με σκοπό να αξιοποιήσει άμεσα τις τεκμηριωμένες υποδείξεις των επιστημόνων-μελών της επιτροπής. Ταυτόχρονα, εξήγγειλε την ενίσχυση των ελληνικών σπουδών στη Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού, ενώ προχώρησε στην ίδρυση της έδρας Ελληνικών και Βυζαντινών Σπουδών, την οποία είχε προικοδοτήσει εξ ολοκλήρου η οικογένεια του μεγάλου ευεργέτη της Αρχιεπισκοπής Μιχάλη Καντούνια.

Οσον αφορά στην αλλαγή του συντάγματος (καταστατικού) της Αρχιεπισκοπής, ο Σπυρίδων διατήρησε μέχρι τέλους τις επιφυλάξεις του, προβάλλοντάς τες με σαφήνεια και ισχυρά επιχειρήματα στο Σεπτό Κέντρο της Ορθοδοξίας. Παρατηρώντας εκ του σύνεγγυς την κατάσταση στην Αρχιεπισκοπή των ΗΠΑ, αρνήθηκε να συμμετάσχει στη λογική του διαμελισμού της με την ανύψωση των επισκοπών σε μητροπόλεις. Ήταν της άποψης πως η μητροπολιτοποίηση των επισκοπών θα αποδυνάμωνε αφενός το ρόλο του αρχιεπισκόπου ως συνδετικού κρίκου και εκφραστή του ενιαίου ελληνικού στοιχείου στην Αμερική, ενώ θα χαλάρωνε ακόμη περισσότερο τους δεσμούς των απομεμακρυσμένων επισκοπών με την αρχιεπισκοπική έδρα της Νέας Υόρκης, προκαλώντας άγνωστες συνέπειες για τη διατήρηση κοινής γραμμής στα μείζονα θέματα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού...

«Θεωρούσα πάντοτε --έλεγε σε συνέντευξή του στην ομογενειακή εφημερίδα Πρωινή το 2001-- την ανύψωση των επισκοπών της Ι. Αρχιεπισκοπής Αμερικής σε μητροπόλεις, δηλαδή την ενίσχυση της διοικητικής αρμοδιότητας των μέχρι τώρα επισκοπών, ως ερχόμενη σε πλήρη αντίθεση με την έννοια της ενότητας, μιας ενότητας που είναι καθόλα απαραίτητη για την επιβίωση της ομογένειας σ’ έναν τόσο έντονα αφομοιωτικό χώρο όπως είναι ο αμερικανικός. Η λογική υπαγορεύει ότι η ενότητα της ομογένειας ενισχύεται με τη στήριξη του κεντρικού και ενοποιού άξονος της Εκκλησίας, δηλαδή του προκαθήμενού της, και όχι με την αναβάθμιση όσων τον περιβάλλουν και από τη φύση της θέσης τους προσπαθούν να περιορίσουν το ρόλο του ενισχύοντας το δικό τους. Δεν βλέπω πώς μπορεί η ενότητα να οικοδομηθεί μέσω της ανύψωσης των επισκοπών σε μητροπόλεις, δηλαδή με την ουσιαστική κατάτμηση της Αρχιεπισκοπής. Τα θεωρώ τελείως αντιφατικά αυτά τα δύο» (“Πρωινή”, Νέα Υόρκη, 26-27 Μαΐου 2001).

Στα εθνικά ζητήματα ο Σπυρίδων κινήθηκε οργανωτικά, καθώς ένωσε όλες τις δυνάμεις του λόμπι κάτω από τον αρχιεπισκοπικό οργανισμό με την ίδρυση της HALO (Hellenic American Leaders & Organizations, δηλαδή Σύνδεσμος Ελληνοαμερικανών Ηγετών και Οργανώσεων). Είχε την πεποίθηση πως μια ενοποίηση των επιμέρους λόμπι υπό τον εκκλησιαστικό ηγέτη-αρχιεπίσκοπο είχε μεγαλύτερο εκτόπισμα στην Ουάσινγκτον απ' ό,τι μεμονωμένες και σπασμωδικές κινήσεις διαφόρων ομογενειακών οργανώσεων. Ταυτόχρονα, προχώρησε στη σύσταση ιδρύματος πλαισιωμένου με σημαίνουσες προσωπικότητες, προκειμένου να ανοίξει το δρόμο για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, που περνούσε αναπόφευκτα μέσα από την Ουάσινγκτον.

