Συνέντευξη Αρχιεπισκόπου Σπυρίδωνα στον "Εθνικό Κήρυκα"
* Πλήρες κείμενο *
[ 12-13 Δεκεμβρίου 2015 ]

Σεβασμιότατε, ξεκινήσουμε με αφορμή τον θάνατο του καθηγητή Ιωάννη Ρασσιά. Πώς γνωρισθήκατε; Τί σας έλεγε για το θέμα της Ελληνικής Παιδείας και Γλώσσας;

Ευτύχησα να γνωρίσω τον αείμνηστο καθηγητή Ρασσιά στην αρχή της αρχιερατείας μου στην Αμερική. Αναζητούσα τότε κάποιο πρακτικό τρόπο προσέγγισης του χρόνιου προβλήματος της διδασκαλίας των Ελληνικών στα ελληνοαμερικανόπουλα. Είχα ακούσει πολλούς εγκωμιαστικούς λόγους για τον γνωστό καθηγητή. Τον κάλεσα αμέσως στην Αρχιεπισκοπή για να τον γνωρίσω εκ του σύνεγγυς και να ακούσω τις ιδέες του για το όλο θέμα. Με εντυπωσίασε πάραυτα η γνησιότητα του ανδρός και το πάθος για το αντικείμενο της επιστήμης του. Έκτοτε συνδεθήκαμε με βαθειά φιλία που διάρκεσε από την πρώτη εκείνη συνάντησή μας μέχρι τον πρόσφατο θάνατό του.

Πώς είχατε αξιολογήσει τότε τη μελέτη της Επιτροπής Ρασσιά; Σήμερα θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα τα πορίσματα και οι συστάσεις της Επιτροπής;

Τα πορίσματα της πολυμελούς Επιτροπής Ρασσιά, απαλλαγμένα από τις συνήθεις μεγαλοστομίες και βασισμένα στα δεδομένα της σκληρής πραγματικότητας, επεδίωκαν να θέσουν μια ρεαλιστική βάση για την ελληνική παιδεία στην Αμερική κατά τις επόμενες δεκαετίες. Η αποδοχή των πορισμάτων εκ μέρους των ομογενειακών μας φορέων την εποχή εκείνη ήταν θετικότατη. Τα πορίσματα της επιτροπής ήταν και είναι πάντοτε άκρως χρήσιμα για κάθε υπεύθυνο και ειδήμονα.

Πως αισθανθήκατε για τα διαμειφθέντα με τον πρώην πρωτοσύγκελο σας Γεώργιο Πασσιά, το σκάνδαλο και την καθαίρεσή του; Πώς και γιατί τον είχατε πάρει κοντά σας τότε;

Με οδύνη μεγάλη παρακολούθησα τα όσα επί μέρες ανέγραφε ο Τύπος σχετικά. Με έθλιψαν αυτά ακόμη βαθύτερα γνωρίζοντας πως ο ώριμος πια αυτός κληρικός ήταν προικισμένος με πολλά τάλαντα και είχε μεγάλες ικανότητες, οργανωτικές και ποιμαντικές. Λυπήθηκα διότι η Εκκλησία έχασε για πάντα ένα δόκιμο κληρικό.

Βλέποντας τα εκκλησιαστικά πράγματα της Αμερικής από μακριά τί σκέψεις περνούν από το μυαλό σας;

Διερωτώμαι διαρκώς ποιο θάναι το απώτερο μέλλον της Εκκλησίας μας στην Αμερική, καθώς βλέπω την αφομοίωση του ελληνικού στοιχείου να συνεχίζεται, καθώς ακούω για ελληνικά σχολεία που κλείνουν, καθώς διακρίνω μια πρωτοφανή σχετικοποίηση της ορθόδοξης θεολογίας μας, καθώς παρατηρώ την αδιάκοπη επαγγελματοποίηση της ιερωσύνης, και τόσα και τόσα άλλα. Επόμενο είναι ο προβληματισμός μου αυτός να γίνεται -δεν σας το κρύβω- όλο και περισσότερο αγωνιώδης.

