top

Επίκαιρα - 5 Αυγούστου 2016

ΠΡΩΗΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ

«Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΕΝΩΜΕΝΗ»

«Η Μόσχα θα συνεχίσει να αμφισβητεί πλαγίως
τα πρωτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΣΤΟΝ  ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟ

Ένας από τους τελευταίους απόφοιτους της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, ένας άνθρωπος που έχει καταφέρει με τις θέσεις και τις απόψεις του να προσελκύει το ενδιαφέρον όλου του χριστιανικού κόσμου, μιλά σήμερα στα «Επίκαιρα», στην πρώτη του δημόσια τοποθέτηση μετά τη σύγκληση της Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, την οποία χαρακτηρίζει «ιστορικό γεγονός». Ο λόγος για τον πρώην Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Σπυρίδωνα, με τον οποίο συζητήσαμε για όσα προηγήθηκαν της Πανορθόδοξης Συνόδου αλλά κυρίως για την εποχή που εγκαινιάζεται κατόπιν αυτής: της επανόδου, δηλαδή, στην καθολική συνοδικότητα της Ορθοδοξίας στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Ο ίδιος δεν διστάζει να «αγγίξει» όλα τα κρίσιμα ζητήματα με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η Ορθοδοξία και υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης της ενότητάς της, ιδίως στην απειλητική για τη τελευταία προοπτική μιας «αντι-Συνόδου» από πλευράς των Εκκλησιών που απείχαν από τις εργασίες της Κρήτης.

Σεβασμιώτατε, ξεκινώντας αυτή τη συζήτηση θα ήθελα ένα πρώτο σχόλιο σας για τη Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας που φιλοξενήθηκε στην Κρήτη...

Η σύνοδος που συνεκλήθη στην Κρήτη, η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, αποτελεί συνέχεια των μεγάλων Συνόδων της Εκκλησίας, φανερώνοντας τον συνοδικό τρόπο ζωής και διοίκησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Έδωσε κατά τον επισημότερο τρόπο απαντήσεις σε καίρια θέματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ορθόδοξοι πιστοί ανά τον κόσμο και διάνοιξε νέες προοπτικές για τη συνεννόηση των Ορθοδόξων Εκκλησιών στις ατομοκεντρικές προκλήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Αποτελεί αναμφίβολα κορυφαίο γεγονός στη ζωή της Εκκλησίας. Είναι μια σημαντικότατη μαρτυρία της Ορθόδοξης Εκκλησίας στο σύγχρονο κόσμο, ένα γεγονός άκρως χαροποιό και ελπιδοφόρο.

Πως σχολιάζετε το γεγονός ότι τέσσερις Εκκλησίες -η Αντιόχεια, το Πατριαρχείο Μόσχας, η Εκκλησία της Βουλγαρίας και η Εκκλησία της Γεωργίας- δεν προσήλθαν; Όφειλαν να παραστούν στο όνομα της ενότητας και να εκθέσουν εκεί τις ενστάσεις τους ή καλώς απείχαν;

Έπρεπε να προσέλθουν. Και εν ονόματι της ενότητας αλλά και για λόγους καλής και έντιμης συνεργασίας. Αν όντως η επιλογή τους δεν απέβλεπε στην εξυπηρέτηση άλλου, συγκαλυμμένου σκοπού, δεν είχαν λόγο να φοβηθούν τον συνοδικό διάλογο. Θα είχαν την ευκαιρία να παρουσιάσουν και να συζητήσουν τις απόψεις τους κατά τον παραδοσιακό ορθόδοξο τρόπο, δηλαδή τον συνοδικό. Όφειλαν επομένως να προσέλθουν. Αυτό, άλλωστε, επέβαλλαν και το από κοινού προπαρασκευασθέν έργο της Συνόδου, οι ομόφωνες αποφάσεις και τα δι' υπογραφής συμπεφωνημένα. Φαίνεται όμως ότι στις μέρες μας έχει "σχετικοποιηθεί" όχι μόνο ο λόγος των εκκλησιαστικών μας ταγών, αλλά κι αυτή ακόμη η έννοια και το κύρος της υπογραφής...