Για την ευρεία διάδοση της ορθόδοξης βιβλιογραφίας στην αμερικανική πολυσυλλεκτική γη των δογμάτων και εκκλησιών ο αρχιεπίσκοπος οργάνωσε ειδικό αρχιεπισκοπικό τμήμα εκδόσεων υπό τον μακαριστό π. Φιλήμονα Σεβαστιάδη, ο οποίος, στο σύντομο διάστημα λειτουργίας του, υπέγραψε σημαντικά συμβόλαια με τους μεγαλύτερους αμερικανικούς εκδοτικούς οίκους και εταιρείες διανομής στο κύριο ρεύμα της αμερικανικής βιβλιοπαραγωγής.

Τέλος, με ενθουσιασμό προώθησε τα θέματα της νεολαίας, αγγίζοντας με ευαισθησία τα ζητήματα των μικτών γάμων και της κατήχησης.

Ο Σπυρίδων έφερε μαζί του ένα νέο αέρα, έφερε ζωή κι ελπίδα στον αρχιεπισκοπικό οργανισμό που είχε αρχίσει να παρουσιάζει σημεία γήρανσης και μαρασμού. Ο ορθόδοξος ηγέτης, παρότι έμεινε μόνο μια τριετία στον αρχιεπισκοπικό θώκο (1996-1999) κατάφερε να εμπνεύσει αγάπη κι ενθουσιασμό σε νέους και γέρους απανταχού των ΗΠΑ, οικοδομώντας ισχυρούς δεσμούς με την ομογένεια της Αμερικής που στο πρόσωπό του έβλεπε την ανανέωση και τη δημιουργική πορεία προς τον 21ο αιώνα.

Ωστόσο, οι ίντριγκες, τα οικονομικά συμφέροντα, τα παιχνίδια εξουσίας κληρικών και φιλόδοξων λαϊκών, η αδυναμία του Πατριαρχείου να αποτιμήσει την πολύτιμη παρουσία του εκκλησιαστικού ηγέτη Σπυρίδωνος οδήγησαν στην εκπαραθύρωσή του το θλιβερό Αύγουστο του 1999. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και, πάντως, η παρακμή έχει γίνει ορατή σε κάθε έκφραση της αρχιεπισκοπικής πραγματικότητας.

Το παρακμιακό τοπίο

Αμέσως μετά την αποχώρηση του Σπυρίδωνος Παπαγεωργίου από τον αρχιεπισκοπικό θώκο, εν μια νυκτί το τοπίο άλλαξε δραματικά στη Νέα Υόρκη, καθώς η ενθρόνιση του Δημητρίου Τρακατέλλη στις 20 Σεπτεμβρίου 1999 σήμανε την άμεση επιστροφή των διωκτών του προκατόχου του στο στρατηγείο της ελληνορθόδοξης Αρχιεπισκοπής, 10 East 79th Street, Manhattan.

Τα κλειδιά της Αρχιεπισκοπής από τις 19 κιόλας Αυγούστου είχαν παραλάβει από κοινού οι ενορχηστρωτές του πολέμου κατά του Σπυρίδωνος, ο μακαριστός επίσκοπος Νέας Ιερσέης Γεώργιος, ο Μάικλ Τζαχάρης και ο π. Άλεξ Καρλούτσος, παρότι οι δύο τελευταίοι δεν κατείχαν ακόμη θεσμικές θέσεις στον αρχιεπισκοπικό οργανισμό και ενώ μέχρι το Σεπτέμβριο του 2000 εξακολουθούσε να φέρει τυπικά την ευθύνη της διοίκησης το Αρχιεπισκοπικό Συμβούλιο με πρόεδρο το Γιάννη Κατσιματίδη.

Οι αλλαγές στη διοίκηση της Αρχιεπισκοπής υπήρξαν καταιγιστικές, καθώς οι επιλογές προσώπων και η γραμμή πλεύσης του αρχιεπισκόπου Δημητρίου κατάργησαν εξ ολοκλήρου την προοπτική πραγμάτωσης των στόχων του προκατόχου του. Έτσι ο άξονας Ορθοδοξία-Ελληνισμός του Σπυρίδωνος παραχώρησε τη θέση του στη στεγνή πλουτοκρατική άσκηση εξουσίας, που επέφερε τη συσσώρευση τεράστιου χρέους στον αρχιεπισκοπικό οργανισμό, την απομάκρυνση του κόσμου από την εκκλησία, την απαξίωση των εθνικών θεμάτων, το διαμελισμό της Αρχιεπισκοπής σε μητροπόλεις, την αποδυνάμωση του ηγετικού ρόλου του αρχιεπισκόπου και μια ανερμάτιστη και υποτονική πολιτική στην ελληνόφωνη παιδεία.