Τελικά ήταν λάθος η Μητροπολιτοποίηση και μήπως η ενότητα της Αρχιεπισκοπής απειλείται από τους ίδιους τους ιεράρχες;

Το θέμα της "μητροπολιτοποίησης" έχει σχολιασθεί ήδη ποικιλοτρόπως. Για πολλούς ήταν πράξη βεβιασμένη. Για άλλους αποτελούσε πανάκεια. Ανάλογα με το ζητούμενο. Πάντως η "μητροπολιτοποίηση", η κατάτμηση δηλ. της Αρχιεπισκοπής σε μικρότερες εκκλησιαστικές οντότητες, εξ ορισμού δεν προωθεί την υπόθεση της ενότητας, τόσο απαραίτητης για την επιβίωση του ομοιογενούς καθόλα ελληνικού στοιχείου της Αμερικής στο πλαίσιο της αμερικανικής πολυθρησκειακής και πολυπολιτισμικής πραγματικότητας.

Θα σχολιάζατε το αποπειραθέν «πραξικόπημα» τον περασμένο Ιούλιο, σε βάρος του σημερινού Αρχιεπισκόπου Δημητρίου, και τη μεθόδευση της έλευσης εδώ του Μητροπολίτη Ελπιδοφόρου Προύσσης, που απεκάλυψε ο «Ε.Κ.».

Ένα ξέρω: αν γινόταν πράγματι "πραξικόπημα", δεν θα γινόταν τόσος θόρυβος. Τα πραξικοπήματα του είδους αυτού συντελούνται συνήθως στη σιωπή και στο σκοτάδι. Το ζητούμενο εδώ θάπρεπε μάλλον να είναι: γιατί ο επιδιωχθείς και καλλιεργηθείς σχετικός θόρυβος;
Επιπλέον δεν πιστεύω στην υπόθεση του "πραξικοπήματος", διότι κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε "διατάραξη των ισορροπιών". Και που θα έβρισκε τότε η σημερινή ηγεσία του Φαναρίου βολικότερο αρχιεπίσκοπο; Μήπως δεν ήταν η σύνοδος του Πατριαρχείου που απένειμε πρόσφατα τον τίτλο του "γέροντος" στον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής;

Θα μπορούσε κάποιος από την Τουρκία με την νοοτροπία του Ανατολίτη, ή από την Ελλάδα με την νοοτροπία της «Ορθοδοξίας της τρίχας», να γίνει Αρχιεπίσκοπος Αμερικής;

Όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση στην Εκκλησία μας σήμερα, όλα είναι δυνατά. Κανένα σενάριο δεν πρέπει να θεωρείται απίθανο. Όλα εξαρτώνται από τον προσδιορισμό του ρόλου του αρχιεπισκόπου, δηλ. από το τι ακριβώς ζητείται σήμερα από ένα αρχιεπίσκοπο Αμερικής.

Εσείς, Σεβασμιότατε, αν γινόσαστε σήμερα πάλι Αρχιεπίσκοπος Αμερικής σε ποίους τομείς θα δίνατε προτεραιότητα;

Δεν υπάρχει αυτή η προοπτική και επομένως δεν έχουν νόημα οι εικοτολογίες. Εκείνο μόνο που μπορώ να σημειώσω σχετικά είναι ότι η Αρχιεπισκοπή βρίσκεται αντιμέτωπη πάντα με τα ίδια προβλήματα, εδώ και τριάντα-σαράντα τουλάχιστο χρόνια. Σωρεία αλύτων προβλημάτων. Τόσα που δεν ξέρω αν μπορούμε πια να μιλάμε για προτεραιότητες ή αν ο οποιοσδήποτε αυριανός αρχιεπίσκοπος θα έχει την πολυτέλεια να επιλέγει τομείς προτεραιότητας.