Επηρεάζει τη ζωή αλλά και την ενότητα της Εκκλησίας αυτή η εξέλιξη;

Η αποχή τοπικής Εκκλησίας από Σύνοδο δεν σημαίνει και απώλεια της ενότητας της Εκκλησίας. Δεν διαμφισβητήθηκε η κανονικότητα της Συνόδου και δεν υπήρξε κάποια διακοπή μνημόσυνου. H αποχή τους μάλλον φανερώνει δυσκολίες που, λόγω τοπικών ιδιαιτεροτήτων, περιορίζουν τη δραστηριότητά τους σε ευρύτερο, διορθόδοξο πλαίσιο.

Ένα εκ των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων, εκείνο της Αντιόχειας, το οποίο υπήρξε και η προσχηματική αφορμή για τη μη προσέλευση και άλλων Εκκλησιών, σήμερα, την επομένη της Συνόδου, κατ' ουσίαν αμφισβητεί πλήρως τα κείμενα και τις αποφάσεις της. Αυτό τι αναμένεται να επιφέρει στους κόλπους της Ορθοδοξίας;

Είναι καταφανής η προσπάθεια του Πατριαρχείου Αντιοχείας να εξωθήσει τα πράγματα στα άκρα, πράγμα το οποίο υποδηλώνει ίσως και τη δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει. Δεν ξενίζει, πάντως, η γραμμή που ακολουθεί επί των ημερών μας η Αντιοχειανή Εκκλησία, της οποίας η ιστορία των τελευταίων δύο αιώνων βρίθει από παραδείγματα συγκεχυμένου διορθόδοξου προσανατολισμού...

Τι εκτιμάτε ότι θα συμβεί τώρα; Αναφέρομαι κυρίως στο Πατριαρχείο Μόσχας αλλά και στις άλλες Εκκλησίες που δεν προσήλθαν στη Σύνοδο...

Αφού η απόπειρα ματαίωσης της Συνόδου απέτυχε, πολύ φυσικό είναι οι παραπάνω Εκκλησίες να αποδυθούν σε παντοειδείς προσπάθειες να εμφανίσουν την αποχή τους ως δικαιολογήσιμη. Η σύνεση, βέβαια, θα επέβαλλε να επιτρέψουν στο χρόνο να επουλώσει τις πληγές της κλασικής αυτής διορθόδοξης ασυννενοησίας και "ασυνεργασίας", τη στιγμή, μάλιστα, που η διορθόδοξη συνεργασία καθίσταται όλο και πιο αναγκαία για την αντιμετώπιση του σοβαρότατου εκκλησιαστικού σχίσματος της Ουκρανίας...

Εκτιμάτε ότι το Πατριαρχείο Μόσχας θα αμφισβητήσει το πρωτείο τιμής του Οικουμενικού Πατριαρχείου; Και, αν ναι, με ποιο τρόπο θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο; Πιστεύετε ότι μπορεί να κινηθεί με ελιγμούς;

Οι ιθύνοντες σήμερα του Πατριαρχείου Μόσχας γνωρίζουν καλώς πως η ευθεία διαμφισβήτηση των από αιώνων θεσπισμένων δεν αποτελεί την αποτελεσματικότερη μέθοδο προς επίτευξη του σλαβοφιλικού τους στόχου. Η συνέχιση επομένως της πλάγιας και συγκαλυμμένης τακτικής της διαμφισβήτησης πρέπει να θεωρείται βεβαία.

Αν, όπως φημολογείται, η Μόσχα πράγματι θελήσει να συγκαλέσει μια Σύνοδο, καταρχάς με τις Εκκλησίες που δεν μετείχαν στις εργασίες της Κρήτης, τι θα συμβεί; Και ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη αντίδραση από το Φανάρι και τις υπόλοιπες Εκκλησίες σε μια τέτοια εξέλιξη;

H Εκκλησία της Μόσχας ίσως θελήσει, όπως εικοτολογείται, να συγκαλέσει "αντι-Σύνοδο", πανορθόδοξη όμως δεν θα είναι χωρίς τον Πρώτο της Ορθοδοξίας. Επιχείρησε και άλλοτε, συγκεκριμένα το 1948, να συγκαλέσει "πανορθόδοξη" ή "οικουμενική" Σύνοδο, αλλά χωρίς επιτυχία. Εν προκειμένω όμως γιατί να θελήσει να επιτείνει την απομόνωση στην οποία την οδήγησαν οι πρόσφατες επιλογές της;