Ο αρχιεπίσκοπος Δημήτριος εξαρχής προχώρησε στην αποκατάσταση των τεσσάρων ιερέων-καθηγητών της Θεολογικής Σχολής που είχαν μετατεθεί επί Σπυρίδωνος εξαιτίας του ροζ σκανδάλου, επαναφέροντας έτσι το κλίμα της προτεσταντίζουσας απόκλισης στα ελληνορθόδοξα θεολογικά έδρανα της Βοστόνης. Σύντομα πρόεδρος της Σχολής διορίσθηκε ο π. Νικόλαος Τριανταφύλλου, γνωστός για τον πύρινο λόγο του υπέρ της αυτονομίας της ελληνορθόδοξης Εκκλησίας της Αμερικής σε συγκέντρωση της OCL (Orthodox Christian Laity, Ορθόδοξοι Χριστιανοί Λαϊκοί) αλλά και για τους δεσμούς του με τους αυτοκεφαλιστές της Eκκλησίας της Αμερικής.

Παράλληλα, ο δρ Thomas Lelon, ιδρυτικό στέλεχος της GOAL (Greek Orthodox American Leaders, Έλληνες Ορθόδοξοι Αμερικανοί Ηγέτες), με διακηρυγμένη άποψη υπέρ της αυτοκεφαλίας της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, έγινε αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Θεολογικής Σχολής, αφήνοντας πίσω του τα γράμματα περί Μαύρης Τρίτης και τις άμεσες απειλές κατά του πατριάρχη για επικείμενη απόσχιση της Εκκλησίας της Αμερικής.

Τέλος, η επιστέγαση της σύγχυσης, στο κατά τα άλλα ελληνορθόδοξο θεολογικό εκπαιδευτήριο, ολοκληρώθηκε με το διορισμό του ρωμαιοκαθολικού Rev. Robert J. Daly ως επικεφαλής του Ινστιτούτου Πατερικών Σπουδών, γεγονός που εξόργισε ακόμη και τους πιο ελαστικούς στα περί του ιδρύματος. Η Θεολογική Σχολή της Βοστόνης έγινε η φωλιά των εκφραστών της αυτοκεφαλίας και της ελαστικής προσέγγισης της ορθόδοξης θεολογίας.

Στο μεταξύ, η Βοστόνη κατέστη έδρα νεποτισμού της οικογένειας του π. Άλεξ Καρλούτσου, ο οποίος επέβαλε το διορισμό του αδελφού του, Τζέιμς Καρλούτσου, στη θέση του γενικού διευθυντή της Σχολής, με αποτέλεσμα σήμερα να έχει πάρει την άγουσα προς πραγμάτωση η αγορά νέου ακινήτου δίπλα στο εκπαιδευτήριο ύψους 5.5 εκατομμυρίων δολαρίων, γεγονός που απαίτησε την υποθήκευση των ακινήτων περιουσιακών στοιχείων του ιδρύματος και ορισμένων προικοδοτικών ταμείων του. Πολλά μέλη του διοικητικού συμβουλίου της Θεολογικής Σχολής αντέδρασαν στο τολμηρό και άκαιρο εγχείρημα, αλλά η υπόθεση προχώρησε. Ήδη συμφωνήθηκε η πώληση ενός κτήματος στο Τέξας, δωρεά του κ. Charles Masterpolitis, ενώ αποφασίσθηκε επίσης η σύναψη δανείου ύψους 7.940.000 δολαρίων από το Μassachussets Health and Educational Facilities Authorities Revenue Board για την εν λόγω αγορά, παρά το γεγονός ότι το ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Αρχιεπισκοπής παρουσιάζει τρέχον λειτουργικό έλλειμμα 2,7 εκατομμύρια δολάρια (2).

Τέλος, καταργήθηκε σιωπηρά το «Ταμείο Υποτροφιών αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνος» για την οικονομική ενίσχυση των ιεροσπουδαστών και αντ’ αυτού αποφασίσθηκε να δίδεται ετήσια οικονομική υποστήριξη στους φοιτητές ύψους 1 εκατομμυρίου δολαρίων από τον προϋπολογισμό της Ηγεσίας των 100.

Όσον αφορά στη μητροπολιτοποίηση των επισκοπών της Αμερικής κι αυτή έγινε με συνοπτικές διαδικασίες στο πλαίσιο της λογικής του Φαναρίου «διαίρει και βασίλευε» με ένα νέο σύνταγμα (καταστατικό), που παρά τις τεκμηριωμένες αντιρρήσεις του Σπυρίδωνος και του λαϊκού στοιχείου, τελικά επιβλήθηκε στην Κληρικολαϊκή της Νέας Υόρκης το 2004.