Ποία είναι η θέση σας για την ομοφυλοφιλία ανάμεσα στον κλήρο όλων των βαθμίδων Διακόνων, Πρεσβυτέρων και Επισκόπων;

Η Αγία Γραφή είναι σαφής και οι Ιεροί Κανόνες κατηγορηματικοί επί του προκειμένου. Δεν χωρούν, νομίζω, προσωπικές θέσεις και τοποθετήσεις.

Εσείς θα χειροτονούσατε ποτέ κάποιον εγνωσμένο κίναιδο ή παιδεραστή σε Ιερέα ή Επίσκοπο;

Πως είναι δυνατό ο θεματοφύλαξ των Κανόνων της Εκκλησίας, ο επίσκοπος, να πάει ενάντια στους Κανόνες;

Πώς αισθάνεστε για την αρχαία παράδοση των εγγάμων Επισκόπων στην Εκκλησία;

Η αρχαία αυτή παράδοση της Εκκλησίας, ως γνωστό, καταργήθηκε με Νεαρά του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού, όχι για κάποιο λόγο δογματικής ή κανονικής φύσης, αλλά προς αποφυγή του τότε ισχυρού φαινομένου του νεποτισμού μεταξύ των εγγάμων επισκόπων. Επομένως, αν σήμερα μια τοπική Εκκλησία έχει ειδικό λόγο, θα μπορούσε, θεωρητικά, να επανεξετάσει το όλο θέμα και να ενεργήσει αναλόγως.

Έχετε γνώμη για την επικείμενη σύγκληση της Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας;

Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος θα αποτελέσει γεγονός υψίστης σημασίας για την πορεία της Εκκλησίας μας κατά το εγγύτερο και απώτερο μέλλον. Με δικαιολογημένες προσδοκίες προσβλέπει ο λαός της Εκκλησίας στην από πολλού αναμενόμενη σύγκληση της Μεγάλης αυτής Συνόδου που, όπως πιστεύεται, θα δώσει λύσεις σε θέματα που αντιμετωπίζουν οι πιστοί στην καθημερινή θρησκευτική τους ζωή, είτε πρόκειται για το θέμα της νηστείας ή του ημερολογίου, είτε για τις σχέσεις τους με άλλους ορθοδόξους ή με μέλη άλλων χριστιανικών Εκκλησιών και Ομολογιών, είτε για τα λεγόμενα "ανθρώπινα δικαιώματα" και τις διακρίσεις στη σύγχρονη κοινωνία κτλ κτλ.

Πόσο αποτελεσματική, νομίζετε, θα είναι ή μήπως δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα με δεδομένο το γεγονός ότι τέσσερις και πλέον Εκκλησίες δεν φαίνεται να συνοδοιπορούν;

Αν η εκ των προτέρων συμφωνία πάντων ήταν δεδομένη, δεν θα υπήρχε λόγος να συγκαλούνται σύνοδοι. Η σύνοδος συγκαλείται ακριβώς για να βρεθεί, μέσω του ζωντανού διαλόγου, κοινή θέση σε θέματα επι των οποίων υπάρχουν διάφορες ή και, πολλές φορές, αντίθετες γνώμες κι απόψεις. Η ιστορία διδάσκει ότι η Ορθοδοξία γνωρίζει πως να υπερβαίνει παρόμοιες δυσκολίες βρίσκοντας τη προσφορότερη πάντοτε λύση στο εκάστοτε ζητούμενο. Επομένως δεν ανησυχώ. Η Ορθοδοξία και πάλι θα πράξει ό,τι πάντοτε έπραξε κατά τη μακραίωνη ιστορία της. Ενωμένη, στο τέλος, θα δόση στους πιστούς τις λύσεις στα πολλαπλά προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν στο πλαίσιο των σημερινών κοινωνικών δεδομένων.