Προσυνοδικά υπήρξαν έντονες αντιδράσεις για τους λόγους σύγκλησης της Συνόδου αλλά και για ορισμένα από τα κείμενα που τη συνόδευαν από εγνωσμένου κύρους μέλη όλων των κατά τόπους Εκκλησιών. Ήταν δικαιολογημένος όλος αυτός ο θόρυβος ή οι λεγόμενοι "αντισυνοδικοί" απλώς έψαχναν αφορμή; Διότι αντιδράσεις υπήρξαν και από μεγάλες, ιστορικές μονές αλλά και από το Άγιο Όρος…

Είναι δικαίωμα κάθε πιστού και κληρικού να έχει άποψη σύμφωνη ή αντίθετη σε πανορθοδόξως συζητούμενα θέματα. Πρόκειται για θεμιτές πλην ανεπίσημες αντιδράσεις. Έργο κάθε τοπικής Εκκλησίας είναι να αξιολογήσει αυτές τις απόψεις και ανάλογα να προχωρήσει, συμβάλλοντας, με επίσημες πλέον συνοδικές αποφάσεις, στο όσο το δυνατόν αρτιότερο έργο του ευρύτερου πανορθόδοξου διαλόγου. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση αυτή.

Ποιο από τα κείμενα «απαντά» στις υπαρξιακές αγωνίες του ανθρώπου του 21ου αιώνα; Διείδατε κάποιο τέτοιο κείμενο ή μόνο απλές αναφορές στη Μεγάλη Εγκύκλιο προς τον Λαό ή στο Μήνυμα προς Κάθε Άνθρωπο;

Όλα τα κείμενα της Συνόδου σχετίζονται με τα προβλήματα και τις αγωνίες του σύγχρονου ανθρώπου. Άλλωστε, στον χώρο της Εκκλησίας όλα αποβλέπουν στο καλό του σώματος των πιστών. Στα συνοδικά κείμενα, όπως και στην Εγκύκλιο και στο Μήνυμα, όπου συνοψίζεται το έργο της Μεγάλης Συνόδου, χαράσσονται ευκρινώς οι ορθόδοξες προοπτικές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του ανθρώπου μέσα στο σύγχρονο, εκκοσμικευμένο κοινωνικό πλαίσιο.

Έχει γραφεί -και μένει να αποδειχτεί- ότι η πρόσφατη Σύνοδος μάλλον πολιτικές σκοπιμότητες εξυπηρέτησε, όπως, π.χ., την απομόνωση της Μόσχας και εκκλησιαστικά από τον αμερικανικό παράγοντα στο πλαίσιο του νέου Ψυχρού Πολέμου που βρίσκεται σε εξέλιξη. Επίσης, δρομολόγησε γεγονότα, όπως η "συγγνώμη" στη Μόσχα του Ταγίπ Ερντογάν αλλά και η αλλαγή πλεύσης της Τουρκίας σε ανοιχτά μέτωπα, όπως στις σχέσεις της με τη Ρωσία και το Ισραήλ, που φαίνεται την επομένη της Συνόδου να αλλάζουν άρδην. Ποια είναι η άποψη σας; Και τι "βλέπετε" εφεξής;

Η σεναριολογία δεν είναι η ειδικότητά μου. Εξάλλου, παρόμοια πολιτικά θέματα επιδέχονται συχνά διττή και πολλαπλή ερμηνεία. Τα εκκλησιαστικά, πάντως, δεν κρίνονται με πολιτικά κριτήρια. Η όλη προπαρασκευή της Συνόδου, απ' τις πρώτες αρχές και καθ' όλη τη μετέπειτα εξέλιξη, δεν συνηγορεί υπέρ της άποψης ότι η Σύνοδος συγκλήθηκε για να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμοτήτες, άσχετα αν ο πολιτικός ή ο κρατικός παράγοντας δεν αντιπαρέρχεται συνήθως τις εκκλησιαστικές εξελίξεις με αδιαφορία...