Τα ζητήματα της ελληνόφωνης παιδείας απασχόλησαν και απασχολούν πολύ λιγότερο τη σημερινή ηγεσία της Αρχιεπισκοπής, με αποτέλεσμα να φυτρώνουν σαν μανιτάρια ανά τις πολιτείες της Αμερικής τα εκτός αρχιεπισκοπής ελληνικά σχολεία (charter schools). Το πόρισμα της επιτροπής Ρασσιά πετάχθηκε στα αζήτητα επειδή πραγματοποιήθηκε επί Σπυρίδωνος και είναι πασιφανής η έλλειψη πολιτικής για την ελληνική παιδεία, η οποία πέρασε σε ύστερη μοίρα όχι μόνο από τον κύκλο της διοικούσας δέυτερης και τρίτης γενιάς των ομογενών αλλά και από τον ίδιο τον αρχιεπίσκοπο Δημήτριο.

Για τα εθνικά θέματα δεν έγινε πλέον λόγος, καθώς ο Δημήτριος αρκέστηκε στα συμπεφωνημένα με την ελληνική κυβέρνηση και το Φανάρι, τουτέστι στην επετειακή εμφάνισή του στην Ουάσινγκτον για τη διακήρυξη της 25ης Μαρτίου. Η παντελής διάλυση του λόμπι, η απουσία του αρχιερέως από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων επισφραγίστηκε με τον τραγικότερο τρόπο, ήτοι την πλήρη αναγνώριση της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας ως Μακεδονίας από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ μια μέρα μετά την επανεκλογή του προέδρου Μπους, το Νοέμβριο του 2004.

Το προικοδοτικό ταμείο της Ηγεσίας των 100 πέρασε από το 2000 έως το 2004 στη διεύθυνση του π. Άλεξ Καρλούτσου, που προσπάθησε με τη συνέργεια του αντιπροέδρου του Αρχιεπισκοπικού Συμβουλίου Μάικλ Τζαχάρη να το επαναφέρουν στη δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής. Όμως, τη φορά αυτή το δίδυμο Τζαχάρη-Καρλούτσου δεν στάθηκε ικανό να μεταπείσει τα μέλη του ταμείου, αφού οι ίδιοι δύο άντρες είχαν πρωταγωνιστήσει στην ανεξαρτητοποίησή του επί Σπυρίδωνος. Έτσι, o πολυμήχανος π. Άλεξ βρήκε νέο τρόπο να διεισδύσει σε καινούριες οικονομικές συναλλαγές με την Αρχιεπισκοπή διοριζόμενος σύμβουλος ενός νέου προικοδοτικού ταμείου υπό τον τίτλο FAITH για την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό. Ο πολύτροπος ιερέας τώρα υπόσχεται πως θα περισυλλέξει 100 εκατομμύρια δολάρια από τους πλουτοκράτες της ομογένειας σε μια προσπάθεια να απαλύνει τα οικονομικά προβλήματα του αρχιεπισκοπικού οργανισμού και του Πατριαρχείου. Προς το παρόν το νέο ταμείο έχει μόνο προφορικές υποσχέσεις, ενώ το ταμείο της Ηγεσίας των 100 έχει παραμείνει στάσιμο με έναν ετήσιο προϋπολογισμό τεράστιων εξόδων.

Όσον αφορά στην Εθνική Φιλόπτωχο, η θητεία της Ευανθίας Κοντάκη ως προέδρου (που είχε διορισθεί από τον αρχιεπίσκοπο Σπυρίδωνα το 1998) κράτησε ακόμη μια τριετία (1999-2002), με αποτέλεσμα να αποτραπεί η πώληση του μεγάλων διαστάσεων οικοπέδου της Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου στο Γκάρισον, που φαίνεται πως είχε δρομολογηθεί από υψηλούς παράγοντες, όπως προκύπτει από επιστολή–ντοκουμέντο (βλ. σημείωση 1). Η δυναμική φωνή της τότε προέδρου της Εθνικής Φιλοπτώχου υψώθηκε για να αποτραπεί μια επώδυνη αγοραπωλησία για την Αρχιεπισκοπή Αμερικής. Η ίδια και τα υπόλοιπα μέλη των μητροπολιτικών παραρτημάτων της Φιλοπτώχου όρθωσαν το ανάστημά τους στην Κληρικολαϊκή του Λος Άντζελες (2002) για να παραμείνει η οικονομική διαχείριση της Εθνικής Φιλοπτώχου ανεξάρτητη από την αρχιεπισκοπική διοίκηση, αλλά με ενέργειες του διευθυντή οικονομικών Τζέρρυ Δημητρίου και τις ευλογίες του αρχιεπισκόπου Δημητρίου καθιερώθηκε στο νέο σύνταγμα (Κληρικολαϊκή Νέας Υόρκης, 2004) η πλήρης υπαγωγή των οικονομικών της Φιλοπτώχου στη δικαιοδοσία της Αρχιεπισκοπής.