Η θεματολογία της περί πρωτείων και Διασποράς και Αυτοκεφαλίας ενδιαφέρει, νομίζετε, την πλήθουσα Εκκλησία;

Μπορεί τα θέματα αυτά να φαίνονται εκ πρώτης όψεως ως "ακαδημαϊκά" ή ως σχετιζόμενα μόνο με την άσκηση της εκκλησιαστικής εξουσίας και να μην ενδιαφέρουν τη "πλήθουσα", όπως λέτε, Εκκλησία. Μπορεί ακόμη να θεωρούνται ως τελείως άσχετα με την καθ' ημέρα θρησκευτική ζωή των πιστών. Στην πραγματικότητα όμως, ιδίως στη διασπορά, τα θέματα αυτά έχουν άμεση επίπτωση στην όλη θρησκευτική οργάνωση των πιστών και επομένως και στη θρησκευτική τους ζωή επί καθημερινής βάσης. Μια εκλαϊκευμένη ενημέρωση των πιστών επί των θεμάτων αυτών θα ήταν, νομίζω, χρήσιμη. Θα τους βοηθούσε ακόμη ν' αντιληφθούν τους κινδύνους που προέρχονται από τη δήθεν "υπερ-εθνική" προπαγάνδα διάφορων εκκλησιαστικών και παρεκκλησιαστικών κύκλων που ουσιαστικά και κατά βάθος είναι εθνικιστικοί.

Έχετε γνώμη για τον τρόπο με τον οποίον διορίζεται από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο και συγκροτείται η Σύνοδος του Φαναρίου;

Δεν είναι λίγοι, όπως ακούεται, οι αρχιερείς του Πατριαρχείου που θα ευνοούσαν την επαναφορά του συνοδικού θεσμού στην παραδοσιακή του μορφή, δηλ. σε μια μορφή που θα επέτρεπε τη συμμετοχή όλων των επαρχιούχων αρχιερέων στις συνοδικές διαδικασίες βάσει πάντοτε ενός συνταγματίου, όπως γινόταν πριν το 1922. Η επαναφορά αυτή, πιστεύεται, θα περιόριζε διάφορες παρεμβάσεις εξουσιαστικού χαρακτήρα και θα έδινε νέα δυναμική πνοή στις διαβουλεύσεις της συνόδου. Δεν βλέπω για ποιο λόγο καθυστερείται επί τόσα χρόνια η αποκατάσταση της παραδοσιακής τάξης και στον τομέα αυτό.

Πολλοί διερωτώνται πώς τιτουλάριοι ιεράρχες άνευ ποιμνίου και ζωντανής Εκκλησίας, να είναι μέλη της Συνόδου και να αποφαίνονται για πραγματικές Εκκλησίες;

Είναι κι αυτό θέμα που θά μπορούσε να επανεξετάσει η Εκκλησία μας, αφού οι χωρίς ουσιαστικό αντίκρυσμα τίτλοι και τιτλούχοι είναι φαινόμενα άγνωστα στην ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Σήμερα πλέον οι θεσμοί αυτοί (που εισήχθησαν στον εκκλησιαστικό μας χώρο τον τελευταίο κυρίως αιώνα κατ' απομίμηση εθών προερχόμενων από άλλα χριστιανικά σώματα) δεν έχουν ιδιαίτερο λόγο υπάρξεως στη ζωή της Εκκλησίας.

Εσείς για πόσο καιρό ακόμα θα εξακολουθήσετε να βρίσκεστε εκτός; Μ’ αυτό το μέγεθος της λειψανδρίας που υπάρχει στο Φανάρι και στην Ευρώπη και αλλού, δεν νομίζετε ότι έχετε και μπορείτε να προσφέρετε πολλά;

Φεύγοντας απ' τη Νέα Υόρκη τον Αύγουστο του 1999 επέλεξα να κρατηθώ μακριά από την ενεργό υπηρεσία. Έκρινα πως οι περιστάσεις τότε δεν ήταν πρόσφορες για την ανάληψη ενός γόνιμου παραδοσιακού εκκλησιαστικού έργου, χωρίς επιτροπεία και απαλλαγμένου από καινοφανείς έξωθεν παρεμβάσεις. Την ίδια άποψη έχω και σήμερα.