Έγινε πολύς λόγος για την ενεργό ανάμειξη του αμερικανικού παράγοντα. Μάλιστα, σχολιάστηκε και ο ρόλος του γνωστού σε εσάς πατρός Αλέξανδρου Καρλούτσου. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο οφείλει όμως να είναι επί της ουσίας οικουμενικό, χωρίς να ανήκει ή, ακόμα χειρότερα, να κατευθύνεται από πολιτικούς συσχετισμούς. Κατά τη δική σας κρίση, έπρεπε να υπάρξει αυτή η ανάμειξη; Είχαν δίκιο οι Ρώσοι στις αιτιάσεις τους επ' αυτού;

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το οποίο και έφερε την ευθύνη της οργάνωσης της Συνόδου, είχε κάθε δικαίωμα να αναθέσει τα οργανωτικά σε όποιον έκρινε κατάλληλο, πόσω μάλλον όταν το πρόσωπο αυτό προέρχεται από τον ίδιο του τον χώρο ή κάποια επαρχία του. Όσο για τον συγκεκριμένο κληρικό, "αντιπρόσωπο του Πατριάρχη στην Αμερική", δεν γνωρίζω ποιες ακριβώς ήταν οι αιτιάσεις των Ρώσων κι αν ήταν δικαιολογημένες. Παρατηρώ μόνο στον Τύπο, ελληνικό και διεθνή, ότι η ανάμειξή του στην οργάνωση της Συνόδου έδωσε αφορμή να διατυπωθούν ξενίζοντα σενάρια, άσχετα με το έργο της Συνόδου και ικανά, σε τελική ανάλυση, να πλήξουν το γόητρο της Μητρός Εκκλησίας.

Από την άλλη ο ρωσικός πολιτικός παράγοντας υπήρξε εμφαντικά σιωπηρός και διόλου ενεργός. Ούτε δηλώσεις ούτε αντιδηλώσεις είχαμε. Αυτό πως σας φάνηκε;

Οι Ρώσοι έχασαν μια ευκαιρία, την οποία δεν έχασαν, βέβαια, οι Αμερικανοί αξιωματούχοι και η Παπική Εκκλησία προκειμένου να χαιρετίσουν ένα μεγάλο θρησκευτικό γεγονός και να επιδείξουν σχετικό ενδιαφέρον. Στην προκειμένη περίπτωση ο ρωσικός πολιτικός παράγοντας συνέπλευσε απόλυτα με τη Ρωσική Εκκλησία στην επιλογή του απομονωτισμού. Φάνηκε επίσης ότι οι μακροχρόνιοι στόχοι της Ρωσικής Εκκλησίας υιοθετούνται πλήρως και εκ μέρους της ρωσικής πολιτείας.

Το ζήτημα της Ουκρανίας, που για τη Ρωσία αποτελεί αιτία ενδεχομένως και σχίσματος, πως νομίζετε ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο; Η Ουκρανία δεν είναι Εσθονία, λένε εκείνοι που γνωρίζουν...

Οι εκκλησιαστικοί κανόνες που ίσχυσαν για την Εσθονία ισχύουν και για την Ουκρανία. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στο οποίο αποτάθηκε και ο Φιλάρετος αλλά και η Βουλή των Ουκρανών, γνωρίζει και τα ιστορικά δεδομένα και την σημερινή κατάσταση. Άλλωστε, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως Μητέρα Εκκλησία της Ουκρανίας, είναι το μόνο αρμόδιο όργανο που έχει τη δυνατότητα να σταθμίσει ανεπηρέαστα τα πράγματα, λαμβάνοντας υπόψη και τη φωνή του ουκρανικού λαού. Δεν αμφιβάλλω ότι, με βάση την παράδοση αλλά και την μακραίωνη πείρα που διαθέτει το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε παρόμοια θέματα, θα εξευρεθεί τελικά η προσφορότερη λύση για το καλό της τοπικής Εκκλησίας της Ουκρανίας, της Εκκλησίας της Ρωσίας και συνολικά της Ορθοδοξίας.

Κατά τη γνώμη σας, έπρεπε εντέλει να συγκληθεί υπό τα δεδομένα που υπήρχαν η Πανορθόδοξη Σύνοδος;

Ο χρόνος σύγκλησης της Συνόδου αποφασίσθηκε ομόφωνα απ' όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Στο θέμα αυτό δεν υπήρχε η παραμικρή διαφωνία. Τίποτε δεν υποδήλωνε την εμφάνιση εκπλήξεων της τελευταίας στιγμής. Αλλά κι αν ακόμη επιλεγόταν άλλη ημερομηνία, ποια εγγύηση υπήρχε ότι οι απούσες τελικά Εκκλησίες δεν θα ενεργούσαν ως ενέργησαν στην περίπτωση της Κρήτης; Τώρα, μετά τη λήξη της, όλα δείχνουν ότι η Σύνοδος αυτή έπρεπε να συγκληθεί το ταχύτερο δυνατόν.