Ακόμη και η προσπάθεια να επιτευχθεί μια εκδοτική συνεργασία της Αρχιεπισκοπής με μεγάλους εκδοτικούς οίκους των ΗΠΑ ακυρώθηκε με την ανάληψη των ηνίων από τη νέα διοίκηση, με αποτέλεσμα να χαθούν πάραυτα 500.000 δολάρια, αλλά και να ακυρωθεί η προοπτική διείσδυσης των ορθόδοξων εκδόσεων στο κύριο ρεύμα του αμερικανικού εκδοτικού κόσμου.

Το κορύφωμα της προβληματικής λειτουργίας του αρχιεπισκοπικού οργανισμού είναι η αύξουσα οικονομική του δυσπραγία. Η διοίκηση Σπυρίδωνος-Τζον Κατσιματίδη είχε αφήσει το χρέος του πατριαρχικού ταξιδιού ύψους 1,8 εκατομμυρίων δολαρίων τον Αύγουστο του 1999. Αφού επί της διάδοχης διοίκησης αρχιεπισκόπου Δημητρίου-Μάικλ Τζαχάρη αποσβέστηκε ένα χρέος 6 εκατομμυρίων δολαρίων της περιόδου 1999–2003, με προσωπικές και γενναιόδωρες συνεισφορές εύπορων ομογενών, έκτοτε μέχρι σήμερα ο οργανισμός ασφυκτιά από ένα καινούριο έλλειμμα 12 εκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο αυξάνεται με μαθηματική πρόοδο. Μέσα στο νέο έλλειμμα συμπεριλαμβάνεται η οδυνηρή πληρωμή αποζημίωσης ύψους 4 και πλέον εκατομμυρίων δολαρίων σε θύματα σεξουαλικής κακοποίησης από ιερείς της Αρχιεπισκοπής καθώς και άλλες νομικές εκκρεμότητες στο δικηγορικό οίκο White & Case, του οποίου συνεργάτης υπήρξε επί μακρόν ο νυν νομικός σύμβουλος της Αρχιεπισκοπής Μάνυ Δήμας. Στο μεταξύ, οι ενορίες αρνούνται να καταβάλουν τις εισφορές τους στην Αρχιεπισκοπή, καθώς βλέπουν ο οβολός τους να χάνεται στο απύθμενο φρέαρ μιας ελλιπούς διοίκησης (3).

Κάπως έτσι σκιαγραφείται σήμερα εν έτει 2005 το θολό τοπίο της Αρχιεπισκοπής Αμερικής που φαίνεται να οδηγείται στην παρακμή χωρίς πολλές ελπίδες ανάκαμψης. Η πλουτοκρατική διοίκηση, τα μεμονωμένα οικονομικά συμφέροντα, τα παράκεντρα της εξουσίας, η έλλειψη διοικητικής ικανότητας από τον αρχιεπίσκοπο Δημήτριο, το έλλειμμα σε οράματα και στόχους απομάκρυναν την ομογένεια αμετάκλητα από το ζητούμενο του Σπυρίδωνος που είχε διττή υφή: δυναμική ορθοδοξία σε μια δυναμική ελληνική οντότητα εκεί στη διασπορά της Αμερικής.

Όσο για το Πατριαρχείο, ήδη θερίζει τους ανέμους που έσπειρε για να ικανοποιήσει φιλοδοξίες και συμφέροντα των ολίγων, καθώς οι φωνές της αυτοκεφαλίας δυναμώνουν εφιαλτικά!