Παρά τα αποτελέσματα, τα κείμενα που εγκρίθηκαν και ο τρόπος που συνεκλήθη η Σύνοδος έχουν θέσει σε κίνδυνο την ενότητα της Εκκλησίας. Ήδη, άλλωστε, υπάρχει ρήγμα στο εσωτερικό της, ίσως να μην ήταν υπερβολή να πούμε ότι βρισκόμαστε στον προθάλαμο σχίσματος. Εσείς τι πιστεύετε; Τι θα έπρεπε να κάνει ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος;

Δεν με διακατέχει σχετική απαισιοδοξία. Είναι, άλλωστε, προς το συμφέρον κάθε τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας να μείνει μακρυά από ακρότητες. Πάντως, παρ' όλη την αναπτυχθείσα σχετική παραφιλολογία, κανένα μνημόσυνο δεν διακόπηκε, καμιά ενότητα δεν χάθηκε. Όλοι, βλέπετε, χρειάζονται την Ορθοδοξία...

Εκκλησιολογικά και νομοκανονικά, οι Εκκλησίες που απείχαν υποχρεούνται να ακολουθήσουν τις αποφάσεις και να υιοθετήσουν τα κείμενα που προέκυψαν από τη Σύνοδο; Ή εναπόκειται στη διακριτική τους ευχέρεια;

Τα κείμενα της Συνόδου είναι καρπός μακροχρόνιας συνοδικής διαδικασίας. Στην Κρήτη τροποποιήθηκαν κάποια σημεία ορισμένων κειμένων βάσει των τελικών προτάσεων ορισμένων Εκκλησιών. Τα επίσημα κείμενα της Συνόδου ανακοινώθηκαν στη συνέχεια σε όλες τις τοπικές Εκκλησίες ώστε να ενημερωθούν Κλήρος και λαός και να γίνει χρήσιμη ανταλλαγή απόψεων και εκτιμήσεων.

Η Σύνοδος έλυσε προβλήματα ή δημιούργησε περισσότερα;

Επιτέλεσε το έργο της σύμφωνα με τη βούληση της πανορθόδοξης οικογένειας. Ασφαλώς θα καταβληθούν ακόμα πολλές προσπάθειες προκειμένου να ξεριζωθούν ολότελα τα εμφανή στοιχεία του εθνοφυλετισμού, που εξακολουθεί να ταλαιπωρεί τις διορθόδοξες σχέσεις. Τα διδάγματα που αβίαστα εξάγονται απ' τη συνοδική εμπειρία της Κρήτης είναι πολλά...

Δημιουργεί τετελεσμένα;

Στη ζωή της Εκκλησίας δεν υπάρχει τετελεσμένο. Τα πάντα βρίσκονται σε δυναμική εξέλιξη. Είναι μια διαρκής Σύνοδος, μια πορεία προς τα έσχατα.

Υπάρχουν πράγματα που πρέπει να αλλάξουν στην Εκκλησία από άποψη "εσωτερικής" διοίκησης; Χρειάζεται αναδιάρθρωση -αν μου επιτρέπεται ο όρος;

Η Σύνοδος έδωσε ισχυρή μαρτυρία της ορθόδοξης αρχής της συνοδικότητας. Αυτό αποτελεί ισχυρό ερέθισμα προκειμένου να επανεξετασθεί η λειτουργία του συνοδικού θεσμού στις Εκκλησίες όπου, χωρίς λόγο ουσιαστικό, έχει αθετηθεί η παραδοσιακή μορφή του. Κι όχι μόνο αυτό, αλλ' αυτό πρωτίστως...

Ένα κρίσιμο ζήτημα είναι εκείνο της διαποίμανσης της διασποράς , όπου η «λύση» που επελέγη τελικά είναι η διαιώνιση του προβλήματος. Υπήρξατε Αρχιεπίσκοπος Αμερικής και γνωρίζετε άριστα τα προβλήματα. Πώς σχολιάζετε τη "λύση" που δόθηκε;

Είναι γνωστό ότι στη διασπορά η λειτουργία Επισκοπικών Συνελεύσεων δεν αποτελεί την ιδεωδέστερη έκφραση της παράδοσης της Εκκλησίας, καθότι στηρίζεται εν πολλοίς στην αρχή του εθνοφυλετισμού. Αλλά η συνεπής τουλάχιστο λειτουργία των Επισκοπικών Συνελεύσεων, όπως τονίσθηκε, εγγυάται τον σεβασμό της ορθόδοξης αρχής της συνοδικότητας. Η λύση επομένως που επελέγη είναι, λόγω της περιπλοκότητας του θέματος, η μόνη εφικτή επί του παρόντος, είναι προσωρινού χαρακτήρα και όχι τελική. Η συζήτηση βρίσκεται ακόμα εν εξελίξει. Όταν επέλθει και στον τομέα αυτό η απαιτούμενη εκκλησιολογική ωρίμανση, θα επανεξετασθεί η εν προκειμένω χρήση της "οικονομίας" και θα εφαρμοσθεί τελικά η κανονική ακρίβεια.

Μια ένσταση που ήγειραν σχεδόν όλες οι Εκκλησίες, ακόμα και πολλές που εντέλει μετείχαν, ήταν επί του κειμένου "Οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο". Μάλιστα, αρκετές εκ των Εκκλησιών, και η Ελλαδική, εισηγήθηκαν τροπολογίες όπως εκείνη που δεν αναγνωρίζει ως Εκκλησίες την Ρωμαιοκαθολική ή τους προτεστάντες και άλλες χριστιανικές κοινότητες με ιστορική αναφορά και πραγματικότητα. Μελετώντας το εν λόγω κείμενο ποια είναι η θέση σας;

Είναι φυσικό σε μια Σύνοδο να εκφράζονται πολλές και συχνά αντικρουόμενες απόψεις. Η ανταλλαγή γνωμών και η πρόταση τροπολογιών σε συζητούμενα κείμενα είναι μέρος της όλης συνοδικής διαδικασίας. Ο διάλογος οδηγεί στην τελική συναίνεση. Κι αυτό έγινε στην προκειμένη περίπτωση. Από διάφορες τροπολογίες που προτάθηκαν εκ μέρους τριών Εκκλησιών σχετικά με τη διατύπωση του αρχικού κειμένου -«Η Ορθόδοξος Εκκλησία γνωρίζει την ιστορικήν ύπαρξιν άλλων Χριστιανικών Οµολογιών και Κοινοτήτων»- η Σύνοδος δέχτηκε την τροπολογία εκείνη που έκρινε καταλληλότερη, χωρίς να διακυβεύσει την ακεραιότητα της παράδοσης της Εκκλησίας.

Επί της ουσίας, με βάση τα 114 χρόνια προετοιμασίας της από την ιστορική εγκύκλιο του Πατριάρχη Ιωακείμ το 1902 μέχρι σήμερα, θεωρείτε ότι τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε η Σύνοδος αγγίζουν τον σημερινό πιστό ή απλώς οδήγησαν την Εκκλησία σε μια περίοδο αυτοαπομόνωσης από τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου;

Όλα τα κείμενα της Μεγάλης Συνόδου, που συνήλθε όταν "ήλθε το πλήρωμα του χρόνου", πραγματεύονται θέματα που αφορούν στο σώμα των πιστών και έχουν επίπτωση στη ζωή τους. Άμεσα ή έμμεσα αποτελούν ουσιαστική προσπάθεια να δοθεί απάντηση στα προβλήματα τους.

Τι θα περίμενε, λέτε, από μια τέτοια Σύνοδο ο πιστός;

Το γνήσιο ενδιαφέρον της Μητέρας του Εκκλησίας για τα όσα βιώνει καθημερινά. Την κατανόηση για τα βάσανα και τις αγωνίες του. Την ειλικρινή προσπάθεια επίλυσης των καθημερινών προβλημάτων του. Η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, εκτιμώ, άκουσε αυτή τη φωνή των πιστών και ανταποκρίθηκε.

[ ΕΠΙΚΑΙΡΑ - 05/08-25/08/16 - σσ. 70-74 ]

[ Greek American News Agency - greekamericannewsagency.blogspot.com/2016/08/blog-post_28.html
  Σπυρίδων, π. Αρχιεπίσκοπος Αμερικής: Η Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδοξίας (στην Κρήτη) κράτησε
  ενωμένη την Ορθοδοξία - 28 Αυγούστου 2016 ]