____________________

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Επιστολή του Steve Rosenberg, διευθυντή της εταιρείας Scenic Hudson, προς τον αντιπρόεδρο του Αρχιεπισκοπικού Συμβουλίου Μάικλ Τζαχάρη, με αφορμή πρόταση για αγοραπωλησία τμήματος του ακινήτου του Γκάρισον, όπου βρίσκεται το συγκρότημα της Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου:

SCENIC HUDSON

7 Φεβρουαρίου 2001

Κον Μάικλ Τζαχάρη
1040 Fifth Avenue, Apt. 7A
New York, NY 10028

Θέμα: Ακαδημία Αγίου Βασιλείου

Αγαπητέ κ. Τζαχάρη,
Με το γράμμα αυτό θα ήθελα να σας περιγράψω πώς η Scenic Hudson θα επιθυμούσε να εργαστεί με την ελληνική ορθόδοξη Εκκλησία προς εκπόνηση σχεδίου για τη διατήρηση της Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου, συμπεριλαμβανομένης της απόκτησης δικαιώματος χρήσης για το σκοπό της περιβαλλοντικής προστασίας της, όπως και ορισμένων δικαιωμάτων επί της κληροδότησης της ιδιοκτησίας. Επισυνάπτω διάγραμμα με τις βασικές ιδέες του σχεδίου που θα χρησιμεύσει ως βάση για τη συζήτηση περισσότερων λεπτομερειών.
Σκεπτικό Έργου. Η Εκκλησία υπήρξε θαυμάσιος διαχειριστής αυτής της σημαντικής εκτάσεως, και θέλουμε να πιστεύουμε πως δεν έχει επί του παρόντος καμία πρόθεση να αναπτύξει ή να κάνει άλλη ακατάλληλη χρήση της έκτασης. Ωστόσο, η κατάστρωση σχεδίου προστασίας της Ακαδημίας ενδιαφέρει ιδιαιτέρως τη Scenic Hudson διότι ένα τέτοιο σχέδιο θα προστάτευε το χώρο αυτό για πάντα. Η Ακαδημία του Αγίου Βασιλείου βρίσκεται στο κέντρο των Hudson Highlands, του γραφικότερου και ιστορικότερου τμήματος του ποταμού Hudson. Επειδή το κτήμα βρίσκεται απέναντι απ’ την πέραν του Hudson στρατιωτική ακαδημία του West Point, είναι προς συμφέρον του δημοσίου να εξασφαλιστεί η συνέχιση της καλής διαχείρισης της εκτάσεως, που έχει ασκηθεί επί δεκαετίες απ’ την Ακαδημία του Αγίου Βασιλείου.
Η Scenic Hudson έχει έντονο ιστορικό ενδιαφέρον για τη διατήρηση του χαρακτήρα των Hudson Highlands. Επί έτη έχουμε επενδύσει σημαντικά ποσά σε προσωπικό και φιλανθρωπίες προκειμένου να προστατεύσουμε εκτάσεις σ’ αυτήν την εθνικής σημασίας περιοχή. Έχουμε ήδη αρκετές «Διευκολύνσεις Προστασίας» (με δικαίωμα χρήσης) εκτάσεων πλησίον του Philipstown, και είμαστε επίσης ιδιοκτήτες του ιστορικού Άλσους με το Χυτήριο του West Point, που βρίσκεται στο Cold Spring ακριβώς βόρεια του Constitution Marsh, καθώς και άλλων εκτάσεων.
Τι είναι η «διευκόλυνση προστασίας»; Η «διευκόλυνση προστασίας» είναι μια συμφωνία μεταξύ ενός ιδιοκτήτου και ενός οργανισμού εξειδικευμένου σε θέματα διατηρητέων, η οποία περιορίζει τη χρήση μιας συγκεκριμένης ιδιοκτησίας προκειμένου να επιτευχθούν ορισμένοι στόχοι προστασίας, όπως η διατήρηση ανοικτών εκτάσεων, της θέας, της φύσης σε σημαντικές περιοχές και τα παρόμοια. Η «διευκόλυνση προστασίας» σχετίζεται με έκταση γης και είναι αορίστου διαρκείας.
Όταν παραχωρηθεί το δικαίωμα «διευκόλυνσης», ο δικαιούχος οργανισμός προστασίας του περιβάλλοντος είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της έκτασης και για την επιβολή των όρων της «διευκόλυνσης» στο διηνεκές. Στόχος μας με όλες τις «διευκολύνσεις προστασίας» (έχουμε τώρα περισσότερες από 50) είναι να συνεργαστούμε με τους ιδιοκτήτες των κτημάτων επί των οποίων έχουμε το δικαίωμα προστασίας. Η συνεργασία αυτή παρέχει ενημέρωση και πόρους στον ιδιοκτήτη και εξασφαλίζει καλή επικοινωνία μεταξύ των συμβαλλομένων μερών, τα οποία αμφότερα ενισχύουν την προοπτική για μακροπρόθεσμη διαχείριση της προστατευμένης εκτάσεως.
Πρόταση της Scenic Hudson. Η Scenic Hudson προτείνει να προβεί σε ΄αγορά δικαιώματος προστασίας επί τμήματος της Ακαδημίας του Αγίου Βασιλείου, κειμένου προς αριστεράν του ποταμού Hudson, και να προβεί επίσης σε πλήρη αγορά των χαμηλοτέρων εκτάσεων μεταξύ της πλαγιάς και των σιδηροδρομικών γραμμών και, ίσως, και έκταση της Εκκλησίας προς βορρά του Indian Brook.
(...)
Επόμενα βήματα. Εάν η Eκτελεστική Επιτροπή της Eκκλησίας προτίθεται να προχωρήσει σε αυτό το σχέδιο, θα επιθυμούσα να συναντηθώ με τους αρμόδιους εκπροσώπους της Εκκλησίας για να συζητήσω εξαντλητικά και απαντήσω σε υπάρχουσες ενδεχομένως ερωτήσεις σχετιζόμενες με το σχέδιο. Κατόπιν τούτων, θα θέσω αμέσως σε κίνηση τη διαδικασία για μια λεπτομερέστερη ανάλυση της εκτάσεως, προκειμένου να βελτιωθεί το σχέδιο διατήρησης του χώρου και να συνταχθεί το έγγραφο για το δικαίωμα προστασίας του. Επίσης, θα ζητήσουμε τον τίτλο ιδιοκτησίας για να διαπιστωθεί ποια τεμάχια είναι της ιδιοκτησίας της Εκκλησίας και να συζητηθεί περαιτέρω η αξία του δικαιώματος προστασίας με τον εκτιμητή μας. Μόλις βελτιωθεί ο χειμερινός καιρός, θα ήμαστε πολύ ευτυχείς να περιοδεύσουμε τις εκτάσεις της Ακαδημίας μαζί με εσάς, τη σύζυγό σας Mary και την κόρη σας. Ίσως μπορέσουμε να οργανώσουμε ένα ταξίδι με κανό στο Constitution Marsh για την κόρη σας και μια επίσκεψη για εσάς και τη Mary στις καινούργιες εγκαταστάσεις του Κέντρου Τεχνών Dia στο Beacon που βρίσκεται σ’απόσταση τριάντα μόλις λεπτών.
(...)

Ειλικρινώς,
Steve Rosenberg
Διευθυντής Προστασίας Γαιών

Κοινοποίηση: π. Άλεξ Καρλούτσο, π. Κωνσταντίνο Σιταρά, Frederic C. Rich, Esq., Ellyn Rosenthal, E.O. Sullivan, Αλέξανδρο Ζαγορέα

Μετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο

2. Από επιστολή του αρχιεπισκόπου Δημητρίου προς τα μέλη της Εφορείας του Ελληνικού Κολεγίου/Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού (25 Μαΐου 2005), όπου γνωστοποιείται πως το Διοικητικό Συμβούλιο και η Εκτελεστική του Επιτροπή αποφάσισαν την αγοραπωλησία:

«ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ: Ότι ο αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Thomas C. Lelon και ο ταμίας του Διοικητικού Συμβουλίου Robert Badavas με την παρούσα απόφαση εξουσιοδοτούνται εξ ονόματος και εκ μέρους του Ιδρύματος να προβούν α) στην αγορά 6,89 εκταρίων γης, με μια μονοκατοικία και οποιεσδήποτε άλλες εγκαταστάσεις επ’ αυτών στη διεύθυνση Prince Street 150-156 στην περιοχή Jamaica Flaw της Βοστόνης, Κομητεία Suffolk της Μασσαχουσέττης (στο εξής το ακίνητο θα αποκαλείται "Ιδιοκτησία") έναντι τιμής που να μην υπερβαίνει τα 5.500.000 δολάρια από τους ιδιοκτήτες Maric D. Palaza, Ν. James Barletta, Paula B. Palaza, Patricia M. Barletta και Pamela B. Galvin, και β) στην επαναχρηματοδότηση της νυν υποθήκης επί των κτιρίων που ανήκουν στο Ίδρυμα και βρίσκονται επί της Goddard Avenue 50, Brookline Μασσαχουσέττης, έναντι ποσού μη υπερβαίνοντος τα 2.440.000 δολάρια, το οποίο έχει ως εγγύηση ορισμένες εκτάσεις και κτίρια του Ιδρύματος (εφεξής θα αποκαλείται «Το εγχείρημα»).
ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ: Ότι ο αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Thomas C. Lelon και ο ταμίας του Διοικητικού Συμβουλίου Robert Badavas με την παρούσα απόφαση εξουσιοδοτούνται εξ ονόματος και εκ μέρους του Ιδρύματος να προβούν σε σύναψη δανείου ύψους 7.940.000 δολαρίων με το Massachusetts Health and Educational Facilities Authority's Revenue Bond, Capital Asset Program Issue, series (τμήμα δανειοδότησης), με σκοπό τη χρηματοδότηση και αναχρηματοδότηση του «Εγχειρήματος». Το δάνειο θα εγγυοδοτηθεί από μια πρώτη υποθήκευση της υπό αγορά «Ιδιοκτησίας» καθώς και άλλων υποθηκών, όπως ο αντιπρόεδρος και ο ταμίας, κατά τη διακριτική τους ευχέρεια, κρίνουν σκόπιμο να εφαρμόσουν και υλοποιήσουν τις προδιαγραφές και τους σκοπούς των παραπάνω όλων, εξ ονόματος και εκ μέρους του Ιδρύματος, και η εκ μέρους τους εκπλήρωσή τους θα αποτελεί οριστικοποίηση της δικαιοπραξίας.
ΨΗΦΙΣΘΗΚΕ: Ότι ο αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Thomas C. Lelon και ο ταμίας του Διοικητικού Συμβουλίου Robert Badavas με την παρούσα απόφαση εξουσιοδοτούνται να προβούν στις παραπάνω πράξεις, να εντέλλονται την καταβολή των παραπάνω ποσών και να εκτελούν, αναγνωρίζουν και χειρίζονται τις παραπάνω συμφωνίες, όργανα και έγγραφα, και να προβούν σε άλλες πράξεις σε σχέση με την εκ μέρους του Ιδρύματος χρηματοδότηση και αναχρηματοδότηση του «Εγχειρήματος», όπως αυτοί, κατά τη διακριτική τους ευχέρεια, κρίνουν κατάλληλο να εφαρμόσουν και να υλοποιήσουν τις προδιαγραφές και τους σκοπούς των παραπάνω, συμπεριλαμβανομένων χωρίς περιορισμό μιας Συμφωνίας Δεσμεύσεως, μιας Συμφωνίας Δανειοδότησης και μιας Συμφωνίας Αποπληρωμής, όλα εξ ονόματος και εκ μέρους του Ιδρύματος, και η εκ μέρους τους εκπλήρωσή τους θα αποτελεί ολοκλήρωση της συμφωνίας.
ΨΗΦΙΣΘΗΚΕ: Ότι ο ταμίας του Διοικητικού Συμβουλίου Robert Badavas με την παρούσα απόφαση εξουσιοδοτείται εξ ονόματος και εκ μέρους του Ιδρύματος να εκτελέσει την εκποίηση 388,67 εκταρίων γης στην τοποθεσία Dripping Springs του Τέξας με όρους ευνοϊκούς για το Ελληνικό Κολέγιο Α.Ε., καθοριζόμενους από το δωρητή της έκτασης κ. Charles Masterpolis. Η νομική περιγραφή της παραπάνω έκτασης είναι: 388,67 εκτάρια από τη C.W. Cross Survey, Abstract αρ. 0704, τη Milton Μ. Justice Survey, Abstract αρ. 0262, τη J.B. Hume Survey, Abstract αρ. 0614, και τη Bryant Sermons Survey, Abstract αρ. 0643, στη Κομητεία Hays του Τέξας, WFS V-54-04. Ο κ. Robert Badavas είναι εξουσιοδοτημένος να χειριστεί όλες τις συμφωνίες, τα όργανα και έγγραφα που είναι απαραίτητα προς υλοποίηση της πώλησης της παραπάνω ιδιοκτησίας.
ΨΗΦΙΣΘΗΚΕ: Ότι ο τμηματάρχης των Οικονομικών, με γραπτή συγκατάθεση του ταμία, εξουσιοδοτείται με την παρούσα απόφαση να προβαίνει, αναλόγως των εκάστοτε αναγκών, σε δανειοληψία μη υπερβαίνουσα το ποσό των 767.000 δολαρἰων από ορισμένα προικοδοτημένα κεφάλαια (του Ιδρύματος) κι εφόσον αυτά επιτρέπουν παρόμοιες κατά διαστήματα δανειοληψίες. Οι δανειοληψίες θα αποπληρωθούν τελείως μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2005».

Μετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο

3. Βλ. Συνέντευξη Γιώργου Μπεχράκη, μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής της Αρχιεπισκοπής, στον Εθνικό Κήρυκα - 16 Σεπτεμβρίου 2005).

[ Σπυρίδων, Αρχιεπίσκοπος Αμερικής (1996-1999), Η Παρακαταθήκη,
   Αθήνα (Εκδ. Ελληνικά Γράμματα), 2005, σσ. 16-28 